حدیث (1) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

أَمَرَنى رَبّى بِمُداراهِ النّاسِ کَما أَمَرَنى بِأَداءِ الفَرائِضِ؛

پروردگارم، همان گونه که مرا به انجام واجبات فرمان داده، به مدارا کردن با مردم نیز فرمان داده است.

کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص117، ح4
حدیث (2) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

أَعقَلُ النّاسِ أَشَدُّهُم مُداراهً لِلنّاسِ؛

عاقل ترین مردم کسى است که بیشتر با مردم مدارا کند.

من لایحضره الفقیه ج4، ص395، ح5840
حدیث (3) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

مَن أُعطِىَ حَظَّهُ مِنَ الرِّفقٍ فَقَد أُعطِىَ حَظَّهُ مِن خَیرِ الدُّنیا و َالآخِرَهِ؛

هر کس را که بهره اى از مدارا داده اند، بدون شک بهره اش را از خیر دنیا و آخرت داده اند.

نهج الفصاحه ص738 ،  ح2838
حدیث (4) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

ما کانَ الرِّفقُ فى شَىءٍ إِلاّ زانَهُ؛

مدارا با چیزى همراه نشد مگر آن که آن را زینت بخشید.

تحف العقول ص 47
حدیث (5) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

إنَّ اللّه  یُحِبُّ الرِّفقَ وَ یُعینُ عَلَیهِ؛

خداوند مدارا را دوست دارد و انسان را بر انجام آن یارى مى کند.

کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص120، ح12
حدیث (6) امام على علیه السلام :

لَیسَ الحَکیمُ مَن لَم یُدارِ مَن لا یَجِدُ بُدّا مِن مُداراتِهِ؛

حکیم نیست آن کس که مدارا نکند با کسى که چاره اى جز مدارا کردن با او نیست.

تحف العقول ص218 – بحارالأنوار(ط-بیروت) ج75، ص57، ح121
حدیث (7) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

إِنَّ الانبیاءَ إِنَّما فَضَّلَهُمُ اللّه  عَلى خَلقِهِ بِشِدَّهِ مُداراتِهِم لأَعداءِ دینِ اللّه  و َحُسنِ تَقیَّتِهِم لأَجلِ إِخوانِهِم فِى اللّه ؛

خداوند از این رو پیامبران را بر دیگر مردمان برترى داد که با دشمنان دین خدا بسیار با مدارا رفتار مى کردند و براى حفظ برادران همکیش خود نیکو تقیه مى کردند.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص401، ح42
حدیث (8) امام حسین علیه السلام :

مَن أَحجَمَ عَنِ الرَّاىِ وَعَیِیَت بِهِ الحِیَلُ کانَ الرِّفقَ مِفتاحُهُ؛

هر کس فکرش به جایى نرسد و راه تدبیر بر او بسته شود، کلیدش مداراست.

اعلام الدین فی صفات المومنین ص298 – بحارالأنوار(ط-بیروت) ج75، ص128، ح11
حدیث (9) امام صادق علیه السلام :

فى قَولِهِ تَعالى (وَقولوا لِلنَّاسِ حُسنا) ـ : أى لِلنّاسِ کُلِّهِم مُؤمِنِهِم وَ مُخالِفِهِم ، أَمَّا المُؤمِنونَ فَیَبسُطُ لَهُم وَجهَهُ ، وَ أَمَّا المُخالِفونَ فَیُکَلِّمُهُم بِالمُداراهِ لاِجتِذابِهِم إِلَى الایمانِ ، فَإِنَّهُ بِأَیسَرَ مِن ذلِکَ یَکُفُّ شُرورَهُم عَن نَفسِهِ ، و عَن إخوانِهِ المُؤمِنینَ؛

درباره آیه (و با مردم سخن نیکو گویید) فرمود: مقصود همه مردمان اعم از مؤمن و کافر است. اما با مؤمنان باید گشاده رو بود و اما با کافران باید به نرمى و مدارا سخن گفت، تا به سوى ایمان کشیده شوند و کمترین ثمرش این است که خود و برادران مؤمنش را از گزند آنان مصون مى دارد.

مرآه العقول ج9 ، ص5 – بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص401، ح42
{شبیه این حدیث در مستدرک الوسائل و مستنبط المسایل ج 12، ص 261 ، ح14061}
حدیث (10) امام على علیه السلام :

دَارِ النَّاسَ تَأْمَنْ غَوَائِلَهُمْ وَ تَسْلَمْ مِنْ مَکَایِدِهِم‏

با مردم مدارا کن، تا از گزندهایشان در امان باشى و از نیرنگهایشان سالم بمانى.

تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص445 ، ح10179
حدیث (11) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

اِنَّ فِى الرِّفقِ الزّیادَهَ وَ البَرَکَهَ وَ مَن یُحرَمِ الرِّفقُ یُحرَمِ الخَیرَ؛

در مدارا، فزونى و برکت است، و هر کس از مدارا محروم باشد، از خیر، محروم شده است.

کافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 119، ح 7
حدیث (12) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

لا یَأمُرُ بِالمَعروفِ و َلا یَنهى عَنِ المُنکَرِ إلاّ مَن کانَ فیهِ ثَلاثُ خِصالٍ : رَفیقٌ بِما یَأمُرُ بِهِ رَفیقٌ فیما یَنهى عَنهُ ، عَدلٌ فیما یَأمُرُ بِهِ عَدلٌ فیما یَنهى عَنهُ، عالِمٌ بِما یَأمُرُ بِهِ عالِمٌ بِما یَنهى عَنهُ؛

امر به معروف و نهى از منکر نکند مگر کسى که سه خصلت در او باشد: در امر و نهى خود مدارا کند، در امر و نهى خود میانه روى نماید و به آنچه امر و نهى مى کند، دانا باشد.

نوادر (راوندی) ص21 – بحارالأنوار(ط-بیروت)ج97، ص87، ح64
حدیث (13) پیامبر صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله :

رَاْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الاْیمانِ بِاللّه‏ِ مُداراهُ النّاسِ فى غَیْرِ تَرْکِ حَقٍّ؛

کمال عقل پس از ایمان به خدا، مدارا کردن با مردم است به شرط آن که حق، ترک نشود.

تحف العقول ص 42
حدیث (14) امام على علیه ‏السلام :

عَلَیکَ بِمُداراهِ النّاسِ وَ اِکْرامِ الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِخْوانِ فَقَدْ اَدَّبَکَ سَیِّدُ الاَوَّلینَ وَ الآْخِرینَ بِقَولِهِ صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله : اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ ؛

تو را سفارش مى‏ کنم به مداراى با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دینى)؛ چرا که سرور اولین و آخرین، تو را چنین ادب آموخته و فرموده است : «گذشت کن از کسى که به تو ظلم کرده ، رابطه برقرار کن با کسى که با تو قطع رابطه کرده و عطا کن به کسى که از تو دریغ نموده است».

بحار الانوار(ط-بیروت) ج75 ، ص71 ، ح34
حدیث (15) امام صادق علیه‏ السلام :

کَمالُ الاَدَبِ وَ الْمُروءَهِ سَبْعُ خِصالٍ : اَلْعَقلُ وَ الْحِلْمُ ، وَالصَّبْرُ ، وَالرِّفْقُ ، وَالصَّمْتُ ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ وَ الْمُداراهُ؛

کمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردبارى، صبر، ملایمت، سکوت، خوش‏اخلاقى و مدارا.

معدن الجواهر و ریاضه الخواطر ص59
حدیث (16) پیامبر صلى ‏الله ‏علیه‏ و ‏آله :

اِنّا اُمِرْنا مَعاشِرَ الاَنْبیاءِ بِمُداراهِ النّاسِ، کَما اُمِرْنا بِاِقامَهِ الفَرائِضِ؛

ما پیامبران، همان‏گونه که به برپا داشتن واجبات مأمور شده ‏ایم، به مدارا کردن با مردم نیز مأمور شده ایم.

امالى (طوسى) ص 521 ، ح1150
حدیث (17) پیامبر صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :

مَنْ حُرِمَ الرِّفْقَ فَقَدْ حُرِمَ الْخَیْرَ کُلَّهُ؛

هر کس از مدارا بى ‏بهره باشد، از همه خوبى‏ها بى ‏بهره مانده است.

تحف العقول ص49 – نهج الفصاحه ص775 ، ح 3057
حدیث (18) امام باقر علیه السلام :

لَو یَعلَمُ السّائِلُ ما فی المَسألَهِ ما سالَ أحَدٌ أحَداً وَ لَو یَعلَمُ المَسئولُ ما فی المَنع ما مَنَعَ أحَدٌا أحَداً؛

اگر سائل می دانست که در درخواست چه چیزی نهفته است هرگز کسی از دیگری چیزی درخواست نمی کرد و اگر کسی که از او چیزی درخواست شده می دانست که در ناامید کردن چه چیزی نهفته است هرگز کسی دیگری را ناامید برنمی گرداند.

تحف العقول ص300 – بحار الانوار(ط-بیروت) ج75، ص180
حدیث (19) امام محمد باقر علیه السلام:

اِنَّ لِکُلِّ شَیءٍ قُفلاً وَ قُفلُ الایمانِ الرِّفقُ؛

هر چیزی قفلی دارد و قفل ایمان مدارا کردن و نرمی است.

کافی (ط-الاسلامیه) ج2 ، ص118 ، ح1
حدیث (20) امام صادق علیه السلام:
إنَ اللهَ رَفیقٌ یُحِبُّ الرّفقَ و یُعینُ عَلَیهِ؛

با خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و (آدمی را) بر مدارا یاری می کند.

وسایل الشیعه ج15 ، ص271 ، ح20489
حدیث (21) امام سجاد علیه السلام:

کَفّ الْأذى مِن کَمالِ الْعَقلِ و فِیهِ راحَهٌ لِلبَدَنِ عاجِلاً و آجِلاً؛

خوددارى از آزار دیگران، نشانه کمال خرد و مایه آسایش دو گیتى است

تحف العقول ص 283
حدیث (22) امام حسین علیه السلام:

إنَّ حَوائِجَ الناسِ إلَیکم مِن نِعَمِ اللهِ عَلَیکم فَلا تَمَلّوا النِّعَمَ

نیاز مردم به شما از نعمتهای خدا بر شما است. از این نعمت ها خسته و بیزار نباشید

نزهه الناظر و تنبیه الخاطر ص81 ، ح6 – بحارالانوار(ط-بیروت) ج71 ، ص318 ، ح 80