در قرآن بیش از 50 مورد کلمه سحر به کار رفته که از مجموع آن می توان استفاده کرد که سحر به دو قسم تقسیم می شود:
1ـ سحری که مقصود از آن فریفتن و تردستی و شعبده بازی و چشم بندی است و حقیقتی ندارد، چنانکه می خوانیم: « پس ناگهان ریسمانها و چوبدستی هایشان (جادوگران زمان موسی ـ علیه السلام ـ ) بر اثر سحرشان در خیال او{چنین}می نمود که آنها به شتاب می خزند.»[1] 2ـ قسم دوّم سحری است که واقعاً اثرگذار است مثل اینکه باعث جدائی زن و شوهر و یا مریض شدن انسان و… می شود، در قرآن می خوانیم «آنها مطالبی را می آموختند که بتوانند به وسیله آن میان مرد و همسرش جدایی بیفکنند… آنها قسمتهایی را فرا می گرفتند که برای آنان زیان داشت و نفعی به آنها نمی رساند.»[2] قسم سوّمی هم ادّعا شده که ممکن است بر اثر سحر، شکل اشخاص تغییر کند، مثلا انسان بر اثر سحر تبدیل به حیوان شود که این واقعیت ندارد.[3] امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «سحر، انواعی دارد:
1ـ یک نوع آن مانند طبابت است، چنانکه پزشکان برای هر دردی دوا و دارو دارند، ساحران هم برای هر سلامتی آفتی و برای هر عافیتی بلایی دارند.
2ـ تردستی و چشم بندی 3ـ تسخیر نمودن جنّ و شیاطین.[4] پس جواب سؤال اول این است که اصل وجود سحر و تأثیر گذاری آن فی الجمله، واقعیت دارد.
اما قسمت دیگر سوال، اگر مراد این باشد که کسی به واسطه سحر بین زن و شوهری دشمنی ایجاد کند و یا خواستگاری را نسبت به دختری بدبین کند و یا شخصی را نسبت به کار و شغل خاصش بدبین کند این ممکن است، و اما اینکه بتواند کاملا جلو بخت دختری را بگیرد، این واقعیّت ندارد. فقط صرف تخیّل است. و همچنین است نسبت به شغل و کارهای انسان به طوری که همه راهها را بر انسان ببندد، امکان ندارد و این مسئله نیاز به بیانی طولانی دارد که در این مختصر نمی گنجد.[5] اما دعای دعانویس ها و این کارها اگر به صورت ابطال سحر باشد می تواند درست باشد و واقعیّت داشته باشد(البته به صرف ادعا نمی توان به هر کس اعتماد کرد )، چرا که از آنجایی که سحر واقعیت دارد نیاز به افرادی است که بتوانند سحرها را ابطال کنند و لذا یاد گرفتن آن به منظور ابطال سحر ساحران اشکالى ندارد، بلکه گاهى به عنوان واجب کفایى مى‏بایست عده‏اى سحر را  بیاموزند تا اگر مدعى دروغگویى خواست از این طریق مردم را اغفال یا گمراه کند سحر و جادوى او را ابطال نمایند، و دروغ مدعى را فاش سازند.
شاهد این سخن که اگر سحر براى ابطال سحر و حل و گشودن آن باشد بى مانع است و واقعیت دارد ، حدیثى است که از امام صادق نقل شده، در این حدیث مى‏خوانیم:
یکى از ساحران و جادوگران که در برابر انجام عمل سحر مزد مى‏گرفت خدمت امام صادق (ع) رسید و عرض کرد: حرفه من سحر بوده است و در برابر آن مزد مى‏گرفتم، خرج زندگى من نیز از همین راه تامین مى‏شد، و با همان در آمد، حج خانه خدا را انجام داده‏ام، ولى اکنون آن را ترک و توبه کرده‏ام، آیا براى من راه نجاتى هست؟
امام صادق ع در پاسخ فرمود:” عقده سحر را بگشا، ولى گره جادوگرى مزن”[6] از این حدیث استفاده مى‏شود که براى گشودن گره سحر، آموختن و عمل آن بى اشکال است‏ و همچنین اگر به صورت استفاده از اثرات بعضی سوره ها و یا آیات قرآن باشد.[7] و یا آثار بعضی دعاها و ختم هایی که مدرک صحیح دارند، باز هم قابل قبول است،[8] چون دعا اثر دارد، چنانکه پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه وآله ـ فرمود: «دعا می تواند قضای الهی را تغییر دهد.»[9] اما نوع دعا نویسان فعلی، (مخصوصاً آنهایی که سواد کافی نسبت به قرآن و روایات و دعاها ندارند) و این کار را شغل و وسیله درآمد قرار داده اند و با انواع حیله ها می خواهند از مردم پولی به دست آورند، قابل اعتماد نیستند و به حرف آنها نباید توجه شود.
اگر واقعاً ثابت شود که شخصی مورد سحر قرار گرفته، باید دنبال کسی برود که می تواند سحر را باطل کند، اما مسأله مهم این است که اعمال و رفتار خود انسان در سرنوشت انسان سهم بسزایی دارد، قرآن می فرماید: و هر مصیبتی به شما برسد،  به سبب دستاورد خودتان است و{خدا} از بسیاری می گذرد.»[10] حضرت علی ـ علیه السلام ـ در تفسیر این آیه فرموده اند: «از گناهان اجتناب کنید که تمام بلاها و کمبود روزی به واسطه گناه است حتّی خراش برداشتن بدن و زمین خوردن و مصیبت دیدن»[11] شاید گاهی گناهان انسان مانند بی حرمتی به پدر و مادر و امثال آن باعث شود مسائل ازدواج به مشکلات برخورد کند، و یا نسبت به کار و زندگی و یا به رزق و روزی لطمه وارد شود.
بهترین راه برای باز شدن بخت و… توجه به مسائل زیر است:
1ـ از گناهان، شدیداً دوری کنید، در این صورت قطعاً خداوند زمینه ازدواج مناسب و یافتن کارهای مفید و… را برای انسان فراهم می کند.[12] 2ـ به واجبات مخصوصاً نماز و روزه اهمیّت داده شود.
3ـ خدمت به دیگران مخصوصاً پدر و مادر و بستگان نزدیک در بهتر شدن وضع زندگی انسان بسیارمؤثر است.
4ـ از همه مهمتر، سرمایه بسیار بزرگی در اختیار داریم و آن وجود اهلبیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ است که دعا و توسل به آنها داشته باشیم، مخصوصاً توسل به امام زمان (عج) روحی و ارواح العالمین له الفداء، بسیار مؤثراست.
5ـ دعای خالصانه نمودن و حاجات را از خداوند خواستن، امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «دعا (برای حل مشکلات) از نیزه نفوذ کننده تر است.»[13] و پیامبر ـ صلی الله علیه وآله ـ فرمود: «دعا اسلحه مؤمن است»[14] در حدیث دیگر آمده اگر بنده به درگاه خداوند دست به دعا بردارد، خداوند حیا می کند از اینکه او را دست خالی رد کند.[15] البته باید توجه داشت که در دعاها باید امید به اجابت داشته باشیم  چنانکه در حدیثی  آمده است : که هرگاه دعا نمودید، امید داشته باشید که حاجت شما بر آورده شود.[16] 6ـ اندیشه نمودن در جوانب کار و از عقل خود بهره بردن. علی ـ علیه السلام ـ فرمود: کسی که قبل از انجام کاری اندیشه و تدبیر کند در آینده پشیمان نمی شود.[17] و آینده و جوانب هر کاری را در نظر گرفتن. پیامبر ـ صلی الله علیه وآله ـ فرمود: هرگاه خواستی کاری را انجام دهی در عاقبت آن اندیشه کن.[18] 7ـ مشورت نمودن و بهره برداری از عقل بزرگان، علی ـ علیه السلام ـ فرمود: قبل از هر کاری مشورت کن.[19] امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: کسی که مشورت کند به هلاکت نمی افتد.[20]

پی نوشت ها:
[1] . طه/ 66.
[2] . بقره/ 102.
[3] . ر.ک: تفسیر نمونه، ج 1، ص 378.
[4] . احتجاج طبرسی، ص 939 به نقل از نخبه التفاسیر، ص 325 ـ 319.
[5] . «و ما هُم بضارین به مِن احد الاّ باذن اللّه» . آیه 102 سوره بقره
[6] .  شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، به نقل از: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 1، ص 380.
[7] . محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبّت، ص 196.
[8] . همان، ج 1، ص 258.
[9] . صابری، علیرضا، الحکم الزهراء، ص ج 1، ص 254.
[10] . شوری/ 30.
[11] . خصال، ج1، ص616، و مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج73، ص35، ح47.
[12] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 73، ص 47.
[13] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج 4، ص 214.
[14] . همان، ص 213.
[15] . همان، ص 218.
[16] . مطهری، مرتضی، بیست گفتار، ص 282.
[17] صابری، علیرضا، الحکم الزاهره، ج 2، ص 21.
[18] همان، ص 21.
[19] . همان، ص 407.
[20] . همان، ص 405.