حضرت زهرا(س) «محدثه» یعنی کسی که فرشته الهی با او گفتگو داشته است و این امر هرگز ملازم با پیامبری نیست.
با این توضیح که یکی از فضایلی که برای حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ برشمرده اند، که البته از بزرگترین فضایل آن حضرت است، نزول جبرئیل بر وی می باشد. در کتاب کافی به سند معتبر آمده که فاطمه پس از مرگ پدر دچار اندوهی عمیق شد. این بود که جبرئیل جهت عرض تسلیت خدمت ایشان آمده، و اخباری از آینده را برایش بیان نموده و علی ـ علیه السّلام ـ آنها را می نوشت.[1] این نوشته ها بعدها به «مصحف فاطمه» مشهور شد.[2] و به عنوان یکی از منابع علم ائمه، از امامی به امام دیگر سپرده شد. تا اینکه سرانجام به دست امام عصر رسید.[3] از این رو فاطمه عنوان «محدثه» یافت. یعنی کسی که با فرشتگان گفت و شنود دارد.[4] این ویژگی مهم، ما را بر آن می دارد تا اندکی پیرامون چگونگی دستیابی فاطمه ـ سلام الله علیها ـ به وحی و وجه تمایز آن با وحی در نبوت، سخن بگوییم.

وحی تشریفی
قرآن، مواردی غیر از آنچه را که ما به عنوان وحی بر انبیاء می شناسیم، را نیز وحی نامیده است. از جمله اینکه فرموده: «وَ أَوْحى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً» (و پروردگار تو به زنبور عسل وحی نمود که از کوهها، خانه هایی برگزین)[5] و «فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ وَ أَوْحى فِی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها» (پس آنها را به صورت هفت آسمان در دو روز آفرید و در هر آسمانی، کار آن را وحی نمود)[6] و «إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَى الْمَلائِکَهِ أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا» (و هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی نمود، من با شما هستم کسانی را که ایمان آورده اند ثابت قدم بدارید)[7] و «وَ أَوْحَیْنا إِلى أُمِّ مُوسى أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ» (و به مادر موسی وحی کردیم که موسی را شیر بده و هنگامی که بر جان او ترسیدی، وی را به دریا بینداز)[8] و «وَ إِذْ أَوْحَیْتُ إِلَى الْحَوارِیِّینَ أَنْ آمِنُوا بِی وَ بِرَسُولِی» (و هنگامی که به حواریون وحی کردم که به من و رسولم (عیسی) ایمان بیاورید)[9] و نیز نزول جبرئیل به صورت انسان بر مریم و سخن گفتن با وی.[10] این آیات و تفاسیر آن می رساند آنچه از وحی شنیده شده که مخصوص پیامبران است، «وحی تشریعی» می باشد. ولی «وحی انبایی» بر غیر پیامبر نیز نازل می شود. تفاوت این دو قسم وحی در آن است که براساس وحی تشریعی، فرد به مقام نبوت نایل آمده ولی در وحی انبایی، بدون اینکه فرد از مقام نبوت برخوردار شود، به اخبار غیبی دست می یابد. نزول وحی درباره حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ نیز از قبیل وحی انبایی بوده و در آن مطالبی از جمله اخبار گذشته و آینده تا روز قیامت آمده است.[11]

حضرت فاطمه (س) و نزول جبرئیل
هرگاه نفس انسان از جنبه کمالات به مرتبه ای رفیع برسد، صورت های ملکی و ملکوتی برایش تمثّل می یابند.[12] چنانکه درباره حضرت مریم ـ سلام الله علیها ـ جبرئیل به صورت بشری، برایش تمثل یافت. فاطمه ـ سلام الله علیها ـ از اهل بیت پیامبر و به حکم آیه تطهیر[13] معصوم می باشد. حقیقت عصمت، نیروی ملکوتی است که دارنده اش را از هرگونه عیب و زشتی، حفظ می نماید.
امام خمینی درباره شایستگی وجودی حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ برای دریافت وحی می گوید: «مسأله فرود آمدن جبرئیل (بر حضرت زهرا) یک مسأله ساده نیست. خیال نشود که جبرئیل برای هر کس امکان نزول دارد. یک تناسب کامل میان مقام و عظمت جبرییل که روح اعظم است، و روح آن شخصی که جبرییل بر او وارد می شود، لازم است.»[14] و به دلیل همین وسعت روح و شأن رفیع فاطمه ـ سلام الله علیها ـ بود که پیامبر اکرم درباره اش فرموده: هر کس فاطمه را آن گونه که حق معرفت بدو است بشناسد، لیله القدر را ادراک کرده است، و همانا که فاطمه نامیده شده است بدین لحاظ که خلق از کنه معرفتش بریده شده اند ـ یعنی به کنه معرفت او نمی رسند[15]ـ

پی نوشت ها:
[1] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، انتشارات مسجد چهارده معصوم، ج 2، ص 355 ـ 356.
[2] . همان، ج 1، ص 346.
[3] . ابی جعفر محمد بن جریر بن رستم (طبری)، دلائل الامامه، قم، منشورات رضی، چاپ سوم، 1363، ص 28.
[4] . صدوق، علل الشرایع، نجف، مکتبه الحیدریه، 1385 هـ ، ص 182، باب 146، ح1.
[5] . نحل/ 68.
[6] . فصلت/ 12.
[7] . انفال/ 12.
[8] . قصص/ 7.
[9] . مائده/ 111.
[10] . مریم/ 16ـ21.
[11] . ر.ک. طبری، دلائل الامامه، قم، منشورات الرضی، چاپ سوم، 1363، ص 27 ـ 28.
[12] . ر.ک. حسن زاده آملی، حسن، شرح فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه، نشر طوبی، 1379، ص 350.
[13] . احزاب/ 33.
[14] . صحیفه نور، ج 19، ص 278.
[15] . حسن زاده آملی، حسن، شرح فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه، نشر طوبی، 1379، ص 261.