از دوران مدرسه آموخته‌ایم، کدوها در میان صیفی‌جات جای دارند. آنها به دو دسته کدوهای تابستانی و زمستانی تقسیم می‌شوند.

نوع تابستانی آن، همان “کدو سبز” است که پوست صاف و نرمی ‌دارد و اغلب ایرانی‌ها از آن خورش تهیه کرده و یا در کنار مرغ آن را میل می‌کنند و البته کوکوی خوشمزه‌اش را برای شام می‌پزند. به علاوه، هنگام کاهش وزن و کاهش قند خون، به عضو ثابت برنامه غذایی ما تبدیل می‌شود.

اما منظور از نوع زمستانی، “کدو تنبل” یا “کدو حلوایی” است. به نظر می‌رسد به دلیل جثه بزرگش، به آن لقب تنبل داده‌اند و به دلیل تهیه دسرهای شیرین با آن در فصل زمستان، به کدو حلوایی معروف است. ما نیز می‌خواهیم درباره ارزش غذایی مورد آخر برایتان بگوییم.

انواع کدو حلوایی

کدو تنبل‌های کشور ما دو نوع‌اند: نوع اول کاملاً گرد هستند و نوع دوم، سر باریک و انتهای پهنی دارند و شکل‌شان نامتقارن است. شاید باور نکنید که نوع دوم از نظر داشتن میزان بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) ارجحیت دارد، به طوری که تحقیقات نشان داده است بتاکاروتن موجود در نوع دوم چهار برابر بیشتر است. علاوه بر این، کدو حلوایی نوع دوم، پتاسیم بالایی دارد و خوردن آن برای کسانی که از فشار خون بالا رنج می‌برند، مفید است. ویتامین C کدو حلوایی نیز در مقایسه با سایر کدوها بیشتر است، البته با پختن آن در حرارت‌ بالا و حتی سرخ کردن، دیگر اثری از این ویتامین باقی نخواهد ماند، مگر اینکه آن را در ظرفی در بسته بخارپز کنید که در این صورت میزان از بین رفتن این ویتامین کم خواهد شد.

سرشار از آنتی‌اکسیدان

مصرف روزانه تمامی سبزی‌های سبز و زرد مثل هویج و کدو حلوایی ، به همه گروه‌های سنی توصیه می‌شود، زیرا بررسی‌ها نشان داده‌اند، مصرف مرتب این سبزی ها، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را در افراد بالای 60 سال به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد و این موضوع به خاطر وجود کاروتنویید‌های فراوانی (مثل بتاروتن) است که در این سبزی ها وجود دارد.

به علاوه نتایج مطالعات حاکی از آن است که سالمندانی که میزان بتا‌کاروتن خون‌شان پایین است، بیشتر احتمال دارد به مشکلات چشمی‌ مانند آب مروارید دچار شوند و دیده شده با افزودن این سبزی به برنامه‌غذایی‌شان، احتمال ابتلا به این بیماری در سال‌های بعدی زندگی به حداقل می‌رسد. بنابراین چه بهتر که این سبزی را از همین حالا در سوپ و یا خورش خود اضافه کنید.

حتی این سبزی برای کسانی که به سرماخوردگی و آنفلوآنزا دچارند نیز مفید است، به خصوص در فصول سرد که این بیماری شیوع بیشتری دارد، زیرا منبع مناسب ویتامین C، E و بتاکاروتن است که همه آنها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و از بروز سرماخوردگی و آنفلوآنزا جلوگیری می‌کنند.

همچنین به علت داشتن این آنتی‌اکسیدان‌ها، از تخریب دیواره عروق که در اثر تجمع LDL (کلسترول بد) شکل می‌گیرد ، جلوگیری می کند و در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را کم می نماید.

راهنمای خرید،نگهداری و پخت

هنگام خرید، باید کدوهای سالم و بدون لک را جدا کنید. از خرید کدوهایی که با کمی‌ فشار دادن، نشانه‌های لهیدگی احساس می‌کنید، بپرهیزید.

این سبزی را قبل از بریدن می توانید در جایی خنک (بیرون از یخچال) بگذارید، اما به محض برش دادن، بدون برداشتن تخمه‌های کدو، باید آن را داخل کیسه‌ای پلاستیکی در یخچال قرار دهید.

این کدو را می‌توانید آب‌پز، بخارپز یا کباب کنید و به کمک مغزها و عسل دسرهایی خوشمزه از آن تهیه کنید. اگر کدو حلوایی که خریده‌اید، بیش از مصرف هفتگی‌تان است، توصیه می‌شود آن را بخارپز کرده و در بسته‌بندی هایی کوچک، در فریزر ذخیره کنید. البته سعی کنید تا مدت یک ماه آن را میل کنید و بیش از این در فریزر هم نگذارید.

شما می‌توانید با مخلوط کردن این سبزی با انواع سبزیجات از جمله کرفس و جوانه گندم تازه، غذایی مفید برای کسانی که فشار خون بالایی دارند، تهیه کنید، زیرا هر سه این سبزی ها، تنظیم‌کننده فشار خون هستند.

به علاوه، مصرف توام کدو حلوایی با سبزی‌هایی مانند کلم برگ قرمز، قارچ و گوجه‌فرنگی به دلیل خاصیت کاهندگی چربی خون و دارا بودن آنتی‌اکسیدان فراوان، برای کسانی که سابقه بیماری قلبی دارند، توصیه می‌شود که می‌توانید آنها را با هم، در سوپ و یا کنار ماهی و مرغ بخارپز یا کباب شده میل کنید.

خواص دارویی کدوحلوایی

به غیر از استفاده‌های خوراکی از کدوحلوایی یا تخمه آن، اجزای مختلف این سبزی، خواص دارویی گوناگونی نیز دارند؛ مثلا از گل کدو برای تهیه مرهم زخم استفاده می‌شود.

روغن تخم کدو حلوایی از قدیم گفته می‌شود اثرات مفیدی روی مشکلات پروستات دارد. مطالعات جدید هم تا حدودی این نظریه را تایید کرده‌اند و حتی یک دارو برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات، با استفاده از عصاره تخم کدو به بازار معرفی شده است. روغن تخم کدو حلوایی، اسیدهای چرب مفیدی دارد که باعث سلامت عروق و اعصاب می‌شود. این اسیدهای چرب ضروری، در بافت‌های بدن هم کاربرد دارند.

به غیر از درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات (که تقریبا اثرات آن ثابت شده است)، استفاده‌های دیگری هم برای تخمه های کدوحلوایی عنوان می‌شود؛ مثل درمان افسردگی، درمان سنگ‌ کلیه ، برطرف کردن انگل‌ها و عفونت‌های گوارشی. اگرچه این درمان‌ها هنوز کاملا از نظر علمی تایید نشده‌اند، اما خاصیت ضدانگل بودن تخم کدو یک عقیده ی قدیمی است.

کدو حلوایی اثرات مفیدی بر عملکرد مثانه دارد.

وجود اسید آمینه ی تریپتوفان، خاصیت ضدافسردگی کدو را توجیه می‌کند و مطالعاتی هم در تایلند در زمینه فواید این سبزی در جلوگیری از به وجود آمدن سنگ کلیه در حال انجام است.
دکتر مهرداد اخوان بهبهانی
هفته نامه سلامت