رؤیت یک شخص سه حالت دارد:
1. رؤیت با چشم بصری و ظاهری،
2. رؤیت با کشف و شهود
3. رؤیت در خواب.
امّا رؤیت باچشم ظاهری.
دیدن و رؤیت امام علی ـ علیه السّلام ـ قبل از ولادت با چشم ظاهری و معمولی برای هیچ کس ممکن نیست، و آیه و روایتی دال بر این مطلب نداریم و امّا بعد از شهادت آن حضرت دلایلی داریم که نشان می‌دهد آن حضرت را حتّی با چشم ظاهری می‌توان دید، از جمله روایتی که سماعه نقل می‌کند از امام رضا ـ علیه السّلام ـ: کنتُ عند ابی الحسن علیه السلام فأطلتُ الجلوس عنده، فقال: اَتحبُّ ان تری ابا عبدالله ـ علیه السّلام ـ فقلت: وددت والله فقال: قم و ادخل ذلک البیت فدخلت البیت فاذا ابو عبدالله ـ علیه السّلام ـ قاعدٌ.
سماعه می‌گوید: پیش حضرت ابی الحسن ـ علیه السّلام ـ بودم، طولانی کردم نشستن را نزدش، پس فرمود: آیا دوست داری که ببینی اباعبدالله ـ علیه السّلام ـ را؟ پس گفتم: دوست دارم قسم به خدا، پس فرمود: بلند شو و داخل آن اتاق شو، پس داخل شدم در آن زمان ابو عبدالله ـ علیه السّلام ـ نشسته بود.[1] ظاهرا روایت ناظر به امام حسین ـ علیه السلام ـ است اما اگر منظور امام صادق ـ علیه السلام ـ باشد نیز نتیجه یکی است و شاهد بر مطلب می باشد.
و این روایت بسیار رسا است، در این که رؤیت بصری ائمه بعد از شهادتشان ممکن است و فرقی بین ائمه در این مورد نیست و البته چنین دیدنی مخصوص خواص از مؤمنین است و برای همگان میسّر نیست.
رؤیت در خواب:
رؤیت در خواب قبل از ولادت نیز ممکن است و دلیل بر نفی آن نداریم، و این اختصاص به انبیاء و معصومین ندارد. بعد از شهادتش نیز دلیل روایی و آیه‌ای نداریم، امّا از آنچه از بعضی از بزرگان در کتب مختلف نقل شده است این رؤیت را تثبیت می‌کند، عقلاً هم ما منعی نداریم، به این جهت و در روایات هم هیچ منعی صراحتاً یا اشارتاً وارد نشده است، بلکه دلایل نقلی بر رؤیت بعد از شهادت داریم. مثل رؤیت امام حسین ـ علیه السّلام ـ جدش رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ را قبل از حرکت از مدینه و نیز خواب فرزندان امام حسین ـ علیه السّلام ـ بعد از شهادت امام، و خواب‌های صادقه دیگر …
رؤیت در حالت کشف و شهود:
رؤیت به این شکل قبل از تولّد آن حضرت برای انبیاء و اولیاء خدا ممکن می‌باشد، چرا که طبیعتاً آنها شهودهای صادقه و واقعی داشتند و چون نور وجود حضرت از اول خلقت بود و بر اساس روایات نور وجود حضرت قبل از تولّدش موجود بوده است و این را هم می‌دانیم که انبیاء کشف‌ها و شهودهای مختلف داشته اند و امّا بعد از شهادتش هم دلیلی خاص از روایات و آیات نداریم ولی آنچه از شهود عرفا و بزرگان به ما رسیده امکان آن را تأیید می‌کند، اینکه در واقع اتفاق افتاده یا نه؟ نمی‌توانیم به قطع حکم کنیم
قسمت دوم سؤال این است که: آیا علی ـ علیه السّلام ـ در زندگی حاضر است یا نه؟ برای رسیدن به جواب این سؤال به بیان دو مطلب بسنده می‌کنیم.
1. در بحث امامت ثابت شده است که امام در کمال روحی به اوج قلّه می‌رسد به طوری که بالاتر از آن ممکن نیست، در این صعود امام از بند زمان و مکان خارج می‌شود، یعنی اینکه زمان خودش با زمان آینده یکی است و حتّی زمان گذشته نیز در برابر او با حال و آینده یکی است و این لازمه کمال روحی و امامت است. چرا که وقتی از امام پرسیدند: معنای آیه شریفه «اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون»عمل کنید پس به زودی خواهد دید عمل شما را خدا و رسول او و مؤمنون. فرمودند: هم الائمه؛ مؤمنون ائمه هستند.[2] بنابراین مؤمنان مذکور در هر لحظه حاضر و ناظر اعمال ما می‌باشند و مؤید این مدعا روایتی است از امام صادق ـ علیه السّلام ـ که می‌فرماید: تعرض علی رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ اعمال العباد کل صباح؛[3] اعمال بندگان هر صبح بر رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ عرضه می‌شود، رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ در همه احوال ناظر و حاضر پیش ما می‌باشند و همچنین امام رضا ـ علیه السّلام ـ فرمودند: ان اعمالکم لتعرض علیَّ فی کل یوم و لیله … و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون قال هو والله علی بن ابی‌طالب ـ علیه السّلام ـ .[4] همانا اعمال شما در هر روز و شب بر ما عرضه می‌شود و … بگو عمل کنید، پس به زودی می‌بیند خدا و رسول او و مؤمنان عمل تان را. حضرت در ادامه می فرماید: قسم به خدا منظور از مؤمنون در این آیه علی بن ابیطالب ـ علیه السّلام ـ است. بر اساس این روایات عرضه اعمال برای همه ائمه می‌باشد طبق روایت اول، و خصوصاً بر علی ـ علیه السّلام ـ طبق روایت اخیر، و همچنین روایتی داریم که تصریح دارد که ائمه شاهدان بر اعمال عباد هستند و حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ در ذیل آیه «و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداءُ علی الناس» فرمودند: و همچنین ما قرار دادیم شما را امّت وسط برای اینکه شاهد بر مردم باشید. فرمودند: نحن شهداء الله علی خلقه؛ یعنی شاهدان بر خلق ما هستیم.[5] و این شهادت و نظارت اطلاق دارد هم نظارت دنیایی را شامل می‌شود و هم آخرتی را. بنابر این ائمه ـ علیهم السّلام ـ درکنار خدا و رسولش ناظر اعمال ما و حاضر نزد ما هستند. چرا که نظارت بدون حضور نظارت نیست و شهادت به معنای شهود کردن و دیدن است نه علم پیدا کردن از طریق الهام و مطلع شدن از اعمال.

پی نوشت ها:
[1] . شجاعی، محمّد، مقالات (کتاب سه جلدی مقالات)، چاپ صدا و سیما، ج1، ص 132.
[2] . اصول کافی، ج1، ص 318. کلینی.
[3] . همان.
[4] . همان، ص 319.
[5] . همان، ص 270.