ازدواج بزرگترین و مهمترین حادثه زندگی هر انسانی است که موفقیت یا شکست در آن، برای هر یک از زوجین سرنوشت ساز خواهد بود. بنابراین بر هر دختری و پسری لازم است که قبل از ازدواج در مورد انتخاب همسر اطلاعات کافی کسب کنند، سپس اقدام نمایند. گاهی اتفاق می‌افتد که جوانان به خاطر غفلت، توجهی به صفات اصلی یک همسر ننموده و گاهی صفات کم اهمیت را ملاک قرار می‌دهند و لذا در انتخاب همسر موفقیت چندانی ندارند. ما در اینجا صفات و خصوصیات یک همسر خوب و ملاک‌های اصلی و فرعی ازدواج را بیان می‌کنیم و امید است که مطلوب واقع شود.
معیارها و خصوصیات اخلاقی که در انتخاب همسر باید در نظر گرفته شود، دو نوع است:
الف. معیارهایی که برای یک زندگی سعادتمندانه حتماً لازم است و آنها عبارتند از:
1. تدین، منظور از تدین یعنی پایبندی کامل به اسلام و اسلام را با جان و دل پذیرفتن و عمل کردن؛ پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «علیکَ بذاتِ الدین؛ بر شما باد که همسر دیندار بگیرید».[1] از آثار تدین می‌توان به عفت، حجاب، نجابت، و حیا اشاره کرد.
2. اخلاق نیک، پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «با کسی که اخلاق و دینش مورد پسند باشد ازدواج کنید، اگر چنین نکنید فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد».[2] آثار اخلاق خوب می‌تواند بزرگواری، خوش خلقی، حق پذیری، تواضع، راستگویی، حسن ظن، وقار و متانت، با عاطفه بودن، گذشت، ادب، نرمخویی، وفاداری، سخاوت باشد.
3. شرافت خانوادگی، منظور از شرافت خانوادگی، شهرت و ثروت و موقعیت اجتماعی نیست، بلکه مراد نجابت و پاکی و تقوای خانواده است. پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «ای مردم، بپرهیزید از سبزه زاری که بر فراز مزبله و منجلابی روییده باشد! سؤال شد: ای پیامبر خدا، سبزه زار روییده بر مزبله و منجلاب چیست؟ فرمود: زن زیبایی که در خانواده پلیدی رشد کرده باشد.»[3] 4. عقل، امیر مؤمنان علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «ایاکم و تزویج الحمقاء، فان صحبتها بلاءٌ و ولدها ضیاعٌ؛ از ازدواج با احمق پرهیز کنید؛ زیرا مصاحبت و زندگی با او بلاست و فرزندانش نیز تباه می‌شوند.»[4] 5. سلامتی جسمانی و روانی، سلامتی و تندرستی زن از لحاظ بدنی و روانی یکی دیگر از معیارها می باشد.
ب. معیارهایی که شرط کمال است، و برای بهتر و کاملتر شدن زندگی است. و آنها عبارتند از:
1. زیبایی: زیبایی یک کمال است و در شیرینی و سعادت زندگی تأثیر زیادی دارد. پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: وقتی یکی از شما خواست با زنی ازدواج کند، همان گونه که درباره زیبایی صورت تحقیق می‌کند، درباره موی او نیز سؤال کند؛ زیرا مو، یکی از اجزای زیبایی می‌باشد.[5] 2. کفو بودن (همتایی، سنخیت، تناسب): همتایی، هماهنگی و تناسب صد در صد امکان ندارد؛ زیرا هر انسانی دارای مغز، روح، اخلاق، تربیت و محیط خانواده مخصوص است و با دیگری فرق دارد. اما باید کوشش نمود هر چه ممکن است این فاصله کمتر شود. توصیه شده که موارد همتایی در دین، فرهنگ و فکر، اخلاق، ، تناسب جسمی و زیبایی، تناسب سنی، مالی، خانوادگی، اجتماعی، روحی و روانی باشد.
3. دوشیزه بودن و باکره بودن و این که قبلا شوهر نکرده باشد.
4. متهم به فسق و خلاف نباشد و دوستی با جنس مخالف نداشته باشد، چون این مسأله باعث می‌شود که دل به شوهر نبندد و دلش در گرو افراد دیگر باشد و جسارت به گناه داشته باشد.[6] 5. اگر شرایط قبلی را داشت، بهتر است که از سادات باشد؛ یعنی سید بودن امری جزئی و فرعی است و چیزی ممدوح شمرده شده است. پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: هر خویشی و نسبت دامادی در روز قیامت گسیخته می‌شود، جز خویشی با من، خواه نسبی باشد یا سببی (که در آن جا نیز برقرار است.)[7] و البته ازدواج با سید مسئولیت آور است، چون اینها ذوی القربای پیامبر هستند و قانون عام احترام ذی القربی که در قرآن کریم بیان شده شامل اولاد بی‌واسطه و با واسطه پیامبر (به شرط ایمان داشتن) می‌شود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، بحث سادات.
2. سید رضا پاک نژاد، ازدواج مکتب انسان سازی، ج 1 و 2، مؤسسه خیریه علمی و دینی مهدیه، بی‌تا.
3. علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1374.
4. احمد مسلمی نقابادی، آداب ازدواج از دیدگاه اسلام و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ، انتشارات اسلام ، 1378.

پی نوشت ها:
[1] . حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 14، ص 31.
[2] . همان، ص 51.
[3] . همان، ص 29.
[4] . همان، ص 56.
[5] . مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج 103، ص 237.
[6] . امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، 1372؛ قائمی، علی، تشکیل خانواده در اسلام، انتشارات امیری، 1372.
[7] . بحار الانوار، ج 7، ص 238.