آینده زندگی، دغدغه هر جوانی است ـ چه پسر و چه دختر ـ با دلی پر از امید و در عین حال مشوش به افقهای دور دست زندگی می اندیشد، در این میان مهم تر از همه فکر در شریک زندگی است، این که چه کسی او را و او چه کسی را برمی گزیند تا در مسیر سرنوشت همراه شوند و خانه زندگی خود را بسازند. شما نیز از این دغدغه بی نصیب نبوده اید برایتان خواستگارانی آمده که به هر دلیل رد کرده اید و بر می آید به خواستگار تازه اتان به نوعی رغبت دارید.
خواهر گرامی! حتماً برای گزینش همسر شاخصه هایی دارید و از این میان ایمان و اخلاق در اولویت اند، چیزی که خانواده تان بر آن پا می فشارند، و آن را در شخص مورد نظر تا حدودی دیده اید. ما برای آگاهی بیشتر توجه تان را به نکته هایی پیرامون چگونگی شناخت و گزینش همسر جلب می کنیم:
ازدواج با طی چند مرحله تحقق می یابد، مراحل علمی و مراحل عملی.
در مراحل علمی اشخاص، با فضیلت و فلسفه ازدواج آشنا می شوند، سپس زمان مناسب را بررسی می کنند و به زیانهای تأخیر در آن پی می برند، مشکلات و موانع را می شناسند و برایش راه حل می یابند و معیارهای صحیح گزینش همسر را از نظر می گذرانند؛ آن گاه به مراحل عملی می رسند یعنی شناخت، گزینش و اقدام به ازدواج. شناخت دقیق مقدمه گزینش خوب است البته به شکلی همه جانبه نه سطحی و تک بعدی.
راههای عملی معیار شناسی در ازدواج:
اول شناخت شخصی.گاهی فرد به دلیل داشتن برخوردهای مکرر و گاهی مستمر ابعاد مختلف زندگی فرد مقابل و اخلاقیات و عکس العملها، عادات، شخصیت و گاهی ارزش های او را به خوبی می شناسند.[1] شناختهای خیابانی و اتفاقی رانمی توان جزو شناخت شخصی برشمرد. این شناخت ها چون از عمق برخوردار نیستند به عدم تفاهم زوج ها می انجامد.
دوم: مشورت، طبق دستور قرآن کریم در کارها نباید از مشورت شانه خالی کرد خصوصاً در اموری به اهمیت ازدواج. «و امرهم شوری بینهم».[2] سخن قرآن است در توصیف مؤمنان، اما نکته اینجاست که از هر کس نمی توان مشورت خواست مگر این که: متدین باشد، عقل و فهم داشته باشد، بدانیم نسبت به مسائل انتخاب همسر و ازدواج آگاهی کافی دارد، نظر خود را بدون ترس و مصلحت اندیشی غلط بیان می کند، دلسوز و خیرخواه است و امین بوده و راز اشخاص را می پوشاند. پدران و مادران را می توان مشاور خوبی دانست، چون آنان علاوه بر حسن مسئولیت نسبت به فرزندان خود، نه با نیروی احساس و عاطفه بلکه با درایت و پختگی خِرَد مسائل را می کاوند و تصمیم می گیرند. مثل جوانان آرمانی نمی اندیشند زیرا واقع بین اند و به ریزه کاری های زندگی دقت نظر دارند.
سوم: شناخت بوسیله واسطه. او کسی است که دختر و پسر ـ طرفین ازدواج ـ را می شناسد و آنان را برای ازدواج به هم معرفی می کند. البته واسطه ها سه دسته اند:
الف: خیرخواهند و آگاه، معیار را می دانند و از راه و رسم این وظیفه مهم مطلعند و به خوبی از عهده چنین کاری بر می آیند، اینان باید همه صفات یک مشاور خوب را داشته باشند.
ب: خیرخواه اما ناآگاه: با اینکه نیت خیر دارند کم تجربه و خام اند راه و چاه کار را نمی دانند و چون معیار و ملاک دستشان نیست «شر» به پا می کنند و ازدواج را به یک کلاف سر در گم تبدیل می سازند.
ج: افرادی که چهره خیرخواهانه به خود می گیرند اما باطنی پلید و نیتی منفی دارند که با زبان بازی و حیله گری و ظاهرسازی و سرهم بندی می خواهند منافع و مقاصد پلید خود را پی بگیرند. مثلاً از سر حسادت قصد دارند شخص را در یک زندگی نکبت بار فرو برند.
چهارم: تحقیق، وقتی برای استخدام شخصی در یک اداره ساده چندین ماه تحقیق می شود وقتی برای خرید یک لباس زمستانی با حساسیت همه بازار را زیر و رو می کنیم و…. چرا برای گزینش همسرمان در اداره زندگیمان و برای پوشش لباس همسری از دقت و موشکافِی به دور از وسواس غافل بمانیم؟
راههای تحقیق:
الف: بررسی احوال و صفات خانواده، خویشان و دوستان نزدیک. پیامبر اسلام با یک سخن به ما گرا[3] داده اند که برای ازدواج تحقیق در همه صفات شخص لازم است:«… با فلان گروه ازدواج کنید چون مردانشان با عفتند، پس زنانشان نیز عفت مندند و با فلان گروه ازدواج نکنید، که مردانشان بی عفتی ورزیده اند پس زنانشان بی عفت شدند».[4]
ب: از طریق خویشاوندان. البته نظرشان را نمی شود حجت دانست ولی راهی است نیکو برای مراحل دیگر تحقیق، مگر این که اطمینان کنیم فرد مورد مشورت انسانی است عادل و بی غرض و مرض و واقعیات را نمی پوشاند.
ج: از طریق دوستانش. با رعایت شرط بند «ب».
د: معلمان، مدیران، و همکاران او.[5]
قبل از مرحله شناخت و اینکه آیا او همان مورد مطلوب ماست و طرفین مناسب هم اند و از جهات مختلف معیارهای انتخاب همسر محک شده باشد، صحبت ها و ملاقاتهای مستقیم و مخفیانه و به دور از چشم خانواده،به صلاح نیست؛ زیرا عوارضی در پی دارد که بسیاری مواقع جبران آن حتی غیر ممکن خواهد بود. مثل اینکه پسر ناباب از کار درآید یا اصولاً دو طرف کفو و مناسب هم نباشند، آن وقت حرمت دختر می شکند و برایش آثار منفی روانی روحی ایجاد می کند و در خواستگاران بعدی تأثیر می گذارد. پسرانی که به اصول شرع پایبند نیستند هیچ باکی ندارند که در صورت شنیدن جواب و رد آبروی دختر را لکه دار کنند و به او تهمت بزنند و تهدیدش کنند. شیوه صحیح این است که:
هر گاه برای دختری خواستگاری آمد و راههای مقدماتی را برای شناخت او پیمودیم و همه جوانب کار را سنجیدیم و معلوم شد پسر قصد سوء ندارد و دو طرف در شأن و شخصیت هم اند و احتمال وصلت قوت دارد و مانعی سر راه ازدواجشان نیست، زمانی معین می شود که با حضور خانواده دو طرف مراسم رسمی و عرفی خواستگاری شکل یابد و در صورت توافق اصلی به عقد شرعی یکدیگر در آیند و در همه مراحل ازدواج از خود اتکائی و خودرأیی جداً بپرهیزیم. چون خیلی مسائل در ازدواج هست که شخص، تنها در آینه می تواند ببیند امّا صاحبان تجربه و درایت در خشت خام هم می بینند. (آنچه جوان در آئینه می بیند پیران در خشت خام می بینند)پس حتماً مرحله به مرحله خانواده خود را در جریان بگذارید و از گفتگو بدون هماهنگی با خانواده با آن پسر دوری کنید.
چند توصیه مهم:
1. تجربه طولانی مشاوران و اعترافات زوجها نشان داده که هر قدر چارچوب شرع در قبل و بعد از ازدواج بیشتر رعایت گردد زوج ها از رضایتمندی بیشتری برخوردارخواهند بود؛ بسیاری از بدبینی های زنان و همسرانشان به خاطر خروج از محور عرف و شرع بوده.
2. بی تردید اگر دخترو پسر قبل از مراحل شناخت به سراغ شناخت خصایص شخصی و فردی یکدیگر بروند و در محیطی که محبت و احساس موج می زند به گفتگو بپردازند به احتمال بسیار به ازدواج نسنجیده منتهی می شود . عشقی که با تعقل و تفکر بیگانه باشد ثمری جز سر در گمی ندارد.
3. حساسیت وسواس گونه به خرج ندهید، بلکه دقت کنید چون هیچگاه دو شخص به طور صد در صد شبیه هم نیستند.
4. در تمام مراحل از توکل به خداوند و توسل به ائمه هدی ـ علیه السّلام ـ غفلت نورزید و برای راحتی کار سراغ استخاره نروید.
5. نسبت به معیارهای اساسی باید پا فشرد و معیارهای فرعی را ملاک رد یا قبول خواستگار قرار ندهید.
6. حدود محرم و نامحرم تا قبل از اجرای خطبه شرعی ازدواج به قوت خود باقی است؛ البته برای زمان خواستگاری استثنائاتی وجود دارد که برای مطالعه بیشتر پیرامون آن و مسئله انتخاب همسر کتابهای ارزشمندی را به شما معرفی می کنیم:
1. جوانان و انتخاب همسر،علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان.
2. زندگی شیرین و رهنمودهایی برای جوانان،محمود اکبری، انتشارات گلستان ادب.
3. جوانان و ازدواج، دکتر اسماعیل بیابانگرد،انتشارات دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
4. ازدواج مکتب انسان سازی، دکتر پاک نژاد، دفتر تبلیغات اسلامی .
5. مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، دکتر شکوه نوابی نژاد، انجمن اولیاء و مربیان.
پی نوشت ها:
[1] . بیابانگرد، اسماعیل، جوانان و ازدواج، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1381، ص71.
[2] . شوری/38.
[3] . اصطلاحی است نظامی که دیده بان برای هدایت آتش به مقر توپخانه می دهد.
[4] . مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، چاپ سیزدهم، ص 187، به نقل ازدواج در مکتب اهل بیت.
[5] . برگرفته از منبع فوق فصل ششم.
