قرآن می فرماید: «و لیستعفف الذین لا یجدون نکاحا» افرادی که شرائط سرسام آور و سنگین ازدواج را ندارند، عفاف به خرج دهند. سؤال اینجاست که 1. عفاف به چه چیزهائی است؟ 2. آیا با همه این مسائل جای ازدواج که نیاز فطری است را می گیرد؟ 3. تا چند سال عفاف؟ 4. و آیا پول زکات به افرادی که سن ازدواج آنها گذشته و به خاطر شرائط سنگین نتوانسته اند ازدواج کنند تعلق می گیرد؟ چرا مراجع با دولت و سیستم ولایت فقیه کاری به حال این افراد انجام نمی دهند با این که می دانیم پیامبر فرمودند: شرورترین افراد امت من مجردها هستند؟
عفاف و عفت یعنی نگاه داشتن نفس از چیزهائی که حرام است یا انجام آن شایسته نیست. شهید مطهری در تعریف عفاف می فرمایند: «عفت، حالتی نفسانی است به معنی رام بودن قوه شهوانی و تحت حکومت عقل و ایمان، و تحت تأثیر قوه شهوانی نبودن.»[1]
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ درباره حقیقت عفت می فرمایند: «عفت، بی رغبتی نسبت به خواسته های نفسانی است.» [2]
گاهی به نظر می رسد که عفاف بحثی است ویژه بانوان، در حالی که با استناد به آیات 30 و 31 سوره نور و همین طور آیه مورد اشاره شما، لزوم عفاف شامل مردان هم می شود و حتی تفاوتی هم بین افراد مجرد و متأهل نیست. گرچه قرآن در آیه 33 سوره نور افراد مجرد را که نیاز بیشتر به کنترل غریزه جنسی دارند را مورد اشاره قرار داده است. اما این که گفتید عفت به چه چیزهایی است؟ باید بگویم عفت انواع و اقسامی دارد. ولی مهم ترین و سرنوشت سازترین بُعد از ابعاد عفاف، عفت نفس و پاکی روح است که اگر در انسان باشد ابعاد دیگر عفاف تحقق پیدا خواهد کرد. اقسام دیگر عفاف عبارتند از:
1. عفت چشم: یعنی چشم های خود را ـ چه زن و چه مرد ـ از حرام بپوشانند که این فوائدی را به دنبال دارد. از جمله پیشگیری از هوا و هوس، سازندگی اخلاقی، آرامش روح و روان و … .
2. عفت در صدا: قرآن کریم خطاب به زنان پیامبر می فرماید: « به گونه ای هوس انگیز با مردان سخن نگویید، مبادا بیمار دلان در شما طمع کنند بلکه سنگین و درست سخن بگویید.»[3] افراد باشخصیت و باایمان ـ مخصوصاً زنان ـ ، هنگام سخن گفتن باید جدی سخن بگویند و سعی نکنند با لحن تحریک کننده که گاه توأم با ادا و اطوار هم هست، افراد شهوت ران را به فکر گناه بیندازد.
3. عفت در شکم (خوردن): به این معنا که علاوه بر اجتناب از غذاهای حرام و شبهه ناک و غذاهای مهیج نیروی جنسی، با کم خوری، میل جنسی خود را کاهش دهند. کم خوری در کاهش میل جنسی تأثیر بسیار دارد تا جائی که پیامبر گرامی اسلام، روزه را به جوانانی که توانائی برای ازدواج ندارند توصیه کرده و می گویند: « ای جوانان، هر یک از شما اگر توان انجام ازدواج دارد، ازدواج کند و کسی که توان آن را ندارد، پس روزه بگیرد که میل جنسی را کاهش خواهد داد.» [4]
4. عفت در کلام و گفتار: یعنی از بیان گفتارهای زشت و خارج از نزاکت و شوخی های مستهجن و … دوری بجوید.
5. عفت در دست: یعنی از انجام کارهای حرام و دست درازی ها و لمس کردن های بی مورد و … پرهیز کند.
6. عفت در گوش: که همان دوری از شنیدن صداها و آهنگ های محرک و ندیدن سی دی های مبتذل است، که دوری از آنها باعث حفظ انسان از گناه و عدم تحریک قوای جنسی می شود.
7. عفت در افکار: به این معنا که انسان علاوه بر کنترل اعضاء بدن نسبت به گناه، سعی کند حتی فکر گناه به ذهنش خطور نکند. آدم باید به جائی برسد که ظاهر و باطنش یکسان و وجودش مجسمه عفاف باشد، نه مرتکب گناه شود و نه حتی به فکر انجام آن افتد.
اینها برخی از اقسام عفاف بود و ناگفته پیداست که عفاف نیز مراتبی دارد که به خاطر فاصله گرفتن از بقیه مباحث به آنها نمی پردازیم.
اما آیا واقعاً عفاف ورزیدن جای ازدواج را می گیرد؟ باید بگویم هیچ چیز جای ازدواج را پر نمی کند؛ چون ازدواج برکات و فوائدی دارد که فقط خودش می تواند پاسخگو باشد. اما عفاف جلوی گناه را می گیرد و نمی گذارد آدمی در دام گناه بیفتد، ولی به هر حال این خود شخص است که باید سعی کند با فائق آمدن به مشکلات و موانع پیش روی، زمینه های ازدواج را فراهم نماید و خداوند نیز وعده داده است که یاری گر شما خواهد بود.
دنیا همچون جلسه امتحان است. اما نوع سؤالات آن فرق دارد. برخی با شهوت، برخی با ثروت، عده ای با فقر و برخی با دارایی و یا صحت و بیماری و … آزمایش می شوند. البته این بدان منظور نیست که همه چیز را به گردن آزمایش بگذاریم. گاهی اوقات گرفتاری های انسان به خاطر تقصیر و سستی های خودش است. اما بدون شک غریزه جنسی و شهوت یکی از مواردی است که همه با آن آزمایش می شوند و حتی حضرت یوسف پیغمبر ـ علیه السّلام ـ . و این ما هستیم که باید با اختیار و اراده خود آن را کنترل کنیم و صحیح ترین راه ارضاء این غریزه، ازدواج است. اما اگر کسی به خاطر شرائط سخت زندگی و یا وضعیت اقتصادی و … نتوانست ازدواج کند باید با شیوه های که در پی می آید این شهوت را کنترل کند تا زمان ارضاء صحیح آن فرا برسد.
الف. عفاف و تقوای درونی.
ب. درخواست کمک از خداوند.
ج. روزه.
د. ورزش و انجام فعالیت های بدنی برای تعدیل انرژی جنسی.
هـ . اشتغال فکری و پرهیز از بیکاری.
و. انتخاب دوستان معنوی و پرهیز از افراد ناسالم.
ز. پرهیز از افراط در خوردن غذای محرک.
ح. کنترل چشم، گوش و دوری از شوخی های شهوانی و جک های جنسی.
البته برای مطالعه بیشتر می توانید به کتاب دنیای نوجوان، نوشته دکتر محمد رضا شرفی، نشر تربیت رجوع فرمایید.
اما اینکه نوشته اید چرا مراجع و دولت و ولایت فقیه و … کاری نمی کنند؟ باید بگوییم که نمی توان دولت را متهم کرد که کاری انجام نداده است. ولی قبول داریم که اگر هم کاری کرده، نتوانسته است باری از دوش مشکلات فراوان فراروی جوانان برای ازدواج بردارد. ایجاد زمینه اشتغال یکی از مهم ترین کارهایی است که دولت باید انجام بدهد تا جوان با خیال آسوده بتواند ازدواج کند. مراجع و دیگران هم که در این امور نه وظیفه اجرائی دارند و نه دستی در کارهای دولتی که بخواهند مشکل ازدواج را حل کنند، فقط توصیه و سفارش می کنند. و یا به صورت موردی کمک کرده و یا اجازه استفاده از وجوهات جهت حل مشکلات جنسی افراد می کنند. در غیر این صورت به نظر بنده بهترین راه حل این مشکل، فرهنگ سازی است. یعنی فرهنگی در جامعه ایجاد نماییم که جوان با اتکاء به نیروی جوانی و توکل به خدا قدم اول را بردارد و باور داشته باشد که خداوند مشکلات را یکی پس از دیگری حل کرده و یار و یاور او خواهد بود و به وسوسه های اطرافیان و افراد دور از خدا توجه ننماید. این کار هر چند در ابتدا مشکل به نظر می رسد، اما با نگاهی به سرنوشت هزاران انسانی که با دست خالی ازدواج کردند، یقیناً ما را ر این امر مهم مصمم تر می کند.
اما در مورد استفاده از پول زکات برای ازدواج؛ متأسفانه شما مشخص نکرده اید که مقلد کدام یک از مراجع تقلید هستید، ولی به هر حال ما با دفتر چند مرجع تماس گرفتیم و این مورد را سؤال نمودیم. شما خود نیز می توانید با تماس به دفتر مرجع خود یا نوشتن نامه، جواب بگیرید. اما آن تماس هایی که ما گرفتیم یکی با دفتر آیت الله سیستانی بود که جواب دادند اگر این شخص فقیر است و خورد و خوراک سال را ندارد می تواند از زکات برای ازدواج استفاده کند، در غیر این صورت برای استفاده از زکات اجازه حاکم شرع لازم است. دفاتر بعضی دیگر ـ آیت الله فاضل و آیت الله
صافی ـ نیز فرمودند: اگر نیاز به ازدواج دارد و در صورت عدم آن به گناه می افتد و فقط مشکلش پول است، به همان اندازه که نیاز دارد می تواند از زکات استفاده کند.
سخن پایانی
در پایان باید گفت که اولاً توصیه اسلام به عفاف هر چند که شامل همه می شود، اما در عین حال یک راه حل موقتی است برای حل موقتی مشکل ازدواج، ثانیاً موانع ازدواج اگر بخواهد از جامعه ما رُخ بربندد به یک تلاش همگانی از جانب فرد و خانواده اش، جامعه و حکومت نیاز است، که متأسفانه تمامی این 4 ضلع، یا به صورت کامل به وظیفه خود آشنا نیستند یا اگر آشنا هم هستند کاملاً به وظیفه خود عمل نمی کنند. امیدواریم روزی برسد که موانع ازدواج برطرف شده و آسایش و امنیت روحی ـ روانی بر جامعه جوان ما حاکم شود. انشاء الله
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تفسیر نور، محسن قرائتی، ج8، چ3، ص 180، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، 1382.
2. تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبائی، ج 15، ص 109، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1417هـ . ق.
3. آنجه باید یک زن بداند. ، اسدالله محمدی نیا، ورامین، مرکز علمی فرهنگی مسجد صاب الزمان، 1374.
4. جلوه نمائی زنان و نگاه مردان. یوسف غلامی، چ1، قم، انتشارات لاهیجی، 1381.
پی نوشت ها:
[1] . مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، انتشارات صدرا، چاپ یازدهم، 1367، ص 150.
[2] . تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، مکتب العلام الاسلامی، چاپ اول، بی تا، ص 256.
[3] . احزاب/32.
[4] . مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج 103، ص 220.
