زیور عقل
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
العقل زین والحمق شین .
عقل زینت آدم است ، و حماقت نادانى و زشتى است .
زینت انسان
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
العقل زینه الانسان و الصدق امانه اللسان .
عقل زینت انسان ، و راستگوئى امانت زبان است .
سرچشمه عقل
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
التواضع راءس العقل و التکبر راءس الجهل .
تواضع سرچشمه عقل است و تکبر سر منشاء جهل و نادانى .
عوامل سرزنش
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
اربع تشین الرجل : البخل والکذب والشره وسو الخلق .
چهار چیز از صفات سرزنش آور آدم است : بخل ورزیدن ، دروغ گفتن ، حرص خوردن و بد خلقى .
خیر دنیا و آخرت
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
اربع من اعطیهن فقد اعطى خیر الدنیا و الآخره : صدق حدیث ، و اداء امانه ، و عفه بطن ، و حسن خلق .
چهار چیز را خدا به هر کسى عطا کند خیر دنیا و آخرت را به او عطا کرده است : راست گوئى ، ادا کردن امانت ، شکم را نگاه داشتن از غذاهاى شبه ناک و اخلاق نیکو داشتن .
نتیجه عقل
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
العاقل من عقل لسانه الا عن ذکر الله .
عاقل کسى است که زبان خود را مهار کند، مگر از ذکر خداوند.
هوشمندى عاقل
قال امیرالمؤ منین علیه السلام
العاقل من لا یضیع له نفسا فیما لا ینفعه .
عاقل کسى است که ضایع نمى کند یک نفس از عمر خود را در چیزیکه نفع باو نمیدهد.
بهترین عمل
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
الاخلاص خیرالعمل .
بهترین کارها خلوص نیت در عمل است .
اسرار نابود کننده
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
الاقتصاد ینمى اقلیل و الا سراف الجزیل .
میانه روى ، مال کم را زیاد مى کند و اسراف مال زیاد را نابود مى کند.
کریم و لئیم
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
الکریم من صان عرضه بماله و اللئیم من صان ماله بعرضه .
کریم که شخصى با گذشت است مال را فداى آبروى خود مى کند، و لئیم آبروى خود را فداى مال مى کند
تیر زبان
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
احذروااللسان فانه سهم یخطى .
از زبان بترسید به درستى که آن تیرى است بسیار خطا رونده .
بفرمود از زبان خود حذر کن زجان خویشتن دفع خطر کن
که آن باشد چو تیرى بس خطاکار تن و جانت کند ناگه گرفتار
نشانه هاى تقوى
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
ان للتقوى علامات : الخوف من الجلیل ، و العمل بالتنزیل ، و القناعه بالقلیل ، و الاستعداد لیوم الرحیل .
چهار چیز علامت تقوى است : خوف از خدا، عمل به قرآن ، قناعت به کم ، آمده بودن براى مرگ و روز رحلت .
علامتهاى تقوى چهار چیز است که بس نیکو بر اهل تمیز است
بقرآن عامل و خوف از جلیل است به کم قانع مهیا بر رحیل است
انسان با انصاف
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
المنصف کریم و الظالم لئیم .
انسان با انصاف بزرگوار و کریم است ، و شخص ظالم پست و فرومایه است .
دیگر فرموده او منصف کریم است کند ایثار اگر او را نعیم است
ولى ظالم لئیم است و تبه کار گرش باشد ز دنیا مال بسیار
راستى رستگارى
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
الصدق نجاح و الکذب فضاح .
راستگویى موجب نجات است و دروغگویى سبب رسوایى است .
دیگر گفتا سخن چون راست گوئى نجات و رستگارى را بجوئى
واگر گوئى سخنهاى دروغین فضیحت آرى و رسوا و ننگین
عزت علم
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
العلم عز و الطاعه حرز.
علم عزت مى آورد و اطاعت در پناه خدا بودن است .
سپس فرمود علم به عزت بیارد بقلب خلق حبت را بکارد
بطاعت حرز جانت هست خلاق زآفتها نیندیشى در آفاق
سربلندى قناعت
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
عز من قنع ، ذل من طمع .
عزت در قناعت است و خوارى در طمع است .
بگفت آنکس که شد قانع عزیز است موقر در براهل تمیز است
کسى را کو طمع کارى مرام است ذلیل و خوار نزد خاص و عام است
تواضع تعالى بخش
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
التواضع یرفع و التکبر یضع .
تواضع آدم را بالا مى برد، و تکبر انسان را کوچک و پست مى کند.
بگفتا کن تواضع با خلایق بجاه و منزلت گردى تو لایق
تکبر گر کنى کوچک نمائى بنزد خلق پست و بینوائى
عنایت توفیق
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
التوکل کفایه ، والتوفیق عنایه
کسى که توکل بر خدا کند خداوند او را کفایت مى کند و به هر کس به خداوند عنایت فرماید توفیقش مى دهد.
بگفتا هر که را باشد توکل بس است او را خدا بنما تعقل
خدا چون با کسى دارد عنایت دهد توفیق او را بى نهایت
عبادت اندیشه
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
الشکر زیاده والکفر عباده .
شکر نعمت روزى را زیاد مى کند، و فکر خوب در صنع خداوند عبادت است .
بشکر حق شود رزق تو افزون و اگر کفران کنى گردى پشیمان
تفکر گر کنى در صنع بازى از این فکرت عبادت بهره دارى
دافعه ترشروئى
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
البشر مبره ، العبوس معره .
خوشروئى نیکوئى است در بین مردم ، و ترشروئى زشتى و باعث جدائى است .
بفرمود ار شوى خوشرو در عالم ز قلب دوستان بیرون برى غم
ترش روئى اگر باشد شعارت گریزان خلق باشد از کنارت
کتاب پانصد حدیث اعتقادى و اخلاقى
نویسنده : احمد صادقى اردستانى
