مهمترین عوامل سعادت و خوشبختی در زندگی خانوادگی عبارتند از:
1. بصیرت معنوی
نخستین گام موفقیت انسان در گستره حیات و زندگی، بهره مندی از بینش روشن و بصیرتی معنوی و الهی است. دیدگاهی که، آفرینش را در آئینه نگاه آدمی، با صورتی زیبا و حقیقی به تصویر می کشاند. آنان که از این مائده الهی بی بهره اند، زندگی خویش را«ساحل تفریح و خوشگذرانی» و یا«میدان بازی و سرگرمی» می دانند و دامنه تلاش خود را در روزهائی زود گذر، به دست فراموشی می سپرند. فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ آن بزرگ بانوی اسلام ـ شبی که در سن 9 سالگی به منزل شوهر خود علی ـ علیه السّلام ـ پا نهاد، با چشمانی اشکبار و حالتی نگران رو به همسر خود کرد و فرمود:«درباره حال و رفتار خود فکر کردم و به یاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم، امروز از خانه پدر به خانه شوهر منتقل شدم و روزی دیگر از اینجا به خانه قبر و جایگاه ابدی خود خواهم رفت، در این آغازین لحظه های زندگی تو را به خدا سوگند می دهم که بیا به نماز بایستیم تا با هم در این شب خدا را عبادت کنیم….»[1] آری، داشتن چنین بینشی از زندگی بود که این زوج موفق، در طول تاریخ، الگوی همه مسلمانان قرار گرفتند.
2. صداقت در رفتار و گفتار
با همسرتان با مهربانی و صداقت صحبت کنید. می گویند:«صداقت رمز بزرگ موفقیت در زندگی است حتی اگر وانمود به صداقت کنید باز هم موفقید.» گاهی صادقانه رفتار کردن ـ خصوصاً اگر احساسات منفی فراوانی نسبت به همسرتان داشته باشید ـ بسیار دشوار است. اما اگر به جای زخم زبان زدن و نفرت، با همسرتان صادقانه برخورد کنید، او را وادار خواهید کرد به حرفهای شما گوش بدهد، شما را درک کند و در برابر شما پاسخگو باشد. تغییرات رفتاری می توانند موجب تغییرات فکری شوند. یادتان باشد اگر با همسرتان مهربانانه صحبت کنید خشم و تدافع، بین شما کم می شود و جوّ آرامتری فراهم می آید که می توانید در آن جو آرام، مشکلات خود را به بحث بگذارید و دل به حل آنها ببندید.
3. با دیگران به گونه ای رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود
نقش یک الگو را بازی کنید و با همسرتان همان طور رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود، اگر می خواهید همسرتان محترمانه تر رفتار کند و صبورتر باشد و همکاری، عشق، حمایت و مهربانی بیشتری نشان دهد باید در اکثر مواقع با او همین برخوردها را داشته باشید. با این کار، احساس خوبی نسبت به خودتان در همسر خود ایجاد می کنید.
4. بین شخصیت و رفتار دیگران فرق بگذارید
انسان باید در برخورد با رفتار ناشایست دیگران از جمله هسمر، صرفاً همان عمل را تقبیح نماید نه کل وجود و شخصیت او را. چون در اینصورت باعث تحریف شخصیت همسر و تضعیف عزت نفس او می شود و مشکلاتی را در زندگی به بار می آورد.
5. بر جسته نمودن جنبه های مثبت
در مورد کارهای خوب همسرتان اظهار نظر کنید. مردان و زنان به یک اندازه نسبت به بازخوردهای مثبت و تشویق، واکنش نشان می دهند. اگر بطور مرتب رفتارهای مسئولانه همسرتان را تشویق کنید، او نیز رغبت بیشتری به برآورده کردن خواسته هایتان نشان می دهد.
6. ابراز محبت
کلامی که ما در ارتباط با دیگران به زبان می آوریم، بسیار بیشتر از آنچه تصور می کنیم دارای پیام و معنا هستند، حجم و آهنگ صدا، نوع نگاه کردن، وضعیت ایستادن و حتی نفس کشیدن ها، همگی به شنونده کمک می کند تا کلمات ما را تفسیر کند و پیام آنرا دریابد. بنابراین اگر چه ممکن است ناخود آگاه مراقب این موارد در هنگام ارسال پیام خود نباشیم، اما باید توجه داشته باشیم که به هر حال شیوه دریافت و استنباط یک سخن دقیقاً به شیوه ابراز آن برمی گردد. از این روست که بسیار اتفاق می افتد که یک پیام به آسانی، مغایر با منظور ما دریافت می شود. گفتار فقط«7 الی 24» درصد از کل پیام ما را تشکیل می دهد.
7. درک حالات دیگران
از وضعیت روحی همسرتان درک درستی داشته باشید و متناسب با آن رفتار کنید. همسرانی که روحیه همسرانشان را می شناسند و می دانند در وضعیت های مختلف روحی او، چگونه با او برخورد نمایند بدون شک زندگی موفقی خواهند داشت. وقتی همسر کسی خندان است، صدایش زنگ شادی دارد، حرکاتش توأم با اعتماد است، همسر تیز بین باید درک کند که همسرش روز خوبی را در پی داشته است و موقعیت خوبی است جهت بحث و گفتگو و …، برعکس وقتی احساس می کنید همسر شما از روحیه خوبی برخوردار نیست، روحیه او را خراب تر نکنید، از مشقت‌های زندگی ننالید، درخواست نکنید، فشار وارد نیاورید و …. تا بدین ترتیب روابط شما آسیب نبیند.
8. به کارگیری مهارت های ارتباط
در رابطه با برآوردن توقعات، آنچه مهم است چگونگی خواستن است. ما با عبارات و جملات متفاوتی می توانیم یک موضوع را مطرح کنیم. بهترین و مؤثرترین روش این است که نحوه بیان ما، از لحن آمرانه و دستور به دور باشد و جمله ها، بیانی گرم و زبانی صمیمی داشته باشد. در اینصورت، معمولاً طرف مقابل متقاعد می گردد که در صورت فراهم بودن شرائط، خواسته های ما را تحقق ببخشد. زنان و مردان به طور یکسان و همگون فکر نمی کنند، عمل
نمی کنند واکنش نشان نمی دهند. لذا باید این خصیصه جنسیتی را، در انتظار داشتن از همسرتان، مد نظر داشته باشید و از آنها توقعات غیر واقعی و غیر هماهنگ با جنس آنها نداشته باشید.
9. استفاده از روش گوش دادن
گاهی انسان در زندگی خود با این گلایه همسرش مواجه می شود که:«تو هیچ گاه به حرف من گوش نمی دهی»، یا «اگر گوش کرده بودی متوجه خواسته من شده بودی» و ….. آیا تا به حال به این گلایه ها توجهی کرده اید؟ گوش دادن یکی از دشوارترین رفتارهایی است که انسان بدان احتیاج دارد. پژوهشگران اثبات کرده اند که 45% از زمان عمده ارتباطی انسان به «گوش دادن» می گذرد و بقیه، صرف«سخن گفتن»، «خواندن» و «نوشتن» می شود. با این وجود هنوز بسیاری از انسانها «گوش دادن» را یک مهارت نمی دانند بلکه آنرا مساوی با«شنیدن» می پندارند. در حالیکه «گوش دادن» عملی ارادی است که نیاز به دقت و توجه دارد اما «شنیدن» عملی غیر ارادی است که به دقت نیاز ندارد. بنابراین می توان یکی از لوازم زندگی مشترک شیرین را «هنر گوش دادن» دانست و فراگیری آن را ضروری.
10. پرهیز از نگاه منفی
از کاه، کوه نسازید و مسایل را بزرگ نکنید، بدانید که در زندگی افراد خوش بین، کاه و کوه هر دو وجود دارد ولی در زندگی افراد بدبین فقط کوه وجود دارد، زیرا آنها از هر کاه، کوهی می سازند و در برابر آن اظهار عجز می کنند.
11. داشتن همت بلند در موقعیت های دشوار زندگی
بحران ها و مشکلات زندگی، محکِ لیاقت و شایستگی شما به شمار می آیند. سعی کنید با عبور از این بحرانها، لیاقت، جدّیت و توان خود را به اثبات رسانید.
12. جامع نگری
از یک بُعد نگری بپرهیزیم. یک بُعد نگری عبارت است از«تمرکز شدید و افراطی بر یک روی سکه»

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. اخلاق در خانواده، سید علی اکبر حسینی. تهران: انتشارات اسلامی، 1369.
2. راز کامیابی در بحرانهای زندگی. آل سیبزت. ترجمه: امین برجسته. کرمان: انتشارات خدمات فرهنگی، 1380.
3. معیارهای زندگی. محمد اکبری. قم: انتشارات پارسیان. 1382.
4. اخلاق خانواده، سید علی رضا فاخری و محمد حسین منتظری. نمایندگی ولی فقیه در سپاه. 1378.
5. همسرداری، ابراهیم امینی، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380.

پی نوشت:
[1] . لقمانی، احمد، همسران، زندگی، الگوی بالندگی، قم، انتشارات عطر سعادت، چاپ ششم، 1380، ص 18.