بر اساس منابع معتبر روایی و تاریخ، امام مهدی علیه‌السلام خصوصیات و خصالی برجسته و والایی دارد که در بعضی از آنها منحصر به فرد و بی‌همتاست و یا جامع همه‌ ویژگی‌‌ها و خصایصی است که دیگر اولیا و انبیا دارنده بعضی از آنها بوده‌اند؛ اوصافی مانند:

۱. دانشمندترین و حکیم‌‌ترین مردم
رسول خدا فرموده است:
انّ الله اختار من الایام الجمعه و من اللیالی القدر و من الشهور رمضان و اختارنی نبیّاً و اختار علیّاً لی وصیّاً و ولیّاً و اختار من علیِّ الحسن و الحسین(ع) حجه الله علی العالمین تاسعهم اَعلمهم و احکمهم.[۱] خداوند متعال از میان روزها، روز جمعه و از شب‌‌ها، شب قدر و از ماه‌‌ها، ماه رمضان را برگزید. مرا نیز پیامبر برگزید و علی را برای من جانشین و ولی انتخاب کرد. از علی نیز حسن و حسین را حجت برای جهانیان برگزید که نهمین فرزند حسین (قائم)، دانشمندترین و حکیم‌‌ترین آنان است».

۲. مورد عنایت مخصوص الهی
امام باقر علیه‌السلام فرمود:
القائمُ منّا منصورٌ بالرعب مؤیّد بالنصر تطوی له الارض…؛ قائم ما با «رعب» یاری شده و به نصرت الهی تأیید می‌‌شود. زمین برای او رام می‌‌گردد و…».[۲] همچنین فرموده است: «هرگاه قائم آل‌محمد ظهور کند، خداوند او را با فرشتگان نشان‌دار و مقرب یاری می‌‌کند، جبرئیل، پیشاپیش او و میکائیل از طرف راست و اسرافیل از طرف چپ او حرکت می‌کنند. بهت و رعب و وحشت به فاصله یک ماه راه، از جلو، عقب، چپ و راست او، حرکت می‌‌کند (یعنی شعاع هیبت آن حضرت، تا مساحت یک ماه راه را زیر پوشش می‌‌گیرد) و فرشتگان مقرب خدا، خدمت‌گزاران او هستند. همراه او، شمشیری برکشیده و برهنه است. خداوند متعال، روم، دیلم، هند، کابل و خزر را برای او فتح می‌‌کند».[۳]

۳. عصاره و شبیه پیامبران
امام زین‌العابدین علیه‌السلام فرموده است:
فی القائم منّا سنن من الانبیاء: سنه من اَبینا آدم و سنه من نوح سنه من ابراهیم و سنه من موسی و سنه من عیسی و سنه من ایوب و سنه من محمد؛ فامّا آدم، و نوح فَطولُ العمر و امّا من ابراهیم، فخفاءُ الولاده و اعتزالُ الناس و اما من موسی فالخَوفُ و الغیبه و اما من عیسی فاختلافِ الناسِ فیه و اما من ایوب فالفرجُ بعد البَلوی و اما من محمد فالخروجُ بالسّیف.[۴] در قائم ما سنت‌‌هایی از پیامبران وجود دارد: سنتی از پدرمان آدم، سنتی از نوح، سنتی از ابراهیم، سنتی از موسی، سنتی از عیسی، سنتی از ایوب و سنتی از محمد. اما از آدم و نوح، «طول عمر»؛ از ابراهیم، «پنهانی ولادت و کناره‌گیری از مردم»؛ از موسی «خوف و غیبت»؛ از عیسی «اختلاف مردم درباره او»؛ از ایوب «فرج پس از گرفتاری» و از محمد «خروج با شمشیر» و …».

۴. دارای عمر طولانی
امام سجاد علیه‌السلام درباره آن حضرت فرموده است:
«فی القائم سنه من نوح و هو طول العمر؛ در قائم سنتی از نوح است و آن طول عمر (او) است».[۵]

۵. مورد احترام و محبوب امامان و اولیا
امام موعود، برگزیده، ممتاز الهی و محبوب دل صالحان، اوصیا و انبیا ـ به‌خصوص امامان پیش از خود ـ و مورد احترام و توجه آنان بوده است.
امام صادق علیه‌السلام می‌‌فرماید:
لو ادرکتُه لخدمتُه ایام حیاتی؛ اگر دوران او را درک می‌‌کردم، همه زندگی‌‌ام را در خدمت به او می‌‌گذراندم.[۶] پیشوای هشتم وقتی نام عزیز او (قائم) را شنید، برخاست و بر روی پای مبارکش ایستاد و سر نازنین را به سوی زمین خم کرد. پس کف دست راست خود را بر سر نهاد و فرمود: «اللهم عجل فرجه و سهّل مخرجه؛ خداوندا بر فرجش شتاب کن و راه ظهور و قیامش را آسان گردان».[۷] محدث جزایری نقل کرده است که روزی در مجلس امام صادق علیه‌السلام، نام مبارک آن جناب برده شد، پس حضرت برای تعظیم و احترام او برخاست.[۸]

۶. مقتدای عیسی
یکی از ویژگی‌‌های برجسته امام مهدی علیه‌السلام تبعیت و همراهی برخی از اولیا و برگزیدگان الهی ـ از جمله حضرت عیسی و خضر ـ با اوست. بعد از قیام جهانی آن حضرت، عیسی علیه‌السلام نیز ظهور می‌‌کند و در پشت سر امام قرار می‌‌گیرد. به رهبریش گردن می‌‌نهد و حتی همراه با او نماز می‌‌خواند… .
رسول خدا فرموده است:
یجتمع المهدی و عیسی بن مریم، فیجیء وقت الصلاه فیقولُ المهدی بعیسی تقدّم؛ فیقول عیسی: انّک اولی بالصلاه؛ فیصلّی عیسی وراء مأموماً
مهدی، با حضرت عیسی دور هم درمی‌‌آیند؛ پس هنگام نماز فرا می‌‌رسد. مهدی به عیسی می‌‌گوید: پیش بایست. عیسی می‌گوید: نه، شما برای امامت نماز، شایسته‌‌ترید. آنگاه عیسی، به او اقتدا کرده، نماز را پشت سر او می‌‌خواند.
در روایت دیگری نیز از پیامبر آمده است: «بهشت مشتاق چهار نفر از خاندان من است که خدا آنان را دوست دارد و مرا به دوستی آنان فرمان داده است؛ علی، حسن، حسین و مهدی ـ که حضرت عیسی پشت سر او نماز می‌خواندـ».[۱۰]

۷. زیباترین موجود بهشت
بر اساس روایات معتبر، امام مهدی علیه‌السلام، هم در دنیا و هم در بهشت، از جمال و کمال بی‌نظیری برخوردار است. پیامبر اکرم درباره آن حضرت می‌‌فرماید: «المهدی طاووس اهل الجنه؛ مهدی طاووس اهل بهشت است».[۱۱] این تعبیر جالب درباره هیچ پیامبر یا امامی وارد نشده است و تنها اختصاص به حضرت ولی عصر دارد. این رمز، نهایت زیبایی و جمال آسمانی و فوق‌العاده او دارد؛ به‌طوری‌که در میان بهشتیان، ممتاز و شاخص است و خلاصه اینکه زیباترین موجود بهشتی و دیدنی‌‌ترین انسان تمام اهل بهشت است.[۱۲]

۸. میراث‌دار پیامبران
بر اساس روایات، تمام معجزات و ودایع انبیا و اوصیا، همراه امام موعود است؛ یعنی، او وارث پیامبر و اوصیاست و خداوند معجزات انبیا را در اختیار وی نهاده است. وجود میراث پیامبران در نزد امام مهدی علیه‌السلام، بیانگر این است که آن حضرت، جامع صفات و خصوصیات آنان بوده و دارنده وسایل و لوازم منحصر به فرد ایشان است؛ آنچه از انبیای الهی در نزد اوست، عبارتند از:

الف. تابوت آدم: امام زمان تابوت را از دریاچه طبریه بیرون می‌‌آورد؛ به‌طوری‌که نه پوسیده و نه متغیر گشته است.[۱۳] ب. عصای موسی: حضرت آن را از دریاچه طبریه ـ و در روایتی از غار انتاکیه ـ بیرون می‌‌آورد و با آن چنان می‌‌کند که موسی با فرعون کرد.
ج. حجر موسی: سنگی است که آن را از مکه به همراه خواهد داشت و تا کوفه، به هر جا که بزند، چشمه‌‌ای از آب ظاهر شود. اصحاب او بنوشند؛ هرکس تشنه باشد، سیراب و هرکه گرسنه باشد، سیر گردد.[۱۴] د. تورات و انجیل و سایر کتاب‌‌های آسمانی: … مهدی علیه‌السلام مردم را به تورات، انجیل و کتاب‌‌های آسمانی دعوت خواهد کرد. آنها را از غاری در انطاکیه بیرون آورده، بین اهل تورات به تورات و اهل انجیل به انجیل و اهل زبور به زبور حکم خواهد نمود.[۱۵] هـ. پیراهن یوسف: جبرئیل این پیراهن را هنگامی که حضرت ابراهیم را در آتش افکندند، بر تن او کرد. پس آن را بازوبند ساخت و به بازوی اسحاق بست و اسحاق به یعقوب و یعقوب به یوسف… سپس در دست حضرت مهدی علیه‌السلام خواهد بود.[۱۶] و. انگشتر سلیمان: امام موعود، این انگشتر را همراه خود دارد. وقتی آن را در دست می‌‌کند، جن و طیور بر دور او جمع می‌‌شوند.[۱۷] ز. پیراهن رسول گرامی اسلام: یعقوب‌بن‌شعیب از امام صادق علیه‌السلام روایت کرده است که حضرت فرمود: «آیا پیراهن قائم را ـ که هنگام قیام می‌‌پوشد ـ نشانت ندهم؟ عرض کردم: چرا. پس آن حضرت جعبه‌‌ای را خواست و آن را گشود و آن پیراهن کرباسی را بیرون آورد. آن را باز کرد که ناگهان دیدم در آستین چپ آن، آثار خون مشاهده می‌‌شود. سپس فرمود: «این پیراهن پیامبر اکرم است؛ در روزی که دندان‌‌های پیشین آن حضرت ضربه دید». راوی می‌گوید: آن پیراهن خونی را بوسیدم و بر صورت خویش نهادم. سپس امام صادق علیه‌السلام آن را درهم پیچید و برداشت».[۱۸]

علاوه بر این، آثار دیگری از پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین را به همراه دارد؛ چون بیرقی که جبرئیل در روز بدر آورد، عمامه سحاب، زره پیغمبر، انگشتر و عصای آن حضرت، اسب، مصحف و ذوالفقار، عهدنامه‌ای از پیغمبر اکرم و… .
امام صادق علیه‌السلام در تأیید میراث برای امام زمان از پیامبر می‌‌فرماید: «میراث رسول خدا، به امام قائم می‌‌رسد».
یکی از یاران پرسید: میراث چیست؟
حضرت فرمود: «شمشیر، زره، عمامه، لباس بُرد، شلاق، اسب، زین و آلات جنگی رسول خدا».[۱۹] پی‌نوشت‌ها
۱. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۶، ص۳۷۲؛ کمال‌الدین، شیخ صدوق، ص۲۸۱، ج۳۲.
۲. همان، ج۵۲، ص۱۹۱.
۳. الغیبه، نعمانی، ص۲۳۴، ج۲۲.
۴. کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج۱، ص۲۲۱، باب ۳۱، ح۳.
۵. همان، ص۳۲۲، ح۴.
۶. الغیبه، نعمانی، ص۲۴۵، ج۲۶.
۷. منتهی‌الآمال، محدث قمی، ج۲، ص۳۳۳؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۱، ص۳۰.
۸. نجم الثاقب، محدث نوری، ص۴۴۴.
۹. تذکرهالخواص، ج۲، ص۳۲۵؛ منتخب‌الاثر، لطف‌الله صافی، ص۳۱۷.
۱۰. اثبات‌الهداه، شیخ حر عاملی، ج۷، ص۱۰۳.
۱۱. کشف‌الغمه، اربلی، ج۲، ص۴۸۱.
۱۲. شمس ولایت، ص۸۱.
۱۳. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۳۵۱، ح۹۱۰۴.
۱۴.‌ همان، ص۲۲۴، ح۳۷.
۱۵. همان، ص۳۵۱، ح۱۰۳.
۱۶. همان، ج۱۷، ص۱۴۷، ج۳۰.
۱۷. مهدی منتظر، ص۴۶.
۱۸. الغیبه، نعمانی، ص۳۵۰، ج۴۲.
۱۹. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۴، ص۲۴۲