تندرستی
قال رسول الله(ص): َ
«پنچ چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمار، جوانی را پیش از پیری، سلامتی را پیش از بیماری، ثروت را پیش از تنگدستی، فراغت را پیش از اشتغال و زندگی را پیش از مرگ.»
َ«أَلأَمنُ وَ‌العافِیَهِ نِعمَتانِ، مَغبُونٌ فیهما کَثیرٌ مِنَ الناسِ.»
«امنیت و سلامتی دو نعمتی هستند که بسیاری از مردم در آن دو متضرر می‌شوند.»
َ«أَلصَحَهُ وَ‌الفِر‌اغِ نِعمَتانِ مَکفُورَتانِ.»
«سلامتی و فراغت دو نعمتی هستند که شکرشان بجا آورده نمی‌شود.»
َ«والاترین زُ‌هد آن است که به رزق خودت راضی باشی و بهترین چیزی که می‌توانی از خدا بخواهی سلامتی در دین و دنیاست.»
فروتنی و تواضع
قال رسول الله(ص): َ
«أَفضَلُ الناسِ مَن تَو‌اضَعَ عَن رَفعَتِهِ وَ زَ‌هِدَ غُنیَهٍ وَ أَنصَفَ عَن قُوَهٍ وَ حَلُمَ عَن قُدرَهِ.»
«از همه مؤ‌منان کسی ایمانش برتر است که در حال بلندی مقام خود فروتنی کند، در حال توانگری زهد و انصاف داشته باشد و در قدرتمندی، شکیبایی به خرج دهد.» َ«فروتنی بنده را رفعت می‌دهد، پس تواضع کنید تا خدایتان بلندتان کند. گذشت کنید تا خدایتان عزت دهد، صدقه مال را زیاد می‌کند، پس صدقه بدهید تا خدا مالتان را زیاد کند.»
َ«هر که نعمتی دارد، در معرض حسادت است، مگر انسان فروتن.»
«نزد استاد و شاگرد خویش فروتنی کنید.»
توجه به توبه
قال رسول الله(ص): َ
«کسی که از گناه توبه کند، مانند کسی است که گناه نکرده است و آن که آمرزش می‌طلبد و دست از گناه بر نمی‌دارد، مثل کسی است که پروردگار خویش را مسخره می‌کند.»
َ«بدترین چیزها آن است که شبیه اصل است ولی هم سنگش نیست، بدترین کوری‌ها کوردلی است، بدترین توبه‌ها هنگام مرگ است، بدترین پشیمانی‌ها به روز واپسین است، بدترین خوردنی‌ها مال یتیم است و بدترین کاسبی‌ها ربا خواری است.»
َ«کُلُ بنی آدَمَ خَطأٌ وَ خَیرُ الخاطِئینَ التَو‌ابینَ.»
«هر بنی بشری خطا کار است و بهترین خطا کاران توبه کنندگان هستند.»
جهاد در راه خدا
قال رسول الله(ص): َ
«شش صفت را در خویش برایم ضمانت کنید تا من بهشت را برایتان ضمانت کنم، هنگام تقسیم ارث به یکدیگر ظلم نکنید، با مردم از در انصاف درآیید، هنگام جنگ با دشمن نترسید، در غنیمت خیانت نورزید، شر ظالم را از مظلوم دور کنید و خودتان هم اهل ظلم نباشید.»
َ«جاهِدُوا أَ‌هو‌ائَکُم تَملِکُوا أَنفُسَکُم.»
«با هوسهایتان بجنگید تا بر خود حاکم شوید.» َ«شش کار از کارهای خیر است؛ جنگیدن با دشمنان خدا با شمشیر، روزه گرفتن در روز تابستان، صبر و شکیبایی کردن به هنگام مصیبت، پرهیز از مجادله، انفاق کردن در خفا و به خاطر خدا دوستی کردن.»
پرهیز از نادانی و جهل
قال رسول الله(ص):
َ«لا فَقرَ أَشَدُ مِنَ الجَهلِ، وَ لا مالَ أَ‌عوَدُ مِنَ العَقلِ وَ لا وَحدَه َ‌أَوحَشُ مِنَ العُجبِ وَ لا حَسَبَ کَحُسنِ الخُلقِ وَ لا عِبادَهَ مِثلُ التَفَکُرِ.»
«فقری سخت‌تر از نادانی نیست و مالی سودمندتراز خرد نیست و هیچ تنها ماندنی بدتر از خودپسندی نیست و هیچ شرفی مانند خوش اخلاقی نیست و هیچ عبادتی همسنگ تفکر نیست.» َبر نادانی تو همین بس که از هرچه می‌دانی پرده برداری. َ«نادان سخاوتمند، نزد خداوند بهتر از دانای بخیل است.»
َ«شفای نادانی در پرسیدن است.»
َ«کاری که از روی علم انجام شود، کمش هم زیاد است و کار بزرگی که از روی نادانی صورت بپذیرد، کم است.»
َ«دو مستی هست که هوش را از سرتان می‌پراند؛ مستی عیاشی و مستی نادانی.»
توجه ویژه به جوانان
قال رسول الله(ص): َ
«بهترین جوانان شما کسی است که رفتارش مثل پیرها باشد و بدترین پیرهای شما کسی است که رفتارش مثل جوان‌ها باشد.»
َ«خداوند متعال نزد فرشتگان به جوانی که عبادت می‌کند مباهات می‌کند و می‌فرماید: بنده مرا بنگرید که به خاطر من از خواسته هایش دست کشیده است.»
َ«پروردگار، جوانی را که جوانی نکند، دوست دارد.
َ«نزد خداوند، جوان سخاوتمند خوش اخلاق بهتر است از پیر عابد بخیل بد خو.»
َ«بادِر بِأَربَعِ؛ شَبابِکَ قَبلَ هَرَمِکَ، صِحَتِکَ قَبلَ سُقمِکَ، غِناکَ قَبلَ فَقرِکَ حَیاتِکَ قَبلَ مَوتِکَ.»
«چهار چیز را غنیمت بشمار؛ جوانی را پیش از پیری، سلامتی را قبل از بیماری، توانگری را پیش از تنگدستی و زندگی را پیش از مرگ.»
مراقبت از آلوده شدن چشم به حرام
قال رسول الله(ص):
َ«خداوند متعال شش کس را به زیر سایه عرش خود می‌برد، در آن هنگام که هیچ سایه‌ای جُز سایه عرش وجود ندارد. رَجُلٌ قَلبُهُ مُعَلَقٌ بِالمَساجِدِ، رَجُلٌ دَ‌عَتهُ اِمرَ‌أَهٌ ذ‌اتَ مَنصَبٍ فَقالَ أنی أَخافُ اللهَ، رَجُ‌لانِ تَحَبا فِی اللهِ، رَجُلٌ غَضَ عَینَهُ عَن مَحارِمِ الله، عَینٌ حَرسَت فی سَبیلِ اللهِ، عَینٌ بَکَت مِن خَشیَهِ اللهِ.
مردی که دل بسته مسجد هاست، مردی که زن صاحب منصبی از او کار زشتی می‌خواهد و او می‌گوید که من از خدا می‌ترسم، مردانی که برای خدا دوستی می‌کنند، مردانی که از حرام خدا چشم می‌بندند، چشمی که برای خدا پاسداری می‌کند و چشمی که از بیم خدا اشک می‌ریزد.» َ«هر مسلمانی که یکبار به زنی نگاه کند و آنگاه از او چشم بردارد و نگاه نکند، خداوند متعال با عباداتی مأنوسش می‌کند که لذتش را در دل احساس کند.»
َ«هر کس به دیده مهربانی بر روی برادر خویش نظر کند و کینه در دلش نباشد، خداوند همه گناهان گذشته‌اش را می‌آمرزد.»
َ«نیمی از گورهای امت من که پر می‌شوند به خاطر چشم زخم و پر خوری است.»
پرهیز از حرص و طمع
قال رسول الله(ص): َ
«از حرص بپرهیز که پیشینیان شما با حرص به هلاکت رسیدند. حرص ایشان را به بخل کشانید و ایشان بخیل شدند و از خویشان و بستگان جدایشان کرد و جدا شدند و به بدکاری سوقشان داد و بدکار شدند.»
َ«حریص کسی است که از راه حرام دنبال سود باشد.»
َ«به راستی که آدمی‌زاد بر آنچه منعش کرده‌اند، خیلی حریص است.»
َ«آدمی‌زاد فرسوده می‌شود، ولی دو چیز با او می‌مانند، حرص و آرزو.»
َ«خوشنودی هیچ کس را به ناخوشنودی خداوند مجو و کسی را به خاطر چیزی که خدا به او داده، ستایش نکن و کسی را نکوهش نکن به خاطر چیزی که خداوند به تو نداده است و حرص هیچ حریصی نمی‌تواند روزی را بسوی تو آورد.»
پرهیز از حسادت
قال رسول الله(ص): َ
«سه چیز همواره با امت من است، بد گمانی، حسادت و بد یُمنی. پس چون گمان بد می‌بری، به آن عمل نکن، چون حسادت می‌ورزی، از خداوند متعال آمرزش بخواه و وقتی که بد یُمن شدی، اهمیت مده و به راه خود برو.»
َ«در انجام امور زندگانی خود از پرده پوشی یاری جویید چرا که هرکسی که نعمتی دارد به او حسادت می‌کنند.»
َ«حسد کارهای نیک را می‌خورد. چنانکه آتش هیزم را می‌خورد و صدقه شعله گناه را خاموش می‌کند، چنان که آب، شعله آتش را خاموش می‌کند.»
رعایت حق همسایه
قال رسول الله(ص):
َ«حق همسایه آن است که چون بیمار می‌شود، به عیادتش بروی و چون قرض می‌خواهد، بدهی و چون خیری به او می‌رسد، تبریک بگویی و چون مصیبتی پیش می‌آید، تسلیت بدهی و خانه خود را فراتر از خانه او مبری و راه هوا را بر او نبندی.»
َ«همسایگان سه دسته‌اند: دسته اول همسایگانی که یک حق دارند و آنها مشرکان هستند، دسته دوم همسایگانی که دو حق دارند و آنها مسلمانان هستند و دسته سوم همسایگانی که سه حق دارند و آنها مسلمانان فامیل هستند که حق اسلام، همسایگی و خویشاوندی دارند.»
َ«کسی که همسایه از شرش در امان نیست، مؤ‌من نیست.»
َ«هرکس سیر بخوابد و همسایه در کنارش گرسنه بماند و او بداند، به من ایمان ندارد.»
َ«همسایه برای خرید سهم همسایه از دیگران مقدم است. و اگر راهشان یکی است، باید منتظر او بماند و آنگاه بفروشد، هر چند که او غایب باشد.»
َ«جبرئیل درباره همسایه چنان سفارش می‌کرد که پنداشتم همسایه از همسایه‌اش ارث می‌برد.»
حفظ آبروی مردم
قال رسول الله(ص):
َ«هرکس پشت سر برادر [دینی خود] از آبروی او دفاع کند، بر خدا واجب است که او را از آتش دوزخ حفظ کند.»
َ«وقتی که خدای عزوجل مرا به معراج برد، گروهی را دیدم که ناخن‌هایی از مس داشتند و صورت و سینه خود را می‌خراشیدند. گفتم: ای جبرئیل! این‌هاچه‌کسانی‌هستند؟گفت:این‌هاکسانی‌هستندکه‌گوشت‌مردم‌رامی‌خورند و از آبرویشان سخن می گویند.»
َ«کُلُ المُسلِمِ عَلَی المُسلِمِ حَر‌امٌ؛ مالُهُ وَ عِرضُهُ وَ دَمُهُ.»
«همه چیز مسلمان بر مسلمان حرام است؛ مال و آبروی و خون او.»
توجه به آخرت
قال رسول الله(ص):
َ«خَیرُ الدُنیا وَ الأخِرَهِ مَعَ العِلمِ وَ شَرُ الدُنیا وَ الأخِرَهِ مَعَ الجَهلِ»
«خیر دنیا و آخرت با دانش و شر دنیا وآخرت با نادانی است.»
َ«حلوَهُ الدُنیا مُرَهُ الأخِرَهِ وَ مُرَهُ الدُنیا حُلوَهُ الأخِرَهِ»
«شیرینی دنیا تلخی آخرت است و تلخی دنیا شیرینی آخرت است.»
َ«بهترین شما کسی است که آخرت خویش را برای دنیا وا نگذارد و دنیای خود را به خاطر آخرت از دست ندهد و سربار مردمان نباشد.»
پرهیز از آرزوهای طولانی
قال رسول الله(ص):
َ«هرکس از امت من، شبی آرزوی سنگینی کند، خداوند عبادت چهل سال او را باطل می‌کند» َ«سِتَهُ الأَشیأِ تُحبِطُ الأَ‌عمالِ؛ أَلأشتِغال بِعُیُوبِ الخَلقِ وَ قَسوَهِ القَلبِ وَ حُبُ الدُنیا وَ قِلَهُ الحَیأِ وَ طوُلُ الأَمَلِ وَ ظالِمٌ لا یَنتَهی»
«شش چیز کارهای نیک را نابود می‌کند؛ پرداختن به عیوب مردم، سنگدلی کردن، پرستیدن دنیا، بی حیا بودن، آرزوی دراز داشتن و رها نکردن ستمگری.» َ
«اگر آدمی‌زاد، درهای پر از نخل داشته باشد، دره دیگری هم می طلبد و باز هم بعدی را می طلبد و درهای دیگر هم [و عاقبت] شکم او را جز خاک پر نمی‌کند.»
پرهیز از آزار و رنج مردم
قال رسول الله(ص):
َ«مَن آذی مُسلِماً فَقَد آذ‌انی وَ مَن آذ‌انی فَقَد آذَ‌ی اللهَ»
«هرکس مسلمانی را آزار دهد، مرا آزار داده است و هرکس مرا آزار دهد خدا را آزار داده است.» َ«هرکس سر راه مسلمانان را بگیرد و آزارشان دهد، لعنت کردن او بر آنها واجب می‌شود.»
َ«روا نیست که مؤ‌منی به [برادر دینی خود] به تندی و از سر آزار نگاه کند.»
سخت نگرفتن
قال رسول الله(ص):
َ«آیا می‌خواهید بگویم که آتش دوزخ در آینده بر چه کسی حرام است؟ بر کسی که نرم خو و خون گرم بوده و سخت گیر نباشد.»
َ«خدا رحمت کند کسی را که هنگام فروختن [جنسی] سخت نگیرد و هنگام خریدن آسان بگیرد و وقتی که پول می‌گیرد ملاحظه کند و وقتی که جنس را می‌دهد سخت گیر نباشد.»
َ«المُؤ‌مِنُ هَیِنٌ لِیِنٌ حَتی تخالَهُ مِنَ الَِینِ اَحمَقٌ.»
«مؤ‌من سخت گیر نیست خوی لطیفی دارد، چندان که فکر می‌کنی او احمق است.»
احترام نمودن به یکدیگر و بزرگان
َقال رسول الله(ص):
َ«برکت در بزرگان ماست. پس هر کس به کوچک ما رحم نکند و بزرگ ما را گرامی نشمارد از ما نیست.»
َ«أَکرِمُوا العُلَمأِ فَأِنَهُم وَرَثَهُ الأَنبِیأِ فَمَن أَکرَمَهُم فَقَد أَکرَمَ اللهَ وَ رَسُولَهُ.»
«دانشمندان را گرامی بدارید، چرا که ایشان وارث پیامبرانند و هرکس گرامی شان بدارد، خدا و رسولش را گرامی داشته است.» َ«فرزندان خود را احترام کنید و خوب به آنها ادب بیاموزید.»
اخلاق خوب
قال رسول الله(ص): َ
«امول شما به همه مردم نمی‌رسد، پس اخلاق خوب خود را در میان ایشان تقسیم کنید.»
َ«ثَلاثَهٌ مِن مَکارِمِ الأَخ‌لاقِ عِندَ‌اللهِ أَن تَعفُوَ عَمَن ظَلَمَکَ وَ تُعطِیَ مَن حَرَمَکَ وَ تَصِلَ مَن قَطَعَکَ.»
«خداوند سه چیز را از فضایل والای اخلاقی می‌شمارد؛ اول آن که از ستم درگذری، دوم آن که کسی را که به تو چیزی نمی‌دهد، از بخشش خود بهره‌مند کنی و سوم آنکه با کسی که از تو بریده، بپیوندی.»
َ«چهار چیز است که با داشتن آنها بر نداری خود غم خور، راستگویی، امانت داری، خوش اخلاقی و خودداری در غذا خوردن.»
ادب
قال رسول الله(ص):
َ«خداوند اگر بخواهد بنده‌ای را خوار کند، دانش و ادب را از او می‌گیرد.»
َ«ما نَحَلَ و‌الِدٌ وَلَدَهُ أَفضَلَ مِن أَدَبٍ حَسَنٍ.»
«پدر، هیچ مالی را بهتر از ادب به فرزند نمی‌دهد.» َ«مردم، مثل معادن گوناگون هستند و دارای نژاد مختلف هستند و تربیت بد، مثل نژاد بد است.»
با پیامبر بودن
قال رسول الله(ص): َ
«لَیسَ مِنا مَن وَسَعَ اللهُ عَلَیهِ ثُمَ قَتَرَ عَلی عَیالِهِ.»
«از ما نیست کسی که خدا روزی اش را زیاده کرده، ولی او بر نان خورهایش سخت می‌گیرد.» َ«هر که با مسلمانی تقلب کند، و یا به او ضرری بزند، و یا فریبش دهد، از ما نیست.»
«هر که روز خود را آغاز کند و توکلش به غیر خدا باشد، بر خدا هیچ حقی ندارد و هرکس روز خویش را آغاز نماید، و همتی بر کار مسلمانان نگمارد، مسلمان نیست.»
پرهیز از اسراف و زیاده روی
قال رسول الله(ص):
َ«از گونه‌های اسراف این است که هر چه می‌خواهی، بخوری.»
َ«مَنِ اقتَصَدَ اَ‌غناهُ اللهُ وَ مَن بَذَرَ أَفقَرَهُ اللهُ وَ مَن تَو‌اضَعَ رَفَعَهُ اللهُ وَ مَن تَجَبَرَ قَصَمَهُ اللهُ.»
«هر که در خرج کردن میانه روی کند، خدا او را بی نیاز می‌کند و هر که زیاده روی نماید، خدا فقیرش می‌کند و هرکس بزرگی بفروشد، خدا او را در هم می‌شکند.»
شناخت و ادای حق مسلمان
قال رسول الله(ص): َ
«خداوند در روز قیامت می‌فرماید: ای انسان، بیمار شدم و عیادتم نکردی!… انسان می‌گوید: پروردگارا! چگونه ترا عیادت می‌کردم که تو پروردگار جهانیانی؟ خداوند می‌فرماید: بنده‌ام بیمار بود و تو عیادتش نکردی. مگر نمی‌دانی که اگر او را عیادت می‌کردی، مرا آن جا می‌یافتی؟! ای انسان، از تو غذا خواستم و ندادی! انسان می‌گوید: پروردگارا چگونه به تو غذا می‌دادم، در حالی که تو پروردگار جهانیانی؟!
می‌فرماید: مگر فلان بنده‌ام غذا نخواست و تو ندادی؟ آیا نمی‌دانی که اگر به او غذا می‌دادی، پاداشش را نزد من می‌یافتی؟! ای انسان، آب خواستم و آبم ندادی؟! انسان می‌گوید: پروردگارا! چگونه به تو آب می‌دادم در حالی که تو پروردگار جهانیانی. خداوند می‌فرماید: فلان بنده‌ام آب خواست و تو ندادی. مگر نمی‌دانی که اگر آبش می‌دادی، پاداشش را نزد من می‌یافتی؟!»
َ«لِلمُسلِمِ عَلیَ المُسلِمِ خَمسٌ؛ یُسَلِمُ عَلَیهِ أذ‌ا لِقَیهُ وَ یُجیبُهُ أذ‌ا دَ‌عاهُ وَ یَعُودُهُ أذ‌ا مَرِضَ وَ یَتبَعُ جِنازَتَهُ أذ‌ا ماتَ وَ یُحِبُ لَهُ ما یُحِبُ لِنَفسِهِ.»
«مسلمان را بر مسلمان پنج حق است؛ وقتی او را می‌بیند به او سلام کند، اگر می‌خواندش بپذیرد، وقتی بیمار می‌شود به عیادتش برود، وقتی می‌میرد او را تشییع کند و هرچه برای خودش می‌خواهد، برای او نیز بخواهد.» َ«سه نفر هستند که هرکس آنها را کوچک بشمارد [و حقوقشان را رعایت نکند] منافق است؛ کسی که موی خود را در اسلام سفیده کرده است، کسی که دانشمند است و کسی که حکمران عادلی است.»
رعایت حقوق متقابل زن و شوهر
قال رسول الله(ص):
َ«این که به زن خود خدمت می‌کنی، صدقه است.»
َ«اگر می‌شد به کسی دستور هم دهم که در پیش انسان سجده کند، به زنان می‌گفتم که بر شوهران خود سجده کنند، از بس که خدا برای شوهران، حق بر گردن زن‌ها گذاشته است.»
َ«اگر زن حق شوهر را بداند، هنگام شام و نهار شوهر بر زمین نمی‌نشیند، می‌ایستد تا تمام شود.»
تعلیم حکمت
قال رسول الله(ص): َ
«رَ‌أسُ الحِکمَهِ مخافَهَ اللهِ وَ مَعرِفَهَ اللهِ.»
«بنیان حکمت ترس از خدا و شناخت اوست.» َ«خداوند به حکمت و فضل خویش، آسایش و شادی را در یقین و رضا قرار داده است و غم و اندوه را در شک و غضب به ودیعت گذاشته است.»
َ«هرکس چهل روز برای خدا خالص شود، چشمه‌های حکمت از قلبش به زبانش جاری می‌شود.»
حیا و شرم پیشه نمودن
قال رسول الله(ص): َ
«وقتی که خداوند بخواهد بنده‌ای را هلاک کند، شرم را از او می‌گیرد و چون شرم از او گرفته شود، متنفر و منفور می‌گردد و چون چنین شود، امانت از او گرفته شده و راه خیانت را در پیش می‌گیرد و دیگران نیز به او خیانت می‌کنند و بدین سان رحمت از او بر می‌خیزد و آنگه مطرود و ملعون می‌شود و طوق اسلام از گردنش بیرون می‌رود.»
َ«سِتَهُ الأَشیأِ تُحبَطُ الأَ‌عمالَ؛ أَلأشتِغالُ بِعُیُوبِ الخَلقِ وَ قَسوَهُ القَلبِ وَ حُبُ الدُنیا وَ قِلَهُ الحَیأِ وَ طُولُ الأَمَلِ وَ ظالِمٌ لا یَنتَهی.»
«شش چیز کارهای نیک را نابود می‌کند، پرداختن به عیوب مردم، سنگدلی کردن، محبت دنیا، کم بودن حیا، آرزوی دراز داشتن و رها نکردن ظلم.» َ«شرم و ایمان همنشین یکدیگر هستند. اگر یکی را بگرند دیگری نیز با او می‌رود و اگر یکی برخیزد دیگری نیز بر می‌خیزد.»
دعا و ارتباط با خدا
قال رسول الله(ص):
َ«دعای پنج نفر مستجاب می‌شود، دعای ستمدیده‌ای که یاوری ندارد، دعای زایر بیت الله الحرام تا آنگاه که از حج به وطن باز گردد، دعای مجاهد تا آنگاه که به وطن باز گردد، دعای بیمار تا آنگاه که شفا یابد و دعای برادری که در غیبت برادرش او را دعا می‌کند و این دعا از دیگر دعاها زودتر اجابت می‌شود.»
َ«درهای آسمان را نیمه شب می‌گشایند و یکی بانگ می‌زند: آیا کسی هست که دعا کند تا مستجاب شود؟ آیا کسی هست که چیزی بخواهد تا داده شود؟ آیا غمزده‌ای هست تا غمش کم گردد؟ در این هنگام هر مسلمانی دعا کند، خداوند می‌پذیرد، مگر زن زناکار و کسی که به ظلم مال مردم را می‌گیرد.»
َ«سه جا هست که دعای کسی رد نمی‌شود؛ بیابانی که مردی در آنجا باشد و جز خدا کسی را نبیند و برخیزد و نماز بگذارد. جنگی که مردی با گروهی در نبرد باشد و یارانش بگریزند و او بماند و آخر شب که کسی به عبادت برخیزد.»
پرهیز از محبت دنیا
قال رسول الله(ص):
َ«دنیا را به دنیاداران وا گذارید که هرکس از دنیا بیشتر از احتیاجش برگیرد، در هلاکت خویش کوشیده و خودش بی خبر است.»
َ«دو خصلت است که اگر در کسی باشد، خداوند نامش را میان شاکران و صبوران می‌نویسد: اول اینکه در کار دین به کسی بنگرد و از کسی پیروی کند که جایگاهش بلندتر است و دوم این که در امور دنیا به کسی بنگرد که از او پائین‌تر است و خدا را شکر کند برای آنچه که بیشتر دارد. خداوند چنین انسانی را در شمار صابران می‌نویسد.»
َ«اگر بنده به آخرت دل بندد، خداوند متعال بهترین و برترین دارایی اش را به قدر کفاف‌اش می‌کند و ثروتش را در قلبش جای می‌دهد، تا این که او همواره بی نیاز باشد و چون به دنیا دل بندد، خداوند متعال دارایی اش را زیاد می‌کند و فقر را در پیش چشم اش قرار می‌دهد و همواره فقیر می‌ماند.»
رضا و خوشنودی بر قضا و مقدرات
قال رسول الله(ص):
َ«ثَلاثٌ مَن کُنَ فیهِ فَهُوَ مِنَ الأَبد‌الِ؛ أَلرِضا بِالقَضأِ وَ‌الصَبرُ عَن مَحارِمِ الله وَ‌الغَضَبِ فی ذ‌اتِ اللهِ عَزَوَجَلَ.»
«سه چیز در هرکس باشد، او از بندگان خاص خدا است؛ رضا به قضای الهی، صبر از حرام و خشمگین شدن برای خاطر خداوند بزرگ و بلند مرتبه.» َ
«هرکس از آنچه از دست رفته است، چشم اُمید ببندد، جانش راحت می‌شود و هرکس راضی شود به آنچه خدا قمست‌اش کرده، چشم‌اش روشن می‌شود.»
َ«خوشنودی هیچ کس را به ناخوشنودی خداوند متعال مجو و کسی را به خاطر آنچه خداوند به او داده است، ستایش نکن و کسی را به خاطر آنچه خداوند به تو نداده نکوهش نکن، هیچ حریصی نمی‌تواند روزی ترا به سوی تو بیاورد و هیچ بدخواهی نمی‌تواند مانع روزی‌ات شود.»
کسب رزق حلال
قال رسول الله(ص):
َ«چهار چیز نشانه خوشبختی مرد است؛ زن پارسا، فرزند صالح، همنشینان صالح و رزقی که در شهر خود به دست می‌آورد.»
َ«روح القدس در خاطرم آورد که کسی نمیرد، مگر این که روزش پایان بیابد و همه روزی خودش را بخورد. پس از خدا بترسید و در پی روزیِ زیاده نروید و اگر روزی شما دیر رسید، با گناه به دنبالش نروید، زیرا آنچه نزد خداست، جز با طاعت خدا به چنگ نیاید.»
َ«بهترین رزق آن است که برای هر روز، به قدر نیاز همان روز باشد.»
َ«هرکس از خدا برای روزی اندکی راضی باشد، خداوند به عمل اندکش راضی می‌شود.»
َ«رزق به خانه‌ای که سخاوت در آن باشد، نزدیک‌تر است از کارد به کوهان شتر.»
تشکر از نعمت‌های الهی
قال رسول الله(ص): َ
«سه چیز در هر که باشد، خداوند نجاتش می‌دهد و رحمت خویش را بر او می‌گستراند و به بهشتش می‌برد. اول کسی که چون چیزی به او می‌دهند، تشکر می‌کند، دوم کسی که وقتی توانمند است عفو می‌کند و سوم کسی که وقتی به خشم می‌آید، عجله نمی‌کند.»
َ«سخن گفتن از نعمت‌های خداوند متعال شکر است و ترک آن کفر می‌باشد و هر که به نعمت اندک شکر نگزارد به بسیارش نیز شکر نمی‌گزارد و هر که از مردم قدردانی نکند، از خدا نیز قدردانی نمی‌کند. جماعت مایه خیر است و تفرقه مایه عذاب است.»
«چهار چیز است که هرکس آنها را داشته باشد از خیر دنیا و آخرت بهره‌مند است؛ زبانی که خداوند را یاد کند، قلبی که خدا را سپاس گوید، بدنی که در بلا شکیبایی ورزد و زنی که به ناموس و مالش وفادار بماند.»
صله رحم
قال رسول الله(ص): َ
«نیکی به مردمان و مهربانی به خویشاوندان، خوش اخلاقی و همسایه داری، شهرها را آباد می‌کند، اموال را زیاد و عمرها را طولانی می‌کند.»
َ«با خویشاوندان نیکی کنید، ولی همسایه ایشان نشوید، چرا که همسایگی میانتان کینه می‌اندازد.»
َ«صِل مَن قَطَعَکَ وَ أَ‌عطِ مَن حَرَمَکَ وَ‌اعفُ عَمَن ظَلَمَکَ.»
«با کسی که از تو بریده، بپیوند و به کسی که چیزی به تو نمی‌دهد بخشش داشته باش و کسی را که به تو ستم کرده، ببخش.»
اصلاح بین مردم
قال رسول الله(ص): َ
«أَفضَلُ الصَدَقَهِ أَصلاحُ ذ‌اتِ البَینِ.»
«برترین صدقه، آشتی دادن دو نفر است.»
َ«أَصلِح بَینَ الناسِ وَ لَو تُعنِی الکَذِبِ.»
«میان مردم، آشتی برقرار کن، هرچند با سخنی دروغ باشد.»
َ«می‌خواهید بگویم که چه چیزی از روزه و نماز و صدقه بهتر است؟ آشتی دادن مردم. زیرا دوگانگی در میان مردم باعث نابودی است.»
اعتدال و میانه‌روی
قال رسول الله(ص):
َ«أَکبَرُ اُمَتی الَذینَ لَم یَعلَمُوا فَیَبطُرُوا وَ لَم یَقتَر عَلَیهِم فَیَسأَلُوا.»
«بزرگترین افراد امت من کسانی هستند که نه چندان توانگرند که خود را گم کنند و نه چندان تنگدست که دست دراز کنند.»
َ«وقتی خداوند عزوجل خیری را برای خانواده‌ای بخواهد، به ایشان فهم دین می‌دهد و کوچکانشان بزرگانشان را گرامی می‌دارند و [خداوند] در زندگی مدارایشان می‌بخشد و در خرجشان آنها را میانه‌رو می‌کند و گناهان ایشان را به آنها نشان می‌دهد تا توبه کنند و بازگردند و اگر برای ایشان چنین نخواهد، آنها را به خودشان وا می‌گذارد.» َ
«سه چیز آدمی را هلاک می‌کند و سه چیز نجات می‌دهد [اما] سه چیزی که هلاک می‌کند [عبارتند از:] بخلی که از آن اطلاعت کنند، هوسی که مطیعش باشند و حالتی که آدمی از خود راضی باشد. و سه چیزی که نجات می‌دهد [عبارتند از:] ترس از خدا که در نهان و عیان باشد، مقتصد بودن که در تنگدستی و توانگری باشد و عادل بودن که در همه حالات همراه انسان باشد.»
امانت داری
قال رسول الله(ص): َ
«اگر سه چیز در برادرت دیدی، به او امیدوار باش، حیا، امانت و صداقت. و چون این سه چیز را ندیدی، اُمیدی به او مبند.»
َ«برای من شش چیز را ضمانت کنید، تا من بهشت را برایتان ضمانت می‌کنم. وقتی سخن می‌گویید، راست بگویید، چون وعده می‌دهید، وفا کنید، چون می‌خواهند امانتی به دستتان بسپارند، رد مکنید، زیر شکم خود را از گناه نگاه دارید، چشم خود را حفظ کنید و دستانتان را از گناه بازدارید.»
َ«سه چیز در هر که باشد، منافق است، هر چند روزه بدارد، نماز بخواند، حج و عمره بگزارد و بگوید: من مسلمانم. آن که چون حرفی می‌زند، دروغ بگوید، چون وعده می‌دهد، وفا نکد و چون امانت می‌گیرد، خیانت کند.»
برادری
قال رسول الله(ص): َ
«شما آیینه برادر خود هستید، اگر عیبی در او می‌بینید، آن را پاک کنید.»
َ«انسان باید برادر خویش را یاری کند، چه ستمگر باشد و چه ستمدیده. اگر ستمگر است او را از ظلم بازدارد و این همان یاری کردن اوست و اگر ستمدیده است او را کمک کند.»
َ«مَن هَجَرَ أَخاهُ فَوقَ ثَ‌لاثٍ فَماتَ دَخَلَ النارَ.»
«هرکس بیشتر از سه روز با برادر خود قهر بماند و بمیرد به دوزخ می‌رود.»
بردباری
قال رسول الله(ص): َ
«نیرومندترین شما کسی است که چون عصبانی می‌شود، اختیار خود را از دست ندهد و بردبارترین شما کسی است که در عین توانایی از خطای دیگران بگذرد.»
َ«سه چیز است که هر که آنها را داشته باشد سزاوار ثواب بوده و ایمانش کامل است؛ اخلاقی که به وسیله آن با مردم زندگی کند، تقوایی که وی را از محرمات خدا دور سازد و حلمی که او را از جهالت با جاهل بر کنار دارد.»
َ«ثَلاثٌ مِن مَکارِمِ الأَخ‌لاقِ فِی الدُنیا وَ الأخِرَهِ، أَن تَعفُوَ عَمَن ظَلَمَکَ وَ تَصِلَ مَن قَطَعَک وَ تَحلُمَ عَمَن جَهِلَ عَلَیکَ.»
«سه چیز در دنیا و آخرت از فضایل اخلاقی به شمار می‌رود، اینکه ازکسی که به تو ظلم کرده است، بگذری، با کسی که از تو بریده است، بپیوندی و بردباری کنی با کسی که با جهلش علیه تو کار می‌کند.»
پاکدامنی
قال رسول الله(ص): َ
«از زنان مردم چشم بپوشید تا زنانتان پاکدامن بمانند و به پدر و مادر نیکی کنید، تا فرزندانتان به شما نیکی کنند.»
َ«ما ز‌انَ اللهُ عَبداً بِزینَهٍ أَفضَلَ مِن عِفافٍ فی دینِهِ وَ فَرجِهِ.»
«خداوند، بنده‌اش را زینتی بهتر از پاکدامنی در دین و عورت نداده است.» َ«هر که از خدا پاکدامنی بخواهد، خدا به او می‌دهد و هرکه از خدا بی نیازی بخواهد خدا می‌دهد.»
نظافت و پاکیزگی
قال رسول الله(ص): َ
«اسلام پاکیزه است، شما نیز پاکیزه باشید که جز پاکیزگان کسی به بهشت نمی‌رود.»
َ«ریش خود را شانه کنید و ناخن خویش را بگیرید. لباس خود را بشویید، موی‌تان را کوتاه کنید و مسواک بزنید.»
َ«شستن ظرف‌ها و پاکیزه ساختن خانه‌ها باعث توانگری است.»
اطاعت از پدر و مادر و احترام به ایشان
قال رسول الله(ص):
َ«مراقب دوستی خود با پدرت باش، هیچ وقت از او نبُر، چرا که خداوند، نورت را خاموش می‌کند.»
َ«سه چیز است که هیچ کس نباید آنها را ترک کند؛ نیکی به پدر و مادر؛ چه مسلمان باشند و چه غیر مسلمان، به عهد خود وفا کردن، خواه طرف مسلمان باشد و یا نباشد و رد امانت به اهل آن، چه امانت دهنده مسلمان باشد و چه نباشد.»
َ«پنج چیز کمر آدمی را می‌شکند؛ عاق والدین شدن، خیانت زنی که شوهرش به او اطمینان کرده، زمام داری که مردم از او اطاعت می‌کنند، ولی او از خدا اطاعت نمی‌کند، کسی که وعده دهد و وفا نکند و در آخر این که کسی درباره نسبت مردم بدگویی کند.»
َ«جهاد فقط آن نیست که کسی در راه خدا شمشیر بزند، این هم جهاد است که کسی بار زندگی پدر، مادر و فرزند را بر دوش بگیرد. لذا هر کسی بار زندگی خود را بر پشت می‌کشد تا از مردمان بی نیاز باشد، در جهاد است.»
َ«خَمسٌ یَعَجِلُ اللهُ لِصاحِبِها العُقُوبَهِ، البَغیِ وَ الغَدَرِ وَ عُقُوق الو‌الِدَینِ وَ قَطیعَهُ الرَحِمِ وَ مَعروُفٌ لا یُشکَرُ.»
«خداوند پنج گناه را زود کیفر می‌دهد؛ ستمگری، خیانت، بدرفتاری با پدر و مادر، بریدن از فامیل و ناسپاسی نعمت.»
پرهیزگاری
قال رسول الله(ص): َ
«سه چیز است که در هر کس نباشد کارش به انجام نمی‌رسد؛ تقوایی که او را از گناه نهی کند، اخلاق خوبی که بتواند به وسیله آن با مردم مدارا کند و صبری که بوسیله آن در برابر جهل جاهلان، تاب بیاورد.»
َ«واجبات خداوند را بجای بیاور تا عابدترین مردم باشی، به محرمات الهی نزدیک نشو، تا با تقواترین مردم به شمار بیایی و به قسمت الهی راضی باش تا بی نیازترین باشی.»
َ«جَلَسأُ اللهِ غَدَ‌اً أَ‌هلُ الوَرَ‌عِ وَ الزُ‌هدِ فِی الدُنیا.»
«فردا همنشینان خداوند، پرهیزگاران و زاهدان دنیا هستند.»
پرهیز از تکبر
قال رسول الله(ص):
َ«هر کس برای خداوند فروتنی کند، خدا او را بلند می‌کند و هرکس تکبر بوزرد، خداوند او را پایین می‌آورد و هرکس سوگند دروغ به خدا بخورد، خداوند تکذیبش می‌کند.»
َ«مبادا تکبیر بورزید، چرا که شیطان از روی تکبر بر آدم سجده نکرد. از حرص بپرهیزید؛ چرا که آدم از روی حرص از آن درخت خورد و حسودی نکنید؛ چرا که قابیل از روی حسد هابیل را کشت. پس ریشه تمام گناهان این سه گناه هستند.»
َ«أَلا أَخبَرُکَ بِأَ‌هلِ النارِ؟ کُلُ جَعظَرِ‌یٍ حَو‌اظٍ، مُستَکبِرٍ جَماعٍ مَنُوعٍ.» «می‌خواهی بگویم که چه کسی اهل آتش است؟ او کسی است که خود پسند، خودخواه، متکبر، آزمند و بخیل است.»
