نویسنده: منیره دادخواه

پارکینسون نوعی بیماری پیش رونده و ناتوان کننده عصبی-عضلانی است که در اثر تخریب بخش کوچکی از مغز ایجاد می گردد. این بخش از مغز ماده ای به نام دوپامین تولید می کند که ناقل پیام های عصبی کنترل کننده حرکات طبیعی بدن است.
این بیماری بیش از 200سال پیش توسط دانشمند انگلیسی به نام جیمز پارکینسون شناسایی شد. در اثر این بیماری، به دلیل کم بودن سطح دوپامین در بدن حرکات و انعطاف پذیری عضلات کاهش می یابد. مفاصل سخت شده و یک حالت لرزش یا رعشه حتی در زمان استراحت در اندام های حرکتی مشاهده می شود.
راه رفتن غیر طبیعی، لرزش در دست ها، اشکال در جویدن، بلع غذا و حتی صحبت کردن از علائم رایج پارکینسون است.
سن ابتلا بین 40 تا 70 سالگی و میزان ابتلا در مردان کمی بیشتر از زنان می باشد.
علل ایجاد پارکینسون بدرستی شناخته نشده، ولی تحقیقات علمی ارتباطی را بین مصرف بالای چربی، بویژه چربی اشباع و کلسترول با بروز آن نشان داده اند.
استرس اکسیداتیو یا قرار گرفتن سلول های بدن در معرض آسیب رادیکال های آزاد و عدم دریافت کافی آنتی اکسیدان ها می تواند در شروع تحلیل سلول های عصبی نقش داشته باشد. در این زمینه مشاهده شده که گاهی اوقات حتی درمان با آنتی اکسیدان ها سرعت پیشرفت بیماری را کاهش می دهد.

درمان پارکینسون:

پارکینسون شاید بطور کامل قابل درمان نباشد، ولی علائم آن با مصرف درست و منظم داروهای تجویز شده و رعایت پاره ای از اصول تغذیه ای تخفیف می یابد. لوودوپا(Lovodopa) داروی متداول مصرفی است که در بدن به دوپامین تبدیل می گردد. شکل و مقدار مصرف دارو باید توسط پزشک متخصص تعیین گردد.
در کنار دارودرمانی توجه به کیفیت و کمیت الگوی غذایی بیماران نیز حائز اهمیت است.
افراد مبتلا به پارکینسون بدلیل محدود شدن حرکات و انعطاف ناپذیری عضلات، معمولاً در غذا خوردن، جویدن و بلع، استفاده از قاشق و چنگال و نوشیدن مایعات دچار مشکل می باشند.

ویتامینB6:

دریافت کافی ویتامین B6 برای تبدیل لوودوپا به دوپامین در بدن ضروری است، در شرایطی که فقط از داروی لوودوپا برای بیماران استفاده می گردد، گنجاندن مواد غذایی که غنی از این ویتامین(غلات کامل، حبوبات، جوانه گندم، مخمر، شیر خشک بی چربی و …) می باشند به بهبود اثر بخشی دارو کمک می نماید، ولی از طرفی مصرف بی رویه مکمل های ویتامینی که حاوی ویتامینB6 نیز هستند، سبب می گردد داروی دریافتی قبل از ورود به سیستم اعصاب مرکزی به دوپامین تبدیل گردد، این مسأله تاثیر دارو را در تقلیل علائم بیماری کاهش می دهد.

رفع یبوست:

یکی از نگرانی های دیگر در بیماران مبتلا به پارکینسون مشکل یبوست است که برای کاهش بروز آن باید به دریافت مایعات بویژه آب(6تا8 لیوان)در طول روز توجه کرد، اضافه کردن پودر سبوس به بعضی از غذاها، دریافت مقدار کافی فیبر غذایی با مصرف میوه ها و سبزی های تازه و در نهایت استفاده از آلو و انجیر خشک خیسانده در آب، در این زمینه کمک کننده خواهد بود.

چربی های دریافتی:

در تهیه غذا بهتر است، مصرف چربی های اشباع محدود شده و به جای آن از روغن های مایع مناسب به مقدار متعادل استفاده گردد.

پروتئین؛ مقدار و نحوه دریافت:

نکته بعدی در این افراد توجه به مقدار و نحوه دریافت پروتئین است. به عبارتی دریافت پروتئین زیاد بخصوص در زمان مصرف دارو، سبب کاهش اثربخشی دارو خواهد شد. به همین دلیل دیده شده، گاهی اوقات محدود کردن پروتئین در وعده صبحانه و ناهار و دریافت آن در وعده شام، سبب کاهش علائم بیماری شده است.

توجه به انرژی دریافتی:

در این بیماران در حالیکه به دلیل اختلال حرکتی، لرزش و سفتی عضلات، میزان مصرف انرژی بیشتر می شود، در مقابل به خاطر اثرات جانبی داروهای مصرفی(بی اشتهایی، تهوع، خشکی دهان، خستگی، اضطراب و…) و مشکلات مربوط به خوردن غذا، دریافت انرژی در بعضی از آنها کمتر از نیاز خواهد بود. این مساله خود سبب می شود که این افراد گاهی با خطر افت وزن و لاغری مفرط روبرو شوند.
پس در درجه اول در تنظیم یک برنامه غذایی مناسب، توجه به میزان انرژی دریافتی روزانه اهمیت خواهد داشت، در این راستا هدف، دریافت انرژی لازم به منظور حفظ وزن مناسب می باشد. همچنین توصیه می شود در این بیماران به وجود وعده های بیشتر در روز و حجم کم غذا در هر وعده نیز توجه گردد.

سایر مشکلات گوارشی:

با در نظر گرفتن اینکه در این بیماران گاهاً جویدن و بلع غذا مشکل می باشد، برای پیشگیری از ایجاد خفگی باید به قوام و بافت غذا نیز توجه کرد. در این مورد مصرف برخی مواد غذایی مثل شیر خشک، عدس و ماش پخته، ماست کم چربی و سیب زمینی آبپز برای کسانی که از غذاهای پوره شده و نرم استفاده می کنند، توصیه می شود.
در بیمارانی که مشکل نفخ دارند، بهتر است مصرف مواد غذایی نفاخ مثل برخی از حبوبات و سبزیجات محدود گردد.
منبع: دنیای تغذیه شماره 110