نویسنده: آیت الله سیدمحمّدتقی مدرسی
مترجم: محمد تقدمی صابری

نگاهی به درونمایه و محورهای سوره ی انسان
اگر آدمی خدای خود را شناسد، خدای تعالی خویشتنش را به او می شناساند، همچنین اگر خود را بشناسد، پروردگارِ خویش را بشناسد، چه، او هنگامی که در خویشتن اندیشه می کند، جز نشانه های آفرینش و گواههای کارگردانی پروردگار چیزی در آن نمی یابد.
شاید مهمترین انگیزش علمی که قرآن در جان آدمی ایجاد می کند، همان حقیقت پیدایش او پس از نیستی است و این که او پس از نیستی، ناشناسی و گمنامی، چیزی در خورِ یادکرد شد.
آدمی باید درباره ی روزگاری اندیشه کند که چیزی در خور یاد کرد نبود، سپس پروردگار دانا و توانا او را از نطفه ای آمیخته آفرید. او باید اندیشه کند که هدف آفریدگار از این آفرینش چه بوده؟ آیا او جز آزمودنِ آدمی هدف دیگری داشته است؟
سوره ی انسان، که هراس از پروردگار را در نهاد آدمی می نشاند، این گونه آغاز می شود. سوره، این سرآغاز را نردبان شخصیت انسان برای رسیدن به پیشرفت و برتری قرار می دهد تا اینکه به درجه ی نیکان (ابرار) برسد؛ همان بندگانی که شخصیت بی همتایشان با ویژگی وفای به نذر، ترس از روز رستاخیز و ایثار آراسته شده و از شهوتِ ستایش و عشق به چیرگی بر دیگران، دوری می کنند.
آیات سوره ی انسان، که درباره ی اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمده است، نعمتهای بهشتی را یاد می کند و در پایان این سخن، بهشت را کشوری پهناور توصیف می کند و می گوید پروردگار بهشتیان را باده ای پاک می نوشاند.
برای آنکه آدمی در خوابهای آرزو گمان به سر نبرد، سیاق، او را یادآور می شود که بهای بهشت، شکیبایی در برابر فرمان پروردگار، پایداری در برابر فشارهای گنهکاران کافر و یادکردن پروردگار در شب و روز است.
قرآن روشن می سازد که گمراهان و ستمگران، چون یاد روز رستاخیز، آن روز گرانبار را فروگذاشتند، بدین سرنوشت بد گرفتار شدند.
در پایان سوره، خداوند برای ما یادآور می شود بنابر اختیاری که به آدمی ارزانی داشته، او در پیش گرفتن راه خدا، آزاد است و او از خدای بزرگ و دانا، بخشش و پاداش را آرزو دارد.
منبع مقاله :
مدرسی، سید محمدتقی؛ (1386)، سوره های قرآن: درونمایه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمی صابری، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ اول.