مهارت های اصلی مطالعه: خواندن، یادداشت برداشتن و استفاده از مواد و مطالب
1ـ خواندن
یکی از ارزشمندترین مهارت هایی که دانشجویان باید بر آن احاطه پیدا کنند توانایی آموختن از طریق خواندن است. روشی که اغلب اشخاص از آن پیروی می کنند این است که از صفحه اول تا آخر مطلب را می خوانند و این روشی است که اغلب ما آن را از دوران کودکی فرا گرفته ایم. در برخی از موارد و موضوعات این بهترین کاری است که می توان کرد. اگر یک کتاب داستان و یا یک زندگی نامه را می خوانید، بهتر است که از ابتدا تا انتهای کتاب را بخوانید. اما باید دانست که این تنها طرز خواندن کتاب نیست و در اغلب موارد بهترین روش هم به شمار نمی آید. مثلاً خواندن یک روزنامه از اولین تا آخرین سطر بی مورد است. برای درس خواندن هم این روش درستی نیست. روش چهار بخشی که در ادامه مطالب توضیح داده ایم امکان انتخاب و روش دیگری در اختیار شما می گذارد.
توصیه اول: تدارک و آماده شدن
برای افزایش علم و اطلاع خود و نه برای آموختن بخوانید. اگر بتوانیم آنچه می خوانیم با آنچه در حال حاظر می دانیم به شکلی به هم ربط بدهیم و اگر بتوانیم آن چه را می خوانیم با موضوعاتی معنی دار ارتباط بدهیم، بهتر یاد می گیریم. با استفاده از یک دوره آماده سازی می توانید ذهن خود را برای کسب دانش جدید آماده کنید. ابتدا حدود سه دقیقه به این فکر کنید که در حال حاضر درباره موضوع مورد نظر چه می دانید. بعد فصل یا کتاب را ورق بزنید این مهارتی است که اغلب اشخاص دارند اما تحت تأثیر آموخته های دوران مدرسه آن را فراموش کرده اند. وقتی به کتاب خانه یا کتاب فروشی می روید. برای انتخاب کتاب مورد نظر آن را به اجمال ورق می زنید. چند کتاب را مرور اجمالی می کنید و بعد از میان آن ها یکی را انتخاب می کنید. تورّق کردن یکی از مهارت های مهم در خواندن است تنها در کتاب خانه یا کتابفروشی هم نیست که می توانید از این روش استفاده کنید. این کار تدارکی عالی برای مطالعه جدی است. با این کار، نظری اجمالی و کلّی درباره موضوع پیدا می کنید و بی آن که متوجه باشید ساختاری در شما ایجاد می شود که ذهن شما را برای یاد گیری آماده می سازد.
توصیه دوم: برداشت کلّی
پس از آن که نگاهی اجمالی به فصل یا کتاب انداختید، سعی کنید به برداشتی کلّی برسید. می توانید خلاصه های انتهای فصل ها را بخوانید، به سر فصل ها، عناوین و فهرست مطالب نگاه کنید. نتیجه گیری ها را بخوانید. حالا دوباره به فصل یا کتاب مراجعه کنید و به نمودارها و جدول ها نگاهی بیندازید. دنبال نکات مهم بگردید. می توانید این اطلاعات را در شروع یا در انتهای مطالب پیدا کنید.
با انجام دادن این کار می توانید با پیامدهای اصلی کتاب آشنا شوید. اگر احساس کردید که می خواهید از جزئیات بیشتری مطلع شوید، می توانید کتاب را دقیق تر بخوانید. این روش را روی سایر فصل های کتاب آزمایش کنید.
توصیه سوم: خواندن دقیق تر
حتی به هنگام خواندن دقیق تر مجبور نیستید که همه فصل یا همه کتاب را بخوانید مجبور هم نیستید بخش هایی از کتاب را که قبلاً خوانده اید و دوباره خوانی کنید. بعد از مرور اجمالی و رسیدن به برداشت کلّی معمولاً به این نتیجه می رسید که کدام بخش ها را می دانید و کدام بخش ها را باید بیشتر بخوانید.
درک کردن بخش های دشوار. همه به هنگام مطالعه به بخش هایی می رسند که درک مطلب برایشان ساده نیست. ممکن است موضوع دشوار باشد. این احتمال هم وجود دارد که نویسنده مطلب را روان و سلیس ننوشته باشد. بی جهت ساعت های طولانی وقت صرف فهمیدن مطالب دشوار نکنید می توان دو دلیل برای این موضوع ارائه داد: اول آن که وقتی موضوع دشوار را کنار می گذارید ذهن شما به شکلی، ناهشیار روی آن کار می کند و دیگر آن که مطلبی که بعد از این فصل دشوار درج شده است می تواند شما را در درک موضوع دشوار کمک کند.
توصیه چهارم: مرور دوباره
مرور آن چه خوانده اید و آموخته اید برای به خاطر سپردن مطالب در بلند مدت کمک شایان توجه می کند. با رعایت این چهار توصیه نه تنها وقت زیادی صرف خواندن کتاب نمی کنید، بلکه می توانید کتاب را با سرعت بیشتری بخوانید و آن را بیاموزید. علتش هم این است که در اغلب موارد بخش های کمتری از یک کتاب را می خوانید.
2ـ یادداشت برداری
اغلب اشخاص از روش یادداشت برداری استفاده می کنند. یادداشت برداری روشی برای ثبت اطلاعات است. اما یادداشت برداری هرگز اقدامی انفعالی نیست. برای یادداشت برداری تنها یک راه درست وجود ندارد. بستگی به این دارد که شما به چه منظوری یادداشت بر می دارید. بستگی به مطالب هم دارد. با یادداشت برداشتن برای خودتان مطلب را بازنویسیی می کنید. همین اندازه که بتوانید از مطالبی که یادداشت برداشته اید استفاده شخصی بکنید کافیست.
یادداشت ها می توانند انواع و اقسام مختلف داشته باشند. می توانید یادداشت هایتان را مرور و آن ها را خلاصه کنید. هر بار که دوباره نویسی می کنید در موقعیتی قرار می گیرید که اطلاعات به دست آمده را بیشتر به خاطر بسپارید. یادداشت برداری می تواند به شکل عکس و تصویر یا به شکل نوشته باشد.
یادداشت برداری به عنوان اقدامی پویا
به کار بردن مطالب خوانده شده به جای فقط حفظ کردن آن ها، به خاطر سپردن را ساده تر می کند. یادداشت شما از نوشته شماست. بنابر این باید آن را به شکلی تدارک ببینید که بتوانید از آن به نحو مطلوب استفاده کنید. سعی کنید نکاتی را که جالب و کلیدی به نظر می رسند یادداشت کنید.
توصیه اول: خلاصه کردن یادداشت ها
کسانی که خود را برای شرکت در امتحانات آماده می کنند خلاصه کردن یادداشت ها را کاری مفید و به درد بخور می دانند. به عبارت دیگر یادداشت ها را آنقدر فشرده می سازد که عصاره اش باقی می ماند. با هر بار مرور و بازخوانی، یادداشتی جدید به وجود می آید. یادداشت از روی یادداشت. در جریان این کار ممکن است در برنامه ریزی کارتان تجدید نظر کنید.
توصیه دوم: کارکردن با اطلاعات
اگر اطلاعات جمع آوری شده بکار نروند، انبار کردن آن ها بی فایده است. هر چه به اطلاعات جدید بیشتر توجه کنیم، بهتر می آموزیم و بهتر از آن ها یاد می گیریم. بنابر این تنها به جمع آوری اطلاعات اکتفا نکنید، با آن ها کار کنید، با آن ها بازی کنید.
توصیه سوم: روش چند رسانه ای
هر چند در مطالعات خود از شیوه های متفاوت تری استفاده کنید، بهتر یاد می گیرید و کارتان خلاق تر می شود. درباره طرح مورد نظرتان بخوانید، بنویسید و حرف بزنید. به صحبت هایی که دیگران در همین خصوص می کنند گوش بدهید. استفاده از مدادهای رنگی، تصاویر و نقاشی های مختلف می تواند تا حدود زیاد به شما کمک کنند. این ها ابزار مهمی برای حفظ کردن و به خاطر سپردن هستند. این ها به شما کمک می کنند تا رابطه میان عناصر مختلف یادداشت هایتان را در نظر بگیرید. آیا نوار سمعی یا نوار ویدیویی در زمینه موضوعی مورد نظر شما وجود دارد؟ می توانید مطالب مهم کتاب را روی نوار ضبط کنید و بعد در حالی که در اتومبیل نشسته اید به آن ها گوش بدهید.
توصیه چهارم: تقویت یادگیری
اگر مطلبی را که قصد مطالعه آن را دارید سخت است، بهتر است یادداشت های تهیه کرده خود را با خود داشته باشید تا در موقعیت هایی که گهگاه دست می دهند روی آن ها مطالعه کنید. دستگاه پخش اتومبیل شما وسیله ارزشمندی است که می توانید از آن به خوبی استفاده نمایید.
راه کار مرور برای امتحانات
اگر برای شرکت در امتحانات درس می خوانید، لازم است مدتی قبل از شروع امتحانات درسهایتان را بازخوانی و مرور کنید. اگر تا امتحانات شما فرصتی باقی نمانده و شما به تازگی خواندن این کتاب را شروع کرده اید، باز هم می توانید از روش هایی برای رسیدن به آمادگی بیشتر استفاده کنید.
ابتدا شرایطی را در نظر می گیریم که هنوز تا امتحانات شما فرصتی باقی است. در این خصوص می توانید از راهکار مرور استفاده کنید که در ادامه مطالب آن را توضیح داده ایم.
1. با دیدی کلی و اجمالی به موضوع نگاه کنید: جنبه های قوی و مثبت شما کدامند؟ در چه زمینه هایی با خلاء اطلاعاتی مواجه هستید. نیروی تان را در کجا باید صرف کنید؟ دانستن همه مطالب در تمامی دقایق غیر ممکن است.
2. به هنگام یادگیری از روش تکرار و تمرین استفاده کنید.
3. برای مرور جدول زمانی در نظر بگیرید. بیش از اندازه جاه طلب نباشید. برای هر زمان برنامه محدودی در نظر بگیرید. به خودتان فشار بیش از اندازه نیاورید.
4. برنامه ای برای مرور، مرور کرده هایتان در نظر بگیرید. به عبارت دیگر یادداشت های اولیه را مرور کنید و خلاصه مجددی از آن تهیه نمایید.
5. امکان آن وجود دارد که نتوانید همه برنامه هایی را که مشخص کرده اید در زمان معینی به اتمام برسانید. از این رو سعی کنید فرصت های آزادی برای خود در نظر بگیرید تا در صورت نیاز از این فرصت ها برای تمام کردن کارتان استفاده کنید.
6. در هر مرور نوشته ها و یادداشت هایتان را خلاصه تر کنید.
7. در صورت امکان به سؤالات امتحان قبلی جواب بدهید.
توجه داشته باشید که هر امتحان تا حدودی یک بازی است و هر چه این بازی را بیشتر انجام بدهید موفق تر می گردید و بر میزان مهارت شما اضافه می شود. وقتی اطلاعات اولیه را داشته باشید، عامل مهم دیگر که این هم تعیین کننده است شیوه ای است که در امتحان از آن استفاده می کنید.
اگر امتحان شما نزدیک است و قبلاً از راه کار مرور و خلاصه نویسی استفاده نکرده اید، سعی کنید از فرصت باقی مانده برای مرور و خلاصه نویسی به نحو مطلوب استفاده کنید. اشکال اینجاست که بعضی ها تحت تأثیر امتحان به قدری گیج می شوند که بی آن که بدانند و اطلاع داشته باشند اوقات خود را تلف می کنند. از مطالبی که در این فصل خواندید برای هر چه بهتر برگزار شدن امتحانتان استفاده کنید.
راه کارهایی برای کنترل اعصاب به وقت امتحانات
راه کار عمومی: چشم انداز کلی
به سوالات زیر پاسخ بدهید:
ـ کدام موضوعات را بلدید؟
ـ کدام یک ضروری و کدام یک انتخابی هستند؟
ـ خلأ موجود برای من کدامست؟
برای این که چه زمانی، چه کاری بکنید برنامه ای دقیق بنویسید.
روش روزانه: چشم انداز جزئی
حالا چشم انداز بلندمدت را فراموش کنید و اقدامات زیر را انجام دهید:
ـ در هر زمان تنها به یک موضوع درسی بپردازید.
ـ وقتی زمان تمام می شود، دست از مطالعه بکشید و به سر وقت موضوع بعدی بروید.
ـ استراحت را فراموش نکنید. پس از هر یک ساعت و نیم درس خواندن دقایقی استراحت کنید.
ـ تمام شب را بیدار نمانید. قهوه بیش از اندازه مصرف نکنید.
ـ به طور منظم بخورید. بخوابید و ورزش کنید.
ـ برنامه هایتان را به طور روزانه مورد تجدید قرار ندهید. هفته ای یک بار کافیست.
ـ هفته ای یک روز به خود استراحت بدهید.
ـ روش خود در قبال امتحان را تمرین و تکرار کنید.
ـ یادداشت هایتان را در هر مرحله خلاصه تر کنید.
روز امتحان
قبلاً برنامه ریزی کنید که چه لباسی می خواهید بپوشید، چگونه به سر جلسه امتحان بروید و غیره.
ـ به یادداشت های خلاصه شده تان نگاهی بیندازید.
ـ به موقع به محل امتحان بروید.
ـ به صحبت های بدبینانه دیگران گوش ندهید.
ـ به خود فرصتی بدهید تا آرام بگیرید.
ـ دستور العمل امتحان را اول بخوانید.
ـ سؤالات را به دقت بخوانید.
ـ زمان پاسخ دادن به هر سؤالی را مشخص سازید.
ـ اگر سؤالی به نظر دشوار رسید، آنچه را می دانید با آن تطبیق بدهید.
ـ اگر احساس کردید مطلب را نمی دانید، آنچه را می دانید یادداشت کنید. اغلب جواب را به این طریق پیدا می کنید.
ـ سعی نکنید هر چه را می دانید بنویسید. جواب دادن به سؤال کافیست.
ـ سعی نکنید در حدّ نابغه ظاهر شوید. راحت باشید.
کیلیان باتلر و تونی هوپ – ترجمه مهدی قراچه داغی، با تلخیص از کتاب راهنمای سلامت روان، ص 420 – 432