نویسنده: آیت الله سیدمحمّدتقی مدرسی
مترجم: محمد تقدمی صابری

نگاهی به درونمایه و محورهای سوره ی حاقه
سه آیه ی درخشان در این سوره خطوط آن را ترسیم می کند و- گویا- چارچوب آن را مشخص می سازد. در سرآغاز سوره آیه ی: (الحاقه)، آن رخ دهنده، در پایان سوره آیه ی «وَ اِنَّهُ لَحَقُّ الیَقین»؛ و این قرآن، بی شبهه، حقیقتی یقینی است و در میانه ی سوره آیه ی (إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ)، که قرآن قطعاً گفتار فرستاده ای بزرگوار است. آن هنگام که دل آدمی پنجره ی خود را فراسوی پرتوهای سوره می گشاید، حقیقت را- هر و همه حقایق را- بی پرده احساس می کند. تمامی سوره های قرآن، پلی هستند میان آدمی و حقیقت، لیک هر سوره، پرده ای را از فراروی ما کنار می زند و آنان که در کتاب قرآن به نیکی اندیشه ورزند، تمامی پرده ها را می درند.
سوره حاقه- به سان آیات دیگری که در کتاب پروردگارمان جای دارند- پرده ی سهل انگاری و بی مبالاتی را می درد، چه، آدمی بنابر سرشت خویش در غفلت از حق به سر می برد و در آن سهل انگار است و در رفتار با آن جدیت ندارد و ساده لوحانه، بل نابخردانه با آن برخورد می کند. امّا هرگز؛ آن حق است و سنگینی و اقتدار دارد و حق را حقیقت و نیرویی است که آن را پایدار می سازد و مخالفانش را در تنگنا قرار می دهد. آیا داستان قوم عاد، ثمود، فرعون، نوح و مؤتفکات را نشنیده ای؟ آنان را چه شد، هنگامی که در برابر حق موضع منکرانه گرفتند و با آن به کشمکش پرداختند؟ چگونه عذابها بر آنان فرود آمد و آنان را کشت؟
آیا حکمت آن عذاب گسترده را می دانی؟ قرآن این سخنان را می گوید تا ما را هشدار دهد، در ژرفای غفلت نمانیم و تا گوشهای شنوا بدان گوش فرادهند. (آیات 1-12)
حقیقت با تمامی شکوه و عظمت خود به رستاخیز پدیدار می شود و آن هنگام که هول و هراس آن را تصور می کنیم نسبت به آن در دنیا بیشتر هشیار می گردیم. (آیات 13-18)
دشوارترین موقعیت ها و سخت و ترسناک ترین آنها، هنگامی است که کارنامه ی سرنوشت خود را دریافت می داریم، پس هر که کارنامه اش به دست راستِ او داده شود، خوشا به حال او، امّا آن که کارنامه اش به دست چپش داده شود از فرط حسرت می گوید: ای کاش کارنامه ام را دریافت نکرده بودم و ای کاش آن مرگ، کار را تمام می کرد! (آیات 19-29)
و این فرجام سهل انگارانی است که در آگاهی یافتن از حقیقت و ایمان به پروردگار و اطعام مسکینان جدیّت نداشتند. (آیات 30-37)
قرآن به هر حقیقتی که می بینیم و هر حقیقت موجودی که نمی بینیم سوگند یاد می کند که کتابی است حق و سخن فرستاده ای است بزرگوار و خیالات باطل و گمانهای کاهنان نیست. (آیات 38-43)
حقانیت رسالت در سختگیری پروردگار با کسانی جلوه گر می شود که با رسالت مخالفت می ورزند، این حقانیت درآورنده ی رسالت نیز جلوه گر می شود، که اگر پاره ای از گفته ها را بر خدا ببندد، خداوند دست راستش را سخت می گیرد، سپس رگ قلبش را پاره می کند. (آیات 44-47)
گویا آنکه در کار حق، سهل انگاری کند یا آن را دروغ انگارد و بدان توجه نکند و با حق الیقین، بدان ایمان نداشته باشد، پروردگارش را نمی شناسد؛ همو که حق را ضمانت می کند و آن را با نیروی بسیار و قدرت گسترده ی خویش جاری می سازد. از این رو ما نیازمندیم که خدای سبحان را تقدیس کنیم و او را منزه داریم تا به شناخت او و شناخت حق نزدیک شویم و شاید به همین سبب باشد که سوره ی حاقه بدین آیه پایان می پذیرد: «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ»؛ پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی. (آیات 48-52)
منبع مقاله :
مدرسی، سید محمدتقی؛ (1386)، سوره های قرآن: درونمایه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمی صابری، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ اول.