با خواندن یک آیه به شناخت کامل رسید
شخصى وارد بر پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله شد و گفت: یا رسول اللَّه به من قرآن بیاموز. حضرت او را به یکى از یارانش سپرد. او دست تازه وارد را گرفت و به کنارى برد و سوره اذا زلزلت را تلاوت کرد و به او یاد داد تا رسید به آیه:
فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ (99زلزال/7) پس هر کس همسنگ ذره‌اى عمل خیر انجام داده باشد، [پاداش] آن را مى‌بیند.
هرکسى به مقدار ذره‌اى خیر یا شر انجام دهد جزاى آن را خواهد دید. آن شخص کمى فکر کرده و به معلم خود گفت: آیا این جمله وحى است؟ معلم گفت: بلى. گفت: من درس خود را از این آیه گرفتم. اکنون که ریز و درشت کارهاى مخفى و آشکارا ما در این جهان حساب دارد تکلیف من روشن شد همین جمله براى خط زندگى من کافى است و خداحافظى کرد.
سپس معلم خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله آمد و گفت: این شاگرد امروز خیلى کم حوصله بود حتى نگذاشت من بیش از یک سوره کوچک براى او بخوانم و گفت: در خانه اگر کس است یک حرف بس است. من درسم را گرفتم.
پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند او به مقام فقاهت و شناخت عمیقى که باید برسد رسید.
پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله بعد از نزول آیه تفکر گریه کرد
قرآن کریم بر تفکر و استدلال تاکید بسیار مى‌کند و راه تفکر صحیح را مورد عنایت قرار مى‌دهد. اما اینکه این راه صحیح چگونه راهى است و حقیقت تفکر چیست؟ در بحث راه تفکر و حقیقت آن اشاره خواهد شد. اما آنچه مسلم است کتاب شریف بر هیچ چیز این چنین تاکید نمى‌کند.
إنَّ فى خَلْقِ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ َلآیاتٍ ِلأُولِى اْلأَلْبابِ (3آل عمران/190) در آفرینش آسمانها و زمین و در پى یکدیگر آمدن شب و روز، مایه‌هاى عبرتى براى خردمندان است.
الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فى خَلْقِ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النّارِ (3آل عمران/191) همان کسانى که خداوند را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و بر پهلو آرمیده، یاد مى‌کنند و در آفرینش آسمانها و زمین مى‌اندیشند که پروردگارا این را بیهوده نیافریده‌اى، پاکا که تویى، ما را از عذاب [آتش] دوزخ در امان بدار.
به درستى که در آفرینش آسمان و زمین و گردش شب و روز بر وجود حق و علم و حکمتش نشانه‌هایى است براى خردمندان عالم آنهایى که در هر حالت ایستاده و نشسته و خفته خدا را یاد کنند و دائم در خلقت آسمان و زمین فکر کرده و مى‌گویند پروردگارا تو این دستگاه با عظمت را بیهوده نیافریده‌اى پاک و منزهى ما را به لطف خود از عذاب دوزخ نگاهدار.
عبد بن حمید، ابن ابى الدنیا، ابن المنذر، ابن حیان، ابن مردویه، اصفهانى و ابن عساکر خبرى را از عایشه نقل کرده‌اند که شبى پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله به عبادت برخاست و مشغول نماز شد و تا صبح سخت گریست تا آنکه بلال اذان صبح را گفت و متوجه حال پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله شد، از آن حال جویا گردید پیامبر فرمود: این آیات شریفه بر من نازل شده (آیات فوق) و بدا به حال کسى که این آیات را بخواند و در آن تفکر نکند: «ویل لمن قرأها و لم یتفکر فیها»
