چه عواملی باعث افزایش و کاهش روزی در یک خانه می شود لطفاً توضیح دهید؟

کار و تلاش
اصلی ترین عامل در کسب روزی برای انسان تلاش و کوشش و همت خود اوست چرا که لیس للإنسان إلا ما سعی[1] برای انسان هیچ چیز نیست مگر آنچه که کوشیده و به دست آورده یعنی اگر تلاش نمود و حرکت کرد خداوند نیز در دامان او برکت می نهد و اگر سستی کرد چیزی جز تنگدستی نصیب خود نکرده است و خداوند در جای دیگر می فرماید: هر کس بر وفق کوشش و تلاش جزا می یابد.[2] و در این رهگذر هر کس کمر همت بست و به دنبال کسب روزی رفت چه مادی و چه معنوی سود جست و هر کس تنبلی کرد جز زیان افسون برای خود فراهم نکرده است و در عین این تلاش برای کسب روزی از معصومین سفارش شده که حتی نباید غم روزی فردا را بخوریم رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ به امام علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: لا تهتم برزق غد فان کل غد یأتی برزقه؛[3] خود را به زحمت نینداز برای رزق فردا که هر روز روزی آن روز به همراهش می رسد.
26. صبح زود به دنبال کسب رفتن
تجارت
یکی دیگر از عوامل زیادتی روزی که در روایات به آن بسیار سفارش شده است تجارت است مثلاً در کتاب شریف وسائل الشیعه فصلی از احادیث آمده است که فقط ما را تشویق به تولید و تجارت می کند که ما از باب نمونه چند مورد را ذکر می‌کنیم در حدیثی از امام صادق ـ علیه السلام ـ آمده است: تسعه أعشار الرزق فی التجاره؛ نُه دهم از رزق در تجارت است.[4] و حتی این تشویق به جایی رسیده که معصومین آن را سبب زیادی عقل می دانند در حدیثی از امام صادق آمده است که: تجارت عقل را زیاد می کند.[5] و در مقابل احادیثی نیز آمده اند که دلالت بر کراهت ترک تجارت می کند.
توکل به خدا
دیگر از عواملی که سبب ازدیاد روزی می شود توکل به خداوند است در تمامی امور زندگی خصوصاً در رزق و روزی چرا که خداوند موجودی را که آفرید و به آن احسن الخالقین گفت و او را خلیفه در روی زمین قرار داد هرگز از یاد نمی برد همانطور که روزی پرندگان آسمان و جنبندگان کوچک زیر زمین را از یاد نمی برد. و ما نیز در مقابل وظیفه داریم یاد او را از خاطر دور نکنیم که تنها روزی دهنده ما خداوند است نه کسی دیگر، از حضرت رسول نقل شده است که فرمودند: لوانکم تتوکلون علی الله حق توکله لرزقکم کما یرزق الطیر…[6] هر کس از شما توکل کند به خداوند به گونه‌ای که حق توکل را ادا کند خداوند روزی شما را خواهد داد کما اینکه روزی پرندگان در آسمان را خواهد داد. و حضرت علی ـ علیه السلام ـ نیز در این باره می فرماید: من توکل علی الله سبحانه کفی و استغنی هر کس توکل کند به خداوند تعالی او را کافی است و خداوند او را بی نیاز از هر چیز دیگری کند.
معنویت و عبادت
1ـ استغفار کردن: «عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ أَکْثِرُوا الِاسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ یَجْلِبُ الرِّزْقَ»[7] رسول خدا (ص): زیاد استغفار کنید که سبب افزایش روزی می‌گردد.
2ـ دعا برای دیگران: «أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ دُعَاءُ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یُدِرُّ الرِّزْقَ وَ یَدْفَعُ الْمَکْرُوهَ»[8] امام صادق (ع) می‌فرماید: دعا کردن برای برادر مؤمن در غیاب او سبب افزایش روزی و دفع گرفتاری می‌گردد.
3ـ زیارت امام حسین (ع):  امام صادق (ع) می‌فرماید هر کس امام حسین (ع) را زیارت کند، خداوند به نیازهای او توجه دارد و مسائل مهم دنیایی او را حل می‌کند. و این زیارت سبب افزایش روزی فرد می‌گردد. «وَ مَنْ زَارَهُ کَانَ اللَّهُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ حَوَائِجِهِ وَ کُفِیَ مَا أَهَمَّهُ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاهُ وَ إِنَّهُ یَجْلِبُ الرِّزْقَ عَلَى الْعَبْد»[9]  روایت دیگر از امام باقر (ع) نقل شده است: «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مُرُوا شِیعَتَنَا بِزِیَارَهِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع فَإِنَّ إِتْیَانَهُ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ یَمُدُّ فِی الْعُمُرِ وَ یَدْفَعُ مَدَافِعَ السُّوءِ وَ إِتْیَانَهُ مُفْتَرَضٌ عَلَى کُلِّ مُؤْمِنٍ یُقِرُّ لَهُ بِالْإِمَامَهِ مِنَ اللَّه»[10] حضرت می‌فرماید به شیعیان ما دستور دهید که قبر امام حسین را زیارت کنند. زیرا زیارت او روزی را زیاد، عمر را طولانی و گرفتاری‌ها را برطرف  می‌کند و زیارت او  بر هرکسی که امامت او را پذیرفته، واجب است.
مصادیق دیگری نیز برای معنویت و عبادت در روایات ذکر شده که فهرست وار به آنها اشاره می‌گردد:
4ـ خواندن آیه الکرسی
5ـ خواندن سوره «یس»
6ـ خواندن زیات عاشورا
7ـ قرائت سوره «واقعه» در هر شب
8ـ اقامه نماز با حالت خشوع
9ـ دعا برای پدر و مادر
10ـ حضور در مسجد، قبل از اذان
11ـ خواندن نماز شب.
12ـ اذان گفتن و همراهی با اذان گو
13ـ گفتن سی بار « سبحان الله و بحمده سبحان الله العظیم و بحمده» در هر روز
14ـ گفتن صد مرتبه «لا اله الا الله الملک الحق المبین» در هر روز
15ـ سلام کردن و خواندن سوره «توحید»، بعد از داخل شدن در منزل
16ـ گفتن «لا حول و لا قوه الا بالله»
17ـ انجام مستحبات نماز صبح و نماز وتر در نماز شب
18ـ مداومت بر قرائت سوره «قدر»
19ـ جمع بین دو نماز مغرب و عشا – ظهر و عصر
20ـ دعا کردن برای برادران مومن، در خلوت
21ـ خواندن سوره «صافات» در روزهای جمعه
22ـ تعقیب خواندن بعد از نماز صبح و عصر
23ـ خواندن سوره «مُلک» هر روز صبح
24ـ مداومت در وضو و طهارت
قناعت و میانه‌رویی
قناعت و میانه روی در اقتصاد و معیشت خانواده نیز یکی از اسباب جلب روزی است یعنی نه افراط و نه تفریط. در این باره نیز احادیث بسیاری موجود می باشد حضرت علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند: کن قنعا تکن غنیاً[11] یعنی قانع باش تا بی نیاز شوی از دست درازی و استمداد طلبیدن از غیر خداوند. و حضرت در جای دیگر می فرماید: هیچ گنجی مانند قناعت نیست.[12] سپاس‌گزاری
دیگر از عواملی که باعث ازدیاد روزی می شود شکر نعمت است چرا که شکر نعمت نعمتت افزون کند و کفر نعمت و ناشکری از کفت بیرون کند. حضرت علی ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید: شکر نعمه یضاعفها و یزیدها؛[13] در این مورد نیازی به توضیح بیشتر نیست چرا که امری فطری است.
یکی از موارد سپاسگزاری احترام به خرده نان است. که در روایات اشاره شده است. که احترام به خرده نان سبب افزایش روزی می‌گردد.
زکات، انفاق و صدقه
در خطبه حضرت زهراء زکات به عنوان عامل افزایش روزی معرفی شده است. «وَ الزَّکَاهُ تَزِیدُ فِی الرِّزْق»‏[14] دیگر از عوامل جلب روزی خداوند صدقه است گذشته از آثار دیگری که دارد خداوند خود ضامن برگشت عوض آن شده است کما اینکه در یکی از آیات می فرماید: …. و ما انفقتم من شی فهو یخلفه و هو خیر الرازقین[15] هر چه در راه خداوند انفاق کنید به شما عوض می بخشد و او بهترین روزی دهندگان است و در جای دیگری می فرمایند: آن کیست که به خداوند قرض نیکو دهد تا خداوند بر او چندین برابر برگرداند و پاداشی با لطف و کرامت به او عطا کند.[16] حضرت علی ـ علیه السلام ـ نیز در این باره می فرمایند: استنزلوا الرزق بالصدقه…[17] و در ادامه این حدیث می فرماید: کسی که به گرفتن عوض یقین و باور داشته باشد در بخشیدن سخی و جوانمرد است.
میهمانی دادن نیز در روایات از عوامل افزایش روزی مطرح شده است.
خوش‌رفتاری و همکاری با دیگران
1ـ خوش رفتاری با همسایگان: «أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ حُسْنُ الْجِوَارِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ»[18] امام صادق (ع): همسایه نیک بودن سبب ازدیاد روزی می‌گردد.
2ـ صله رحم: «إِنَّ صِلَهَ الرَّحِمِ تُزَکِّی الْأَعْمَالَ وَ تُنْمِی الْأَمْوَالَ وَ تُیَسِّرُ الْحِسَابَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَى وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ»[19]‏ صله رحم سبب پاکی اعمال، رشد اموال، سهولت حساب، دفع بلا و افزایش روزی می‌گردد.
3ـ راست‌گویی و ادای امانت: امام صادق (ع) در مورد زنی که امانت دار مردم بود، می‌فرماید: «إِنَّهَا صَدَقَتِ الْحَدِیثَ وَ أَدَّتِ الْأَمَانَهَ وَ ذَلِکَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ»[20]  یعنی آن زن راستگو و امانت‌دار است، و این دو تا سبب افزایش روزی می‌گردند.
4ـ برطرف کردن نیازمندی‌های: امام (ع): از قرض دادن خمیر، نان و گرفتن آتش امتناع نکنید زیرا این اعمال سبب افزایش روزی برای اهل منزل می‌گردد. «لَا تُمَانِعُوا قَرْضَ الْخَمِیرِ وَ الْخُبْزِ وَ اقْتِبَاسَ النَّارِ فَإِنَّهُ یَجْلِبُ الرِّزْقَ عَلَى أَهْلِ الْبَیْتِ»ِ[21] 5ـ احسان کردن زیاد به والدین
6ـ خوبی نیّت
7ـ گرامی داشتن ناتوان ها
8ـ عفت کلام داشتن
9ـ کم حرفی
10ـ خوش خلقی
11ـ سخاوت: یکی از مصادق آن روشن کردن چراغ، قبل از غروب آفتاب است که در روایات به آن اشاره شده است.
نظافت و بهداشت
مصادق مختلفی از نظافت و بهداشت در روایات مطرح شده است که می‌توان همه آنها را تحت عنوان کلی رعایت نظافت و بهداشت مطرح کرد.
ِ «عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ یَکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ فَإِنَّ اللَّهَ إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَهً أَحَبَّ أَنْ یَرَى عَلَیْهِ أَثَرَهَا قِیلَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ وَ یُجَصِّصُ دَارَهُ وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ غِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ»[22] امام صادق (ع): خداوند زیبایی و زینت را دوست دارد، خوش ندارد که فرد خود را فقیر و درمانده نشان دهد، زیرا خداوند دوست دارد که وقتی نعمتی به بنده‌اش می‌رسد، اثر آن را ببیند، گفته شد، چگونه؟ فرمود، لباس خود را پاکیزه نگه دارد، خود را خوشبو سازد، خانه‌اش را جارو زند، زباله‌های آن را دور ریزد. حتی روشن کردن چراغ قبل از غروب آفتاب فقر را و روزی را افزایش می‌دهد.
موارد مختلفی از رعایت بهداشت و نظافت در روایات مطرح شده است به عنوان مثال:
1ـ شستن دست قبل و بعد از غذا: «عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ غَسْلُ الْیَدَیْنِ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ بَعْدَهُ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَجْلِبُ الرِّزْق»‏[23] شستن دست پیش و پس از غذا فقر را زائل نموده و سبب افزایش روزی می‌گردد.
2ـ گرفتن ناخن و شارب در هر جمعه: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَخْذُ الشَّارِبِ وَ الْأَظْفَارِ وَ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَوْمَ الْجُمُعَهِ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ»[24] امام صادق (ع): کوتاه کردن سبیل و ناخن و شستن سر با گل خطمی در روز جمعه فقر را زایل و رزق را افزایش می‌دهد.
3ـ شستن سر با گل خطمی: شستن سر با خطمی سبب افزایش روزی می‌گردد. « غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَجْلِبُ الرِّزْقَ جَلْباً»[25] 4ـ شانه کردن مو: «فَإِنَّ الْمَشْطَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ وَ یُحَسِّنُ الشَّعْر»[26] شانه زدن سبب افزایش روزی و زیبا شدن مو می‌گردد.
5ـ خلال کردن دندان ها: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَخَلَّلُوا عَلَى أَثْرِ الطَّعَامِ فَإِنَّهُ مَصَحَّهٌ لِلْفَمِ وَ النَّوَاجِدِ وَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ عَلَى الْعَبْدِ»[27] پس از غذا دندان‌های خود را خلال کنید که سبب سلامتی دهان و دندان‌ها و افزایش روزی می‌گردد.
6ـ شستن سر با سدر: امام رضا (ع): شستن سر با سدر سبب افزایش روزی می‌گردد. «أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالسِّدْرِ یَجْلِبُ الرِّزْقَ جَلْباً»[28] 7ـ شستن ظروف خوراک و غذا
8ـ جارو کردن خانه
9ـ جارو کردن درب خانه
ازدواج
ازدواج نیز بنابر قول پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ یکی دیگر از عواملی است که می توان به وسیله آن از خداوند روزی طلبید حضرت می فرمایند: استنزلوا الرزق باالنکاح؛ به وسیله ازدواج از خداوند روزی بخواهید.[29] «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ ص فَشَکَا إِلَیْهِ الْحَاجَهَ فَقَالَ تَزَوَّجْ فَتَزَوَّجَ فَوُسِّعَ عَلَیْهِ»[30] امام صادق (ع): روزی شخصی خدمت رسول خدا آمد و از نیازمندی شکایت کرد. حضرت فرمود ازدواج کن، پس ازدواج کرد و دستش باز شد.  «أَنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِیَّ ص فَشَکَا إِلَیْهِ الْحَاجَهَ فَأَمَرَهُ بِالتَّزْوِیجِ فَفَعَلَ ثُمَّ أَتَاهُ فَشَکَا إِلَیْهِ الْحَاجَهَ فَأَمَرَهُ بِالتَّزْوِیجِ حَتَّى أَمَرَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع [نَعَمْ‏] هُوَ حَقٌّ ثُمَّ قَالَ الرِّزْقُ مَعَ النِّسَاءِ وَ الْعِیَالِ»[31] امام صادق (ع): مردی خدمت رسول خدا (ص) آمد و از نیازمندی شکایت کرد. حضرت دستور داد ازدواج کند، آن مرد ازدواج کرد، سپس دو باره آمد و شکایت و بازهم حضرت او را به ازدواج دستور داد. سه بار این دستور تکرار شد. امام صادق می‌فرماید این دستور درست است زیرا روزی همراه با زنان و عیال است.
زینت و آرایش
زینت و آرایش همانند نظافت سبب افزایش روزی می‌شود. در روایات مصادق مختلفی از آراستگی مطرح شده است:
1ـ انگشتر عقیق در دست کردن
2ـ انگشتر یاقوت در دست کردن
3ـ انگشتر فیروزه در دست کردن
داشتن هنر
مصادیقی از هنر در روایات مطرح شده است. که سبب افزایش روزی می‌شود. امروزه نیز مشاهده می‌شود که هنرمندان اکثرا وضعیت مطلوبی از نظر اقتصادی دارند. موارد هنری زیر در روایات به عنوان افزایش دهنده روزی بیان شده است.
1ـ خطّ زیبا
2ـ بیان خوش
سایر عوامل
در روایات موارد دیگری نیز به عنوان عوامل افزایش روزی مطرح شده اند که در دسته‌بندی های فوق جای نمی‌گیرند. این موارد عبارتند از:
1ـ گذاشتن سرکه در خانه
2ـ خوردن کاسنی
3ـ حرف نزدن در توالت
4ـ حرف حقّ زدن
عوامل کاهش روزی
گناه
گناه یکی از عوامل مهمی است که سبب کاهش روزی می‌گردد: امام باقر (ع) می‌فرماید، بنده‌ای گناه می‌کند پس روزی او کاهش می‌یابد. «أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُزْوَى عَنْهُ الرِّزْقُ»[32] امام صادق (ع) نیز می‌فرماید گناه بنده را از روزی محروم می‌کند. «مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الذَّنْبَ یَحْرِمُ الْعَبْدَ الرِّزْق»‏[33] زنا: امام صادق (ع) در توضیح انواع گناهان می‌فرماید گناهی که سبب کاهش روزی می‌گردد زنا است. «وَ الَّتِی تَحْبِسُ الرِّزْقَ الزِّنَا»[34] اسراف و احتکار
نیز از عواملی که موجب فقر و تنگدستی می شود اسراف و احتکار است حضرت علی ـ علیه السلام ـ در این باره می فرمایند: سبب الفقر الأسراف؛[35] باعث فقر و تنگدستی اسراف است و درباره احتکار کننده، می فرماید: المحتکر محروم مِن نعمه: احتکار کننده از نعمت محروم است.
ضعف عبادت و معنوی
همانطور که داشتن معنویت سبب افزایش روزی می‌شود. کاهش معنویت و دوری از خدا سبب کاهش روزی می‌شود. در روایات مواردی از فقدان معنویت به صورت صریح ذکر شده است:
1ـ دعا نکردن برای پدر و مادر
2ـ سبک شمردن نماز
3ـ عجله کردن در خروج از مسجد
بی‌احترامی به دیگران
بی‌احترامی به دیگران می‌تواند از عوامل کاهش روزی باشد. زمانی که فرد به دیگران احترام نمی‌گذارد از نظر اجتماعی شأن و مقامش ضعیف می‌شود و از چشم دیگران می‌افتد و در نتیجه احتمال دارد که کسب و کار مناسبی به دست نیاورد یا در آن موفق نشود. در روایات مواردی از بی‌احترامی به عنوان کاهش دهنده روزی مطرح شده است:
1ـ پدر و مادر را با اسم صدا زدن
2ـ جلوتر از پیرها و بزرگان راه رفتن
رعایت نکردن نظافت
همانطور که رعایت نظافت سبب افزایش روزی می‌شود، عدم رعایت آن باعث کاهش روزی خواهد شد. در روایات مواردی متعددی مطرح شده‌اند که به عدم رعایت نظافت مربوط می‌شود:
1ـ ادرار در حمام
2ـ خلال کردن با چوب گز
3ـ گذاشتن خاکروبه در خانه
4ـ وجود تار عنکبوت در خانه
5ـ عدم شستشوی دست ها در وقت غذا خوردن
6ـ نشسته گذاشتن ظروف
7ـ قرار ندادن سر پوش روی ظرف آب
8ـ جارو کردن خانه با پارچه یا لباس
9ـ شستن اعضای بدن در مستراح
10ـ شستن دست ها با خاک
11ـ شانه کردن با شانه شکسته
بی‌مبالاتی در کارها
بی‌مبالاتی در کارها و رعایت نکردن آداب و شئون اخلاقی و رفتاری می‌تواند از عوامل کاهش روزی باشند. در روایات موارد به عنوان عوامل کاهش روزی مطرح شده‌اند که می‌توانند به بی‌مبالاتی در کارها و نداشتن نظم مربوط می‌شود:
1ـ غذا خوردن در حال جنابت
2ـ ایستاده شانه کردن مو
3ـ اهانت به خرده های نان
4ـ خشک کردن اعضای بدن با دامن یا آستین لباس
5ـ نشستن بر درگاه و آستانه خانه
6ـ ناخن را با دندان چیدن
7ـ در حالت ایستاده شلوار پوشیدن

بی‌نظمی
نداشتن نظم و برنامه در زندگی یکی از عوامل مهم کاهش روزی است. کسی که یک روز صبح زود سر کار می‌رود روزی دیگر حوالی ظهر سر کار می‌رود، سه روز خوب کار می‌کند، دو روز اصلا دست به کار نمی‌زند. چنین فردی نظم ندارد و تقریبا روشن است که در مسأله خرج زندگی با مشکل مواجه می‌شود.
در روایات مواردی به عنوان عوامل کاهش روزی مطرح شده‌اند که می‌توان آنها را به نظم در زندگی مربوط دانست:
1ـ خوابیدن پیش از طلوع آفتاب
2ـ خوابیدن بین نماز مغرب و عشا
3ـ خوابیده غذا خوردن
4ـ دوختن لباس در حالی که بر بدن است
5ـ نوشتن با قلم گره دار و شکسته
6ـ وضو گرفتن در مستراح و آبریزگاه
7ـ جاروکردن خانه هنگام شب
8ـ مشخص نکردن در آمد و عدم اعتدال در زندگی

عوامل امنیتی
اگر کسی در زندگی مسائل امنیتی را رعایت نکند. اموال خود را در جای امن قرار ندهد، احتمال زیاد وجود دارد که به دلیل سرقت و مفقود شدن اموال دچار ورشکستگی و فقر گردد. در روایات مواردی ذکر شده‌اند که به بعد امنیتی زندگی مربوط می‌شود:
1ـ صبح زود به بازار رفتن
2ـ دیر از بازار خارج شدن و تا هنگام شب ماندن
با توجه به وضعیت بازارها در زمان قدیم احتمال زیاد وجود دارد که زود رفتن به بازار یعنی پیش از دیگران یا دیر به خانه برگشتن امنیت فرد را به خطر انداخته و احتمال سرقت مال او را در راه یا هنگام کاسبی افزایش دهد. و گرنه از لحاظ ظاهری زود به بازار رفتن و دیر به خانه بر گشتن از مصادق تلاش و کار زیاد است. در حالیکه در روایات دیگر تلاش و کار زیاد را از عوامل افزایش روزی دانسته‌اند. همچنین در برخی روایات سحر خیز بودن و زود سر کار رفتن را را از عوامل افزایش روزی دانسته اند. پس این موارد به دلیل مسائل امنیتی از عوامل کاهش روزی مطرح شده‌اند.

بخل و خست
در روایات مواردی به عنوان عوامل فقر ذکر شده‌اند به بخل و خست انسان مربوط می‌شوند:
1ـ زندگی در خانه کوچک[36] 2ـ اظهار فقر و تنگدستی کردن
3ـ ردّ کردن فقیر در هنگام شب

سایر عوامل
1ـ  لعنت کردن اولاد
2ـ  سوزاندن پوست پیاز و سیر
3ـ  غذا خوردن بعد از آرغ زدن
4ـ گوش دادن زیاد به آواز.
5ـ زیاد حرف زدن
6ـ تنبلی و سستی در کارها

عوامل مختلف افزایش روزی و عوامل فقر در یک روایت
بسیاری از مواردی که در بالا ذکر شد و شاهد روایی برای آنها اقامه نگردید در این روایت به عنوان عامل افزایش روزی یا عوامل فقر ذکر شده اند.
«سَعِیدِ بْنِ عِلَاقَهَ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ تَرْکُ نَسْجِ الْعَنْکَبُوتِ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْبَوْلُ فِی الْحَمَّامِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْأَکْلُ عَلَى الْجَنَابَهِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ التَّخَلُّلُ بِالطَّرْفَاءِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ التَّمَشُّطُ مِنْ قِیَامٍ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ تَرْکُ الْقُمَامَهِ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْیَمِینُ الْفَاجِرَهُ تُورِثُ الْفَقْرَ وَ الزِّنَا یُورِثُ الْفَقْرَ وَ إِظْهَارُ الْحِرْصِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ النَّوْمُ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ النَّوْمُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ اعْتِیَادُ الْکَذِبِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ کَثْرَهُ الِاسْتِمَاعِ إِلَى الْغِنَاءِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ رَدُّ السَّائِلِ الذَّکَرِ بِاللَّیْلِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ تَرْکُ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعِیشَهِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ قَطِیعَهُ الرَّحِمِ تُورِثُ الْفَقْرَ ثُمَّ قَالَ ع أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بَعْدَ ذَلِکَ بِمَا یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ قَالُوا بَلَى یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ الْجَمْعُ بَیْنَ الصَّلَاتَیْنِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ التَّعْقِیبُ بَعْدَ الْغَدَاهِ وَ بَعْدَ الْعَصْرِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ صِلَهُ الرَّحِمِ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ کَسْحُ الْفِنَاءِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ مُوَاسَاهُ الْأَخِ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ الْبُکُورُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ‏ وَ الِاسْتِغْفَارُ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ اسْتِعْمَالُ الْأَمَانَهِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ قَوْلُ الْحَقِّ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ إِجَابَهُ الْمُؤَذِّنِ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ تَرْکُ الْکَلَامِ عَلَى الْخَلَاءِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ تَرْکُ الْحِرْصِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ شُکْرُ الْمُنْعِمِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ اجْتِنَابُ الْیَمِینِ الْکَاذِبَهِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ الْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ أَکْلُ مَا یَسْقُطُ مِنَ الْخِوَانِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ کُلَّ یَوْمٍ ثَلَاثِینَ مَرَّهً دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَیْسَرُهَا الْفَقْرُ»[37] (9) 1- خصال: تا امیر مؤمنان (ع) که میفرمود: رها کردن تار عنکبوت در خانه‏ها فقر آورد، ادرار در حمام فقر آورد، خوردن در حال جنابت فقر آورد، خلال کردن با چوب گز فقر آورد، شانه زدن ایستاده فقر آورد، گذاشتن خاکروبه در خانه فقر آورد، سوگند دروغ فقر آورد، زنا فقر آورد، آزمندى آشکار فقر آورد، خواب میان نماز مغرب و عشاء فقر آورد، خواب پیش از طلوع خورشید فقر آورد، عادت به دروغ فقر آورد، گوش دادن زیاد به موسیقی فقر آورد، رد مرد گدا در شب فقر آورد، بی‌برنامه بودن وضع زندگى فقر آورد، و قطع صله رحم فقر آورد سپس فرمود: پس از این شما را آگاه نکنم از آنچه در روزى فزاید؟ گفتتند بلی یا امیر المؤمنین (ع) فرمود جمع میان دو نماز روزى فزاید، تعقیب پس از نماز صبح و عصر، روزى فزاید، صله رحم روزى فزاید، جارو کردن جلو در روزى فزاید، همدردى با برادران براى خدا روزى فزاید (بدنبال آنها بر شمرد) صبح زود بطلب روزى رفتن، و استغفار از گناه، و امانت‏دارى، و حقگوئى، و حکایت اذان، و سخن نگفتن در بیت الخلاء و ترک حرص، و شکر منعم، و دورى از سوگند دروغ، و وضوء پیش از خوراک، خوردن خرده‌ نان‌هایی که از سفره می‌ریزد، و هر کس هر روز سى بار تسبیح گوید خدا عز و جل هفتاد نوع بلا از او رفع کند که آسانتر همه فقر است[38].

پی نوشت ها:
[1] . نجم/53-39.
[2] . طه/20-15.
[3] . صابری یزدی، علی رضا، حکم الظاهره، نشر سازمان تبلیغات، 1372، ص 470.
[4] . حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، ج17، ص 7، ح 21845.
[5] . وسائل الشیعه، ج17، ح2185.
[6] . حکم الظاهره، همان، ص470، ح 4678.
[7] – بحارالانوار، ج100، ص21.
[8] – کافی، ج2، ص507.
[9] – تهذیب الاحکام، ج6، ص45.
[10] – تهذیب الاحکام، ج6، ص42.
[11] . حکم الظاهره، همان، ص478، ح4732.
[12] . حکم الظاهره، همان، ص 479، ح 4739.
[13] . حکم الظاهره، همان، ص 475، ح 4711.
[14] – بحار الانوار، ج‏75، ص: 183
[15] . سبا/39.
[16] . حدید/12.
[17] . زاهدی، محمد، مقدمه ای بر خدمات اجتماعی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1370، ص 75.
[18] – کافی، ج2، ص666.
[19] – کافی، ج2، ص157.
[20] – کافی، ج5، ص133.
[21] – کافی، ج5، ص315.
[22] – وسائل الشیعه، ج5، ص7.
[23] – مستدرک الوسائل، ج16، 269.
[24] – کافی، ج3، ص418
[25] – وسائل الشیعه، ج2، ص62.
[26] – وسائل الشیعه، ج2، ص121.
[27] – مستدرک الوسائل، ج16،ص318.
[28] – کافی، ج6، ص504.
[29] . نهج الفصاحه، ص 92.
[30] – کافی، ج5، ص330.
[31]  – کافی، ج5، ص330.
[32] – کافی، ج2، ص270.
[33] – کافی، ج2، ص271.
[34] – کافی، ج2، ص447.
[35] . حکم الظاهره، همان، ص 492، ح 4829.
[36]. ابرقویی، ولی الله، آداب معنوی، انتشارات میراث ماندگار، چاپ اول، 1380، ص64.
[37] – خصال، ج2، ص504؛ بحارالانوار، ج73، ص315.
[38] – ترجمه از محمد باقر کمره‌ای، آداب و سنن-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ص: 200.