نویسنده: رسول عربان
یکی دیگری از القاب حضرت مهدی (علیه السلام) منتقم است. (1)
پس از رحلت جانگداز نخستین و عزیزترین پدیده‌ی هستی، نبی مکرم اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، تنها فرزند گرامی و محبوبش در میان آتش و خون، غم و غصه، تنهایی و بیماری خیمه زد و گل‌های باغستانِ نبوت لگدکوبِ مدعیان دروغین اسلام گشت. حرمت آن حریم الهی شکسته شد، شریعت از مسیر اصلی خود به انحراف کشیده شد و در بیراهه افتاد و مردم متحیر گشته و از هدف اصلی بازماندند. امیرالمؤمنین، علی (علیه السلام)، خلیفه‌ی بلافصل و برحق نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به جای صدارت و امامت به سراپرده‌ی عزلت رانده شد و سپس در محراب عبادت به دست شقی‌ترین و تیره بخت‌ترین افراد در خون نشست. امام حسن مجتبی (علیه السلام) در زادگاه خویش، شهر جدش، مدینه‌ی طیبه، مقهور و مجروح و مسموم گشت. امام حسین (علیه السلام)، فرزند عزیز و گرامی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دردناک‌ترین شکل ممکن در خون خود غلطید و بدن عزیزش مورد اهانت قرار گرفت. دختران امیرالمؤمنین در برابر چشمان نامحرمان به اسارت رفتند و سایر امامان معصوم (علیهم السلام) هر کدام به صورتی در اذیت و آزار و شکنجه بودند و در پایان به شهادت رسیدند.
اما پاسخ این همه ظلم و بیدادگری، خون‌های به ناحق ریخته شده و انحرافات و دگرگونی‌های اساسی و بنیادین که در دین و فرهنگ مردم بر پایه‌ی آزمندی‌ها و غرض‌های شیطانی پدید آوردند، بدون پاسخ و سرانجامی نزد خدای عزیز و مقتدر به امانت سپرده شد و همچنین در روزگار غیبت که برخی با دریدن حریم کبریایی و شکستن قلب امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شایستگی و شایگانی خویشتن را از سراپرده‌ی رحمت و بخشش فراگیر خدای مهربان از دست دهند و از هدف اصلی که پرستش خدای یگانه است بازمانند، انتقام و عذاب خداوند قهار حتمی است و خدای توانا به تمام آنها وعده عقوبت و انتقام داده است (فَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ ذُو انْتِقَامٍ) (2).
حضرت مهدی (علیه السلام) شمشیر آخته و بران خداوند منتقم است و آن ایزد پناه با این نام در زیارت‌ها خوانده می‌شود:
السلام علی السیف الشاهر، … السلام علی صاحب الصمصام و فلان الهام:
درود بر شمشیر از نیام کشیده شده،… درود بر شمشیر تیز و بران و شکافنده‌ی سرها [ی ستم گران و کفر پیشگان] (3).
حضرت قائم آل محمد (علیه السلام) منتقم و دادگر خون به ناحق ریخته‌ی انبیا و فرزندان پاکشان است. او انتقام گیرنده‌ی خون امام حسین (علیه السلام) است: «أَین الطالب بذحول الأنبیاء و أبناء الأنبیاء أین الطالب بدم المقتول بکربلاء: کجاست آن که ستم و بیدادی که بر پیامبران و فرزندان آنان روا داده شده، دادخواهی کند؟ کجاست خون خواه خون پاکی که در کربلا ریخته شد؟» (4)
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در تأویل آیه‌ی شریف (وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیهِ سُلْطَانًا فَلَا یسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنْصُورًا) (5) فرمود:
مقصود از مقتول در آیه که ناروا و بدون گناه کشته شده، امام حسین (علیه السلام) است، ولی و صاحب خون او حضرت قائم (علیه السلام) است و اسراف و زیاده‌روی در قتل و کشتن، به این است که از غیر قاتلین‌اش قصاص گیرد و او [در انقلابش] پیروز گردد. جهان به پایان نرسد تا آن که خدای سرمدی آیین خویش را به دست مردی از خاندان رسولش یاری رساند، او خاوران را همان گونه که از ظلم و ستم آکنده گشته، از عدل و داد لبریز کند. (6)
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه‌ی شریف (وَلَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَکْبَرِ) (7) فرمود:
مقصود از «العذاب الاکبر» قیام حضرت مهدی (علیه السلام) است که در آخر الزمان ظهور نماید و به این وعده‌ی خداوند جامه‌ی عمل بپوشانند. (8)
امام صادق (علیه السلام) از نیاکان پارسای خویش از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بازگو کند که حضرت در روایتی فرمود:
شبی که به معراج در آسمان‌ها برده شدم، انوار اوصیای خود را دیدم… آخرین آنان حجت، فرزند حسین بود که ایستاده بود و در میان اوصیایم چونان اختری می‌درخشید. پرسیدم: پروردگار من! اینان که هستند؟ فرمود: اینان پیشوایان معصوم (علیهم السلام) هستند و آن قائم و ایستاد، کسی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام کند. به دست او از دشمنانم انتقام می‌گیرم. (9)
ابوحمزه ثمالی از امام باقر (علیه السلام) از جهت نام گذاری حضرت مهدی (علیه السلام) به نام «قائم» سؤال نمود، حضرت در پاسخ فرمودند:
وقتی جدم امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسید، ملائکه صدا به ضجه و گریه بلند کردند و خداوند سوگند یاد نمود: به عزت و جلالم به این «قائم» از قاتلین‌اش انتقام گیرم. (10)
محمد بن عثمان، نایب خاص حضرت بقیه الله (علیه السلام) در عصر غیبت گوید:
آن حضرت را دیدم که پرده کعبه را گرفته و با خدا راز و نیازی دارد: خدایا! به واسطه من از دشمنانت انتقام گیر. (11)
امام صادق (علیه السلام):
… وقتی قائم ما ظهور کند،خداوند به دست او انتقام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ما را از دشمنان بستاند. (12)
نکته:
انتقام و عقوبت‌های شخصی بر اساس عقل و حکمت صورت می‌گیرد و یکی از اصول و قوانین حیاتی و مسلم است که از ابتدا در میان انسان‌ها جریان داشته و هدف آن تأمین نظام اجتماع و جلوگیری از هرج و مرج است و اجرای به موقع آن امنیت و آرامش مردم را به دنبال خواهد داشت.
انتقام خدای متعال زمانی است که حقوق الهی و شریعت‌های آسمانی زیر پا گذاشته شود، بدین جهت عذاب و انتقامش جنبه تصفیه و پالایش برای جامعه دارد و برای مردمی است که شایستگی و قابلیت خود را برای دریافت رحمت خدای رحمان، از دست داده‌اند و دیگر حق حیات و زندگی در زمین را ندارند، زیرا حضرت نوح به خداوند عرض کرد (رَبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیارًا) (13). در سازمان آفرینش، هر موجودی برای هدفی آفریده شده است و اگر از هدف خود به کلی منحرف گشته و باز ماند و قابل اصلاح نباشد، وجود بدون دلیل است و باید از بین برود. خدای بزرگ از چنین مردمی که از هدف آفرینش دور افتاده‌اند؛ انتقام می‌کشد و عذاب خود را بر آنها نازل می‌کند (14)، زیرا زمین برای صالحان و پرهیزکاران است. (15) بعد از نبوت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دست انتقام خدای قادر متعال از آستین حضرت مهدی (علیه السلام) بیرون آید و به او از دشمنانش انتقام گیرد، اما خداوند انتقامی دیگر نیز از دشمنانش در قیامت کبرا خواهد گرفت و هر کس را به سزای ظلم و عمل ناپسندش برساند که این موضوع بحثی دیگر دارد.
بار الها! به واسطه‌ی مهدی (علیه السلام)، بندگان مؤمنت را از ذلت و زبونی نجات بخش و خاوران را با دستان با کفایتش آباد ساز! کفرپیشگان و ستم‌پیشگان را به دست توانمند و قدرت مندش نابود ساز! سران کفر و شرک، مستبدان و زورگویان را به برکت وجود او ذلیل و خوار کن! نیرنگ دورویان و پیمان شکنان و تمام مخالفان و منکرانش را رسوا و نافرجام ساز! تا از کفر و شرک هیچ نامی و نشانی نماند.
بار الها! پایه‌گذاران بدعت و دگرگونی در اساس دین و خط محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و بنیانگذاران ستم و بیدادگری، اساس کفر و شرک را در عذاب جاودانه‌ات گرفتار ساز و هر لحظه بر عذاب و عقوبتشان بیفزا. قدرت و شوکت بدخواهان زاده‌ی زهرا، حضرت مهدی (علیه السلام) را درهم شکن و بر عزت و دولت دوست داران خاندان نبوت (صلی الله علیه و آله و سلم) بیفزا! آمین ای پروردگار جهانیان.
پی‌نوشت‌ها:
1- نجم ثاقب، باب2، ص105، لقب شماره‌ی 138؛ العبقری الحسان، ج1، باب بیان اسامی و القاب، ص 36.
2- ابراهیم، آیه‌ی 47: «پس کمان مبر که خدا وعده‌ای را که به پیامبرانش داده تخلف کند، همانا خداوند قادر و انتقام گیرنده است.»
3- مفاتیح الجنان، زیارت حضرت حجت (علیه السلام)، ص 875.
4- همان، دعای ندبه.
5- اسراء، آیه‌ی 33: «و آن کس که مظلوم کشته شده، برای ولی‌اش سلطه [و حق قصاص] قرار دادیم؛ اما در قتل اسراف نکند، چرا که مورد حمایت است!؟»
6- تفسیر نورالثقلین، ج30، ص 163، ذیل آیه‌ی شریف، ش 201.
7- سجده، آیه‌ی 21: «به آنان از عذاب نزدیک پیش از عذاب بزرگ می‌چشانیم.»
8- تفسیر برهان، ج3، ص 288، ح7.
9- بحارالأنوار، ج36، ص 245، تاریخ امیرالمؤمنین (علیه السلام)، باب 41، نصوص الرسول (صلی الله علیه و آله و سلم) علی الائمه (علیه السلام)، ح58.
10- همان، ج45، ص 221، تاریخ الحسین بن علی (علیه السلام)، باب 41، ضجیج الملائکه الی الله، ح4.
11. همان، ج51، ص 351، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 16، احوال السفراء، ذیل ح3.
12- همان، ج52، ص 317، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 27، سیره و اخلاق و خصائص زمانه، ح13.
13- نوح، آیه‌ی 26: «پروردگارا! هیچ یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار.»
14- سجده، آیه‌ی 22: «انَّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ مُنْتَقِمُونَ؛ مسلماً ما از مجرمین انتقام خواهیم گرفت.»
15- انبیا، آیه‌ی 105: «أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ؛ بندگان شایسته‌ام وارث زمین خواهند شد.»
منبع مقاله :
عربان، رسول؛ (1386)، ترسیم آفتاب، قم: نشر خُلُق، چاپ دوم
