امام جواد علیه السلام فرمودند:
مَنِ انقادَ إلَی الطُّمَأنینَهِ قَبلَ الخُبرَهِ فَقَد عَرِّضَ نَفسَهُ لِلهَلَکَهِ وَ لِلعاقِبَهِ المُتعِبَهِ؛
هر کس پیش از آزمودن، تسلیم اطمینان شود (و قبل از امتحان، اعتماد کند) خود را در معرض هلاکت و فرجام رنج آور قرار داده است.
اعلام الدین، ص309
شرح حدیث:
همه ی افراد، خوب و سالم نیستند. همه ی مدّعیان صداقت و دوستی هم راست نمی گویند.
انسان، موجودی اجتماعی است و با افراد مختلف رابطه ی دوستی یا فامیلی یا مشارکت مالی یا همکاری اجتماعی و سیاسی می کند؛ از این رو به دوستان صمیمی و یکدل و مطمئن نیاز دارد.
آنچه جوهره ی افراد را آشکار می سازد، تحوّلات روزگار و فراز و نشیب های زندگی است.
افراد، وقتی در «کوره ی آزمایش» قرار گیرند، میزان خالصی و ناخالصی آنان معلوم می گردد. بنابراین، نباید به هر کس اطمینان کرد و ساده لوح بود.
چرا برای پذیرش افراد در اداره ها، مؤسسه ها و دانشگاه ها، «آزمون» وجود دارد؟
آنان که از روی عجله و شتاب، با این و آن دوست می شوند، آنان که بدون شناخت افراد، آنان را به کارهای مهم و حساس می گمارند.
آنان که پیش از امتحان کردن دیگری، اسرار خود را با او در میان می گذارند، روزی زیان این اعتمادها بدون منطق و خوشبینی های غیر عقلایی را می بینند.
خداوند به مؤمنان توصیه می کند که اگر کسانی از میان کافران به سوی شما آمدند و ادعا کردند که ما مسلمان شده و هجرت کرده ایم، آنان را بیازمایید. اگر واقعاً مؤمن شده بودند، آنان را بپذیرید و امان دهید و به سوی کفّار برنگردانید. (ممتحنه،10.)
آیا جز این است که جاسوسها از سادگی و خوشبینی بیش از حدّ افراد سوء استفاده و اسرار را به دست می آورند و به دشمن منتقل می کنند؟
مؤمن باید هوشیار و زرنگ باشد و پیش از آزمودن کسی، صد در صد به او اعتماد نکند.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی
