میوه پرطرفدار
موز یکی از قدیمیترین میوهها است که تکامل یافته از نوع وحشی آن است. این میوه حاوی ویتامینهای A ,B6 ,C و مواد معدنی شامل آهن، فسفر، منیزیم، پتاسیم، سدیم و روی و مقدار قابل توجهی قند است. قند این میوه نسبت به سایر میوهها، سریعتر جذب میشود و باعث بالا رفتن سریع قند خون میشود.
موزی را که ما معمولاً مصرف میکنیم میوهای است که پس از چیدن آن را در محل مخصوصی قرار میدهند تا رسیده شود. بنابراین از شکل طبیعی خود تا حدی خارج میشوند. به هر حال بهترین طریقه مصرف این میوه آن است که یک ساعت قبل از خوردن، آن را پوست کنده و به قطعاتی تقسیم کنید و یا آنکه در صورت امکان، به خوبی له کرده و در سالاد بریزید، در این صورت ملاحظه خواهید کرد که به مراتب شیرینتر از موقعی است که بلافاصله پس از پوست گرفتن، آن را میخورید.
در زمانهای قدیم در طب چین، موز به عنوان نرم کننده دستگاه گوارش و ریهها مصرف میشد و همچنین برای درمان یبوست، زخمها و سرفههای خشک توصیه میشد، در آن زمان موز را به شکل سوپهای غلیظ مصرف میکردند.
موز به عنوان منبع انرژی فاقد کلسترول به تنظیم چربیهای خون کمک میکند و در کاهش کلسترول خون نافع است اما به افرادی که میزان تریگلیسیرید خونشان بالاست، مصرف آن توصیه نمیشود.
این میوه همچنین در کاهش فشارخون اثرات مثبتی دارد که مربوط به بالا بودن میزان پتاسیم در آن است.
تحقیقی نشان داده است که کسانی که روزانه به جیره غذایی خود پتاسیم اضافه میکنند، ضمن این که از حملات قلبی ایمن هستند، کاهش فشار خون نیز خواهند داشت، چنانچه زمانی که پتاسیم را از جیره غذایی افراد حذف کنند، فشار خون بالا میرود.
تحقیقاتی که در دانشگاه تمپل فیلادلفیا انجام شد، نشان داد که حذف پتاسیم از غذای 12 نفر که فشار خون بالاتری داشتند به افزایش فشار خون انجامیده است.
بر اساس بررسیهایی که در دانشگاه ناپل ایتالیا انجام شده، انجام شده، نشان میدهد که 81 درصد افرادی که فشارخون بالایی دارند، اگر از 3 الی 6 وعده غذایی که پتاسیم بالایی دارند مثل موز، استفاده کنند میزان دارو درمانی آنها به نصف رسیده و در بعضیها کاملاً قطع شده است.
تحقیقات دیگری نیز نشانگر آن است که موز تسکین مناسبی برای زخمهای دستگاه گوارش است. بررسیهای انجام شده در دانشگاه کاستوبای هند نشان میدهد که عامل شیمیایی به نام پروتئاز اینهیبیتور (1) واقعاً باکتری عامل اولسر (زخم) را متوقف میکند. تحقیق محققین دیگر در دانشگاه نیوانگلند در استرالیا، نشان میدهد که موز از برگشت اولسر جلوگیری میکند، همانطوری که داروهای گران قیمت این کار را انجام میدهند با این تفاوت که عوارض جانبی هم وجود ندارد.
رمز این تحقیقات این بود که موزها کاملاً رسیده و قهوهای بودند، در این مرحله موز، مادهای تولید میکند که همان لایه پوششی تولید شده در معده است که بر اثر اسید معده کاهش پیدا میکند.
در طول این مدت، محققین اثرات درمانی دیگر موز را نیز دنبال کردند در تحقیقی که بر روی حیوانات در دانشگاه کرالا (2) در هند انجام شد، مشخص گردید که موز نرسیده خشک شده، سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش میدهد.
کربوهیدارت (قند) موجود در موز، سریعاً در دستگاه گوارش هضم و جذب شده و وارد خون میشود. این عمل باعث میشود ماهیچههایی که در حال فعالیت هستند، سریعاً انرژی خون را تأمین کرده و شادابی و طراوت آن را به دست آورند، از این رو به کودکان و نوجوانان که تحرک و فعالیت بدنی زیادی دارند، بسیار توصیه میشود.
اما از آنجایی که قند موز، سریعاً جذب خون میشود، اندیس گلاسیمی بالایی داشته و لذا برای افراد مبتلا به دیابت توصیه نمیشود.
موز کال و نرسیده برای افراد دیابتی که بایستی میزان قند خون خود را ثابت نگه دارند، بسیار مفید است؛ زیرا موز کال 2 گرم قند و 23 گرم نشاسته دارد، بر خلاف موز رسیده که دارای نشاستهای به نام نشاسته مقاوم است که در روده کوچک هضم نمیشود.
مصرف موز همچنین از اختلال حواس و فراموشی در دوران کهولت نیز جلوگیری میکند کمبود پتاسیم میتواند باعث افسردگی و اختلال حواس شود، از این رو مصرف منابع آن که همان میوهها و سبزیهای تازه است به افرا مسن بسیار توصیه میشود.
موز سرفه خشک را برطرف میکند و برای درمان اسهال و اسهال خونی مفید است، اما کارشناسان عقیده دارند که بیماران کلیوی باید در مصرف موز احتیاط کنند و کمتر به مصرف این میوه بپردازند، آنها معتقدند که موزه به دلیل داشتن پتاسیم بالا برای بیماران کلیوی که مشکل دفع پتاسیم دارند، توصیه نمیشود.
در این خصوص که موز باعث افزایش وزن میشود، بر اساس مطالعات انجام شده بر روی قند موجود در میوهها، تاکنون به اثبات نرسیده است.
قند موجود در میوهها، با توجه به شرایط شیمیایی آن، نسبت به سایر قندها، سریعتر جذب بدن میشود. البته باید به این نکته توجه داشت که این قند در اثر تجزیه در قند اولیه موجود در میوه نارس ایجاد شده و باعث شیرین شدن میوههای رسیده میشود، در نتیجه میزان قند برای تبدیل یک میوه نارس به رسیده افزایش نمییابد ولی آن چیزی که در افزایش وزن بر اثر مصرف قندها حائز اهمیت است، افزایش میزان قند موجود است. اما به دلیل بالا بودن کالری آن، مصرف آن به کسانی که رژیمهای کاهش وزن دارند در حد اعتدال توصیه میشود.
عنصر مناسب دیگری که در موز وجود دارد منگنز است که برای حفظ استحکام استخوانها بسیار توصیه میشود. در واقع دکتر فریلند گریوس- استاد تغذیه دانشگاه تگزاس- در آزمایشی مشاهده کرده است که مقدار منگنز خون در زنان مبتلا به پوکی استخوان در مقایسه با زنان سالم که پوکی استخوان ندارند، 1/3 برابر کمتر است.
این میوه همچنین دارای پکتین، نوعی فیبر قابل حل در آن است که از بروز سرطان کولون به طرز چشمگیری پیشگیری میکند و در بین فیبرهای قابل حل در آب از نظر مهار کردن این نوع سرطان، تک و ممتاز است.
موز همچنین با دارا بودن مواد آنتیاکسیدان با رادیکالهای آزاد میجنگد و از مواد غذایی ضدسرطان به شمار میآید.
این مواد ضد اکسیدان نقش مناسبی در جلوگیری از تصلب و گرفتگی عروق دارند و مانع سختی رگها میشوند.
موز خشک نیز که در مزارع تولید این میوه، تهیه میشود، به قدری مغذی است که بایستی به اعتدال از آن استفاده کرد . موز خشک تمامی خواص موز تازه را دارا بوده و سرشار از فسفر، منیزیم، پتاسیم، آهن و به خصوص مواد هیدرات کربنی (نشاسته و قند) است. ویتامینهای A و B موجود در آن تا حد زیادی حفظ میشوند و در حفظ سلامت دستگاه استخوانی و تعادل اعصاب مفید است.
طبق تحقیقاتی که در دانشگاه نیو دهلی انجام شد، پودر موز خشک شده میتواند درد را کاهش دهد.
علاوه بر خوردن موز به شکل خام میتوان به طریق مختلف از آن استفاده کرد که متأسفانه در ایران معمول نیست، مثلاً میتوان آن را با شیر و خامه مخلوط کرده و یا در تهیه نان و شیرینی از آن استفاده کرد. میتوان موز را با میوههای دیگر خرد کرد و به شکل کوکتل خورد. آرد موز هم بسیار مفید است و به خصوص برای افرادی که نمیتوانند میوه خام میل کنند، توصیه میشود. موز پخته هم گزینه مناسبی خواهد بود.
یکی از فواید موز این است که در تمامی فصول پیدا میشود و خوردن آن بسیار سهل است علاوه بر این که پوست موز، میوه را از آلودگیهای خارجی و میکروبها حفظ میکند، و نکته آخر این که هر گاه در پوست لکههای سیاهی ظاهر شود، علامت پوسیده شدن موز است.
پینوشتها:
1. Protease inhibtor.
2. Kerala.
منبع مقاله :
کوهکن، صدف، (1393)، میوه درمانی، تهران: همشهری، چاپ سوم