امام جواد علیه السلام فرمودند:
فَسادُ الأخلاقِ بِمُعاشَرَهِ السُّفَهاء، وَ صَلاحُ الأخلاقِ بِمُنافَسَهِ العُقَلاء؛
تباهی اخلاق، به سبب معاشرت با سفیهان است، و بهبود اخلاق به سبب همنشینی و انس با خردمندان است.
کشف الغمّه، ج2، ص349
شرح حدیث:
روح و اخلاق انسان، رنگ پذیر است.
اگر حضور در مکان متعفّن، ما را بدبو می کند، حضور در گلستان و فضای معطّر هم ما را خوشبو می سازد. همچنان که از محیط پیرامون خود و اشیای آن رنگ و تأثیر می پذیریم، خلق و خوی نیک و بد دیگران هم در ما اثر می گذارد.
این که گفته اند:
تو اول بگو با کیان زیستی پس آنگه بگویم که تو کیستی
به یک حقیقت جاودان و فراگیر اشاره دارد.
همنشینی با افراد بی خرد و نادان، انسان را در سطح فکر، طرز گفتار، شیوه ی رفتار، نوع زندگی و ارتباط با مردم، با آنان هماهنگ می سازد. انس و همنشینی با عاقلان نیز، رفتار و گفتار انسان را متین و سنگین می کند.
همچنان که افراد علاقمند به سلامت و تندرستی، مراقب غذا و هوا و تنفّس و بدن خویش هستند، علاقه مندان به «سلامت روح»، «صلاح اخلاق» هم برای معاشرتهای خود حد و حریمی قایلند و با هر کس رفیق نمی شوند و با هر گروه، مجالست نمی کنند.
هم باید نسبت به «دایره ی همنشینان خود» دقت و مراقبت داشت و هم نسبت به دوستان و رفقای فرزندان، حساسیّت نشان داد و بر آن نظارت نمود، زیرا تغییر رفتار و گرایش به مفاسد و ضعیف شدن ایمان و اخلاق فرزندان، گاهی در اثر دوستان ناباب است.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی.
