استغفار و شب‌ زنده‌داری؛ دو ویژگی محسنین
«إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُحْسِنِینَ کَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ پرهیزگاران در باغ‌ها و چشمه‌سارانند آن‌چه را پروردگارشان عطا فرموده مى‏گیرند زیرا آن‌ها پیش از این نیکوکار بودند و از شب اندکى را مى‏ غنودند و در سحرگاهان [از خدا] طلب آمرزش مى‏کردند»
در آیه شریفه سه عمل ذکر شده که دو عمل مربوط به جهاد فردی و یک عمل مربوط به جهاد اجتماعی است.
منظور از جهاد فردی این است که انسان نباید فقط پیچ و مهره اجتماع باشد و هنگام جدایی از اجتماع، باید فعالیتی داشته باشد که اتفاقا اساس رشدش است. یکی از آن‌ها همین عبارت «کانوا قلیلا من اللیل ما یهجعون» است.
این‌که خواب شب‌ آن‌ها اندک بوده، یک احسان و تربیت فردی است و البته بیدار بودن در آن وقت برای راز و نیاز با مبدأ آفرینش و مناجات با حضرت حق است. بخصوص در آن بیداری، استغفار کردن، احسان دوم آن‌ها به حساب می‌آید. استغفار در سحرگاهان اهمیت خاصی دارد و به همین دلیل جداگانه ذکر شده است.

تأثیر مستقیم اعمال نیک و بد بر روح انسان
روح و جان و بدن ما تأثیرات مستقیمی بر یکدیگر دارند. از ناحیه روح و جان ما آثاری متوجه بدن ماست و برعکس هم از طرف بدن ما آثاری منتقل به روح و جان ما می‌شود. طبق فرمایش قرآن اعمالی که از ما سر می‌زند، اگر شایسته باشد، صفایی در روح ما ایجاد می‌کند و اگر خبیث و زشت باشد، اثر بدی در جان می‌گذارد و این آثار مراتبی دارد. وقتی اعمال تکرار شود، این آثار هم ادامه پیدا می‌کند و به حال تبدیل می‌شود که ماندگارتر است، اما با یک توجه و تنبیه ممکن است برطرف شود، اما اگر یه مدت طولانی ادامه یابد، به قدری متراکم شده که به آن ملکه می‌گویند و زوالش مشکل خواهد شد.

زنگار حاصل از اعمال بد؛ مانع فهم درست
«کلا بل ران علی قلوبهم ماکانوا یکسبون؛ نه چنین است، بلکه آنچه مرتکب مى‏شدند زنگار بر دل‌هایشان بسته است»

صفای نفس؛ حاصل شب‌زنده‌ داری
از طرفی اعمال حسنه هم تأثیر دارد. آیاتی که راجع به نماز شب و سحرخیزی است، در خصوص این عمل می‌فرماید: «إِنَّ نَاشِئَهَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئا وَ أَقْوَمُ قِیلًا؛ قطعا برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستین‏تر است» عملی که در شب انجام می‌شود، اثر بیشتر و محکمتری در صفای نفس دارد.

نماز شب؛ آمادگی برای پذیرش وحی
«یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا إِنَّ نَاشِئَهَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئا وَ أَقْوَمُ قِیلًا»
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله خود را در پارچه‌ای پیچیده بودند که از اطراف فاصله بگیرند و خدا می‌فرماید باید با حالت سحرخیزی از این حالت دنیایی بیرون بیایی. خود را در پناه خدا قرار بده تا همه عنایت‌ها از آن‌جا شامل حالت شود. شب را جز اندکی نخواب. بعد می‌فرماید به ملایمت و شمرده شمرده قرآن بخوان تا اثر در نفس بگذارد. همه این‌ها را برای این گفته است که صفای روح پیدا شود و صفای روح هم به این دلیل لازم است که می‌فرماید ما گفتار گران‌قدری را در آینده به تو القا می‌کنیم. پس سحرخیز بودن باعث می‌شود صفایی برایت پیدا شود و آماده شوی که گفتاری گران‌قدر بر تو نازل شود.

منبع: خبرگزاری رجانیوز