نویسنده: معصومه محمدپور کلاسی

اگر آنهایی که فقط از روی ظاهر گرد و قلنبه، اسم « کدو تنبل » را انتخاب کرده اند، می دانستند این گیاه نه تنها تنبل نیست بلکه خواص بسیار زیادی دارد در انتخابشان تجدید نظر می کردند.
این صیفی و باقی اعضای خانواده اش شامل کدو حلوایی ( به انواع گرد، کدو تنبل و به نوع کشیده، حلوایی می گویند ) که در پاییز و زمستان به بازار می آیند، بومی آمریکای شمالی و مکزیک هستند و نشانه های وجود آنها حتی تا هفت هزار سال پیش هم در این نقاط دیده شده است.
البته این کدو تقریباً در تمام نقاط دنیا یافت و مصرف می شود اما در آمریکای شمالی و کانادا، غیر از اینکه این صیفی را خیلی می خورند برای آن جشن و فستیوال هم برگزار و در مراسمی مانند « هالوین » با آن شکل های ترسناک درست می کنند. همینطور در بعضی کشورهای اروپایی مثل آلمان با کدو تنبل های بسیار بزرگ که تا چند صد کیلو وزن دارند، قایق درست می کنند و روی دریاچه های کوچک، مسابقه می دهند. بزرگ ترین کدو تنبل هایی هم که اسمشان در کتاب گینس ثبت شده تا 800 کیلوگرم وزن داشته اند. ما هم در ایران این کدو را به نام « کدوی قلقه زن » که یادآور داستان قایم شدن پیرزن از دست گرگ در کدو تنبل است، خوب می شناسیم و البته مثل دیگر جاهای دنیا با آن دسرها و حتی غذاهای خوشمزه می پزیم.

تنبل پرخاصیت
اما کدو تنبل فقط یک ماده خوراکی عادی نیست و غیر از اینکه می توان از آن در پخت انواع سوپ ها، دسرها و مرباها استفاده کرد، دارای خواص درمانی و تغذیه ای بسیار زیاد است.
واقعیت این است که کدو تنبل و حلوایی یکی از منابع تولید ریز مغذی های بسیار مهم هستند. شاید جالب باشد بدانید که در این آفریده زیبای خداوند، بیشتر از 100 نوع ماده مغذی وجود دارد. یکی از مهم ترین خاصیت های این خوراکی هم اثرات بسیار عالی آن برای حفظ زیبایی و شادابی پوست است.
شاید خیلی از ما در طول سال یاد این محصول جالیزی که در ایران بیشتر در شهرهای آستانه اشرفیه و خمام در گیلان کشت می شود، نیفتیم یا مزه آن را خیلی دوست نداشته باشیم اما اگر بدانیم این محصول سرشار از خواص آنتی اکسیدانی است که اکسیر حیات نامیده می شود و در حفاظت از پوست خیلی مؤثر است، حتماً آن را در برنامه غذایی مان، دست کم برای پاییز و زمستان می گنجانیم.
بر اساس نتایج یک پژوهش دانشگاهی، این گیاه سلول های مرده پوست را از بین می برد و آن را درخشان می کند کدو حلوایی ویتامین A نیز دارد که به تولید سلول های پوستی جدید و نرم شدن آن کمک می کند.
دکتر ویلیام کلوور، متخصص انستیتو ملی سرطان آمریکا درباره کدو حلوایی گفته که این گیاه به دلیل داشتن مقدار زیادی کاروتنوئید 30 درصد از بروز انواع سرطان ها پیشگیری می کند.
از طرف دیگر رنگ زرد این گیاه نشان دهنده وجود مقدار زیادی بتاکاروتن در آن است که از پوست در برابر تشعشعات ماورای بنفش محافظت می کند و مصرف عصاره آن به طور روزانه حتی تاثیر محافظتی کرم ضد آفتاب را افزایش می دهد. عصاره کدو حلوایی لایه محافظی روی پوست در برابر فاکتورهای محیطی دیگر مثل آلودگی هوا، استرس و دود سیگار نیز ایجاد می کند.
اما خواص این محصول جالیزی دوست داشتنی فقط در گوشت آن خلاصه نمی شود. تخمه های کدو حلوایی هم به دلیل اینکه منبع سرشار ار عنصر روی و اسیدهای چرب امگا – 3 هستند، توان مغز را افزایش می دهند و همینطور تراکم استخوان ها را بالا می برند. تخمه کدو در ایران جزو تخمه های محبوب است که خواص زیادی دارد گرچه در خوردن آن به دلیل چربی بالا، باید احتیاط کرد . غیر از اینها کدو حلوایی سرشار از ویتامین C هم هست. همچنین، برگ های گیاه کدو تنبل و حتی گلِ آن مصرف درمانی و خوراکی دارد.

کدام تنبل را انتخاب کنیم؟
اما برای اینکه یک خرید خوب داشته باشید و بتوانید از کدو تنبل هایی که می خرید غذاهای خوشمزه درست کنید و لذتش را ببرید، باید در انتخاب کدو که این روزها هم در بازار زیاد است دقت کنید.
پس کدوهایی را انتخاب کنید که پوست سفتی دارند و زدگی هم ندارند. از خرید کدوهایی که با کمی فشار، حس لهیدگی را منتقل می کنند خودداری کنید و کدویی را انتخاب کنید که پوست سفت، بدون لک و چروک دارد و حس سنگینی را منتقل می کند. در ضمن برای نگهداری از کدو می توانید آن را به شکل درسته در یک جای خنک و تاریک برای هفته ها نگه دارید. اگر هم آن را برش زدید بعد از خارج کردن تخم ها، تکه های زیادی آن را درون فریزر بگذارید اما ظرف حداکثر یک ماه آنها را مصرف کنید.

روش های پخت
برای پخت کدو تنبل روش های مختلفی وجود دارد ولی رایج ترین روش این است که تکه های آن را با کمی شکر یا عسل بخارپز و بر اساس ذائقه تان به صورت گرم یا سرد با کمی دارچین میل کنید. البته من خودم نوع سرد و کم شیرین آن را بیشتر ترجیح می دهم. برای این نوع پخت، ماهی تابه های رژیمی گزینه بسیار خوبی هستند.
در خیلی از جاهای دنیا چیزهایی که با کدو تنبل پخته می شود جزو دسرها قرار می گیرند اما غیر از نوع مرسوم پخت با این محصول جالیزی می توان سوپ و مربا هم درست کرد یا نوعی کیک که در آمریکا و کانادا محبوبیت زیادی دارد و نوعی دسر محسوب می شود.

کیک کدو تنبل
چیزی که قرار است به عنوان کیک با کدو تنیل بپزیم، مانند کیک های مرسوم نیست که آرد و … داشته باشد؛ در واقع آنچه به دست می آید محصول لطیفی است که تقریبا شبیه چیز کیک می شود.
برای پخت این کیک به این مواد نیاز داریم:
دو لیوان پوره کدو حلوایی، یک لیوان شکر قهوه ای، سه چهارم لیوان شیر پر چرب و غلیظ، دو عدد تخم مرغ زده شده، یک قاشق مرباخوری دارچین، یک دوم قاشق مرباخوری جوز هندی، یک چهارم قاشق مربا خوری زنجبیل رنده شده یک چهارم قاشق نمک.
برای درست کردن این کیک ابتدا پوره را درست می کنیم که با له کردن کدو حلوایی پخته به دست می آید. بعد همه موادی را که گفتیم با هم مخلوط می کنیم و داخل ظرف مناسب که کمی چرب شده می ریزیم. این مخلوط را ابتدا به مدت 15 دقیقه با 220 درجه فارنهایت و سپس به مدت نیم ساعت با 180 درجه فارنهایت داخل فر می پزیم. حالا یک دسر عالی داریم.

سوپ کدو تنبل
برای درست کردن این سوپ به این مواد نیاز داریم: یک فنجان پیاز کاملاً خرد شده یک عدد برگ بو، نصف لیوان آب مرغ، دو فنجان کدو حلوایی پوره شده یک تا یک ونیم قاشق غذاخوری کره آب شده یک تا یک و نیم قاشق غذاخوری آرد، یک دوم قاشق غذاخوری نمک و فلفل به دلخواه.
ابتدای کار پیاز و برگ بو را تفت می دهیم. سپس پوره کدو را اضافه می کنیم بعد هم آب مرغ را اضافه می کنیم و می گذاریم نیم ساعتی بجوشد.
در کنار اینها شیر را جداگانه داغ می کنیم و کره و آرد را آرام آرام به آن اضافه می کنیم تا یک سس یکنواخت به دست بیاید.
حالا این سس را به سوپ اصلی اضافه می کنیم و می گذاریم حدود هشت دقیقه با هم بجوشند. هنگام سرو سوپ، برگ بو را خارج کنید.

خورش کدو حلوایی
برای درست کردن این خورش برای شش نفر به نیم کیلو گوشت ماهیچه یا مغز ران گوسفندی، پیاز داغ فراوان 750 گرم کدو حلوایی، چند عدد آلوی خورشتی، سه قاشق آبلیموی تازه، یک تا دو قاشق شکر ( در صورت تمایل ) زعفران، روغن و نمک و فلفل به اندازه کافی نیاز داریم.
در ابتدا مانند همه خورش ها پیاز داغ می گیریم و گوشت را هم تفت می دهیم و با سه چهار لیوان آب می گذاریم بپزد. بعد از اینکه گوشت پخت، آلو، زعفران آب شده، نمک و فلفل و آب لیمو و در صورت تمایل شکر را اضافه می کنیم و می گذاریم خورش کاملاً جا بیفتد.
در طرف دیگر کار، کدو حلوایی را بعد از پوست کندن و تخم گرفتن به قطعاتی به اندازه کره های 50 گرمی خرد می کنیم و در روغن کمی تفت می دهیم و توی خورش می ریزیم. خورش و کدو که چند جوش زدند برای سرو آماده هستند دقت کنید کدو بپزد اما له نشود. در این خورش میزان شیرینی یا ملس بودن به ذائقه افراد بستگی دارد اما پیاز داغ فراوان از واجبات است و حتی می توانیم کمی پیاز داغ را در آخر کار هم اضافه کنیم.
منبع مقاله :
نشریه بهداشت زنان، شماره 48