امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

کَفی بِالتَّجارِبِ تَأدیبًا، وَ بِمَمَرِّ الاَیّامِ عِظَهً، وَ بِذِکرِ المَوتِ حاجِزًا عَنِ الذُّنُوبِ وَالمَعاصی؛
تجربه ها برای ادب کردن کافی است، و گذشت روزها برای موعظه و پند و یاد مرگ برای بازداشتن از گناهان بس است.
حیاه الامام موسی بن جعفر(ع)، ج1، ص256
شرح حدیث:

عبرت گرفتن در تاریخ، توصیه ی قرآن کریم است.

بارها آیات قرآن، پس از نقل سرگذشت اقوام گذشته و عذابهای الهی که بر مستکبران نازل شد و کیفرهای هلاکت بار که بر سرکشان فرود آمد، فرمان می دهد که:«فَاعتَبِرُوا یا اُولی الأبصار(حشر، 2.)»

ای صاحبان دیده و بصیرت عبرت بگیرید.

اگر با چشم باز بنگریم، همه ی تاریخ و جای جای جهان سرشار از عبرت و پند است.

تجربه های بشری هم «کلاس عبرت» و عامل تربیت است. کسی که از تجربه ها پند نگیرد، همیشه در معرض آفات و آسیبهاست.

گذشت روزها هم موعظه است.

حافظ، توصیه می کند که بر لب جوی بنشینیم و گذر عمر را تماشا کنیم. این عبور آب در جوی، تمثیلی از گذر عمر و اشارتی به جهان ناپایدار است.(بر لب جوی نشین و گذر عمر ببین کاین اشارت ز جهان گذران ما را بس)

عامل مهمّ دیگر عبرت آموزی، «مرگ» است.

چه بسیار انسانهایی که با ما بودند و اکنون زیر خاکند. چه بسیار افرادی که عمر را به بطالت و عیاشی و زورگویی و حرام خواری گذراندند، ولی سرانجام پنجه ی مرگ گلوی آنان را فشرد و با کوله باری از گناه و حسرت زیر خاک رفتند.

این همه مایه عبرت است، ول عبرت گیرنده کو؟

منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی.