نویسنده: ثریا روزبهانی

قدرت جادویی عسل در افزایش طول عمر، سلامتی بدن، زیبایی ظاهر و حتی درمان بسیاری از بیماری ها ثابت شده است. اولین موارد استفاده از عسل برای درمان بیماری ها و سلامتی بدن انسان به قرن ها قبل برمی گردد. حتی ارسطو، فیلسوف بزرگ یونانی کتابی درباره خواص عسل و ویژگی های زنبورعسل نوشته با عنوان «‌آفتاب باستانی و پرورش زنبورعسل». بسیاری از دانشمندان و حکمای بزرگ مانند فیثاغورس، بقراط و ابوعلی سینا استفاده از عسل را به طور روزانه برای حفظ سلامتی بدن به دیگران توصیه می کردند.

1- اشاره به عسل در قرآن
خداوند تعالی در سوره نحل از بسیاری از شگفتی های خلقت و نعمت های الهی یاد می کند. یکی از این نعمت ها، زنبورعسل و ماده تولیدی او یعنی عسل است:« و اوحی ربک الی النحل انِ اتخذی من الجبال بیوتاً و من الشجر و مما یعرشون. ثمّ کلی من کل الثمرات فاسلُکی سبل ربک ذللاً یخرجُ من بطونها شرابٌ مختلفٌ الوانه فیه شفاء للناس انّ فی ذلک لآیهٌ لقوم یتفکرون/ و پروردگار تو به زنبورعسل وحی الهام غریزی فرستاد که از کوه ها و درختان و داربست هایی که می سازد خانه هایی برگزیده . سپس از تمام ثمرات تناول کن و راه هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما. از درون شکم آنها نوشیدنی خاصی خارج می شود به رنگ های مختلف که در آن شفای مردم است.»(سوره نحل، آیات 68 و 69).
نکته جالب این است که به گفته زنبورشناسان، هر روز صبح تعدادی از زنبورهای عسل که مسئول شناسایی گل ها هستند، از کندو بیرون آمده و در مناطق پر گل جست و جو می کنند. آنها فوراً‌ به کندو برمی گردند و مناطق پر گل را به زنبورهای دیگر اطلاع می دهند. حتی جهت و جای این مناطق و فاصله آنها از کندو را اعلام می کنند تا بقیه زنبورها در همان مسیرها حرکت کنند. این زنبورها برای اینکه مسیر گل ها را گم نکنند راه خود را با پراکندن بوهایی نشانه گذاری می کنند تا در مسیر سرگردان نمانند. به نظر می رسد جمله «فاسلکی سبُل ربک ذُلُلا/ و راه هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما» اشاره به همین مطلب باشد.
یکی دیگر از مأموریت های زنبورعسل که در قرآن کریم به آن اشاره شده، خوردن ثمرات و طی کردن راه هایی است که خداوند برای او مشخص فرموده. در این روند، زنبورعسل بیشتر از ماده قندی مخصوص در شهد گل ها می مکد. البته زنبورشناسان معتقدند زنبورها گاهی از گلبرگ ها، تخمک ها و میوه ها هم استفاده می کنند که قرآن کریم همه این موارد را « من کل الثمرات/ از تمام میوه ها» نامیده است.
یکی دیگر از مواردی که در قرآن کریم به عسل اشاره شده آیه 15 سوره محمد است. آنجا که می فرماید:« مثل الجنه التی وُعد المتقون فیها انهارٌ من ماء غیر آسن و انهارٌ من لبن لم یتغیر طعمه و انهارُ من خمر لذه للشاربین و انهارٌ من عسل مصفیَ/ در آن نهرهایی از آب صاف و خالص که بدبو نشده و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته و نهرهایی از شراب( طهور) که مایه لذت نوشندگان است و نهرهایی از عسل مصفاست». توصیف بهشتی است که به پرهیزگاران وعده داده شده. در این آیه، نام عسل به صراحت آمده و به عنوان یکی از پاداش های پرهیزگاران عنوان شده است.

2- شفای بزرگ
یکی از ویژگی های مهم عسل در شفای بیماری های مختلف است. در این مورد از امام صادق(ع) نقل شده که می فرمایند:« ما استشفی الناس به مثل شربه العسل/ مردم به چیزی جز مانند عسل درمان نمی شوند». همچنین امام رضا(ع) به نقل از رسول خدا (ص) می فرمایند:« ان یکن فی شیء شفاء ففی شرطه الحجام او فی شربه العسل/ اگر در چیزی درمان باشد، در نیشتر حجامتگر یا شربتی از عسل است».(رمز الصحه) از این روایات به دست می آید که عسل، ماده ای شفابخش است که برای درمان بیماری های گوناگون کاربرد دارد. از عسل، داروهای زیادی برای لطافت و زیبایی پوست، ورم چشم، خشکی و ترک خوردگی پوست می سازند. ترمیم انواع زخم ها یکی از مواردی است که عسل در آن معجزه می کند. در کتاب های تاریخی نقل شده که حدود 3 هزار سال پیش، عبرانی ها از عسل برای درمان زخم ها استفاده می کردند. به تازگی محققان دانشگاه سیدنی همین موضوع را با استفاده از علم پزشکی ثابت کرده اند که عسل برای ترمیم سلول های پوست و درمان زخم ها بسیار مؤثر است. ویژگی شفابخشی عسل تا جایی است که پیامبراسلام(ص) فرموده اند:« علیکم بالشفائین القرآن و العسل/ بر شما باد دو شفادهنده: یکی قرآن و دیگری عسل». درمان دردهای تنفسی، کبد، کلیه ها، پوشاندن زخم، درمان عفونت های چشمی، اسهال، درمان عفونت های ناشی از سوختگی؛ حتی سوختگی چشم و تقویت باروری مردان از جمله ویژگی های عسل است. در عین حال عسل یکی از ارکان اصلی رژیم های غذایی بیماران مبتلا به ورم های سرطانی در آلمان را تشکیل می دهد.

3- زنبورعسل چه می کند؟
زنبورعسل وقتی روی گل های می نشیند، خرطوم خود را داخل آنها می کند و با مکیدن شهد گل ها،‌ آن را به کیسه عسلی که در شکم دارد وارد می کند. در کیسه عسل چند عمل شیمیایی روی شهد گل ها انجام می شود که در نتیجه آن را به مایعی خوش طعم، خوشبو، مقوی و شیرین تبدیل می کند. زنبورعسل در نهایت، این ماده شیرین و مقوی را در کندوهای مومی شکلی که از قبل ساخته ذخیره می کند. جالب است بدانید که زنبورعسل برای تهیه کردن یک کیلوگرم از شهد گل ها باید به سراغ حدود 10 میلیون گل رفته و شهد آنها را بمکد. همچنین باید بیشتر از 120 هزار بار شهد گل هایی را که در کیسه عسلی خود ذخیره کرده تا کندو حمل کند. درنهایت، شهدی که زنبورعسل با این همه مشقت فراهم می کند، حدود 50 تا 80 درصد آب است و زنبورعسل باید این مقدار آب را به حدود 18 تا 20 درصد کاهش دهد تا عسل آماده شود. اما کاهش آب عسل چگونه انجام می شود؟ برای این کار، زنبورعسل باید روزها شهد گل ها را مکیده و در کندوهای مومی شکل ذخیره کند. هنگام شب باید یک بار دیگر همان شهدهای ذخیره شده در کندوها را بمکد و آن را وارد کیسه عسلی خود کند. در این موقع مقداری از آب شهدها توسط بدن زنبور جذب می شود و در عین حال مقداری از آنزیم ها و هورمون های بدن زنبور به آن اضافه می شود. زنبور این شهد را یک بار دیگر داخل کندوها می ریزد و زنبورهای دیگر هم این کار را انجام می دهند. مقداری از آب شهدها هم در مجاورت هوا تبخیر می شود. این کار تا جایی انجام می شود که عسل به غلظت طبیعی برسد. در این موقع زنبور، عسل را برای آخرین بار در کندوی مومی شکل خود ذخیره می کند و درب آن را با موم می پوشاند.

4- هدیه ای مناسب
برای خوشحال کردن دیگران لازم نیست که حتماً وسیله ای تزئینی یا دکوری هدیه بدهید. ظرفی از عسل می تواند هدیه بسیار خوبی برای دوستانتان باشد تا سلامتی و زیبایی را برایشان به ارمغان بیاورد. خوب است بدانید که اهمیت هدیه دادن عسل به دیگران تا اندازه ای است که امام رضا(ع) به نقل از رسول خدا(ص) می فرمایند:« لا تردوا شربه العسل علی من اتاکم بها/ اگر کسی برای شما عسل هدیه آورد دست او را رد نکنید».(عیون اخبارالرضا)

مواد موجود در عسل

عسل دارای مواد غذایی زیادی اعم از انواع قندها، ویتامین ها و موادمعدنی است. قندهایی مانند گلوکز و فروکتوز و مواد معدنی مثل منیزیم، پتاسیم، کلسیم، کلریدسدیم، گوگرد، آهن و فسفات در عسل وجود دارد. در عین حال ویتامین هایی همچون
B6, B1, B2, B3, B5 وC هم براساس کیفیت و نوع عسل به نسبت های گوناگونی در آن وجود دارد. همچنین مقداری ید، مس و روی هم در این ماده غذایی وجود دارد.

5- چند داروی خانگی
از امام رضا(ع) نقل شده که فرمودند:« عسل، شیر تازه را مانند پنیر مایه منعقد می کند و مردم از چیزی بهتر از خوردن عسل درمان نیافته اند. عسل برای دل درد مؤمن سودمند است و برای منافق این چنین نیست». آن حضرت همچنین تأکید کرده اند که عسل به همراه سیاه دانه برای سلامت معده مفید است.
همچنین می توان با استفاده از عسل، داروهای خانگی تهیه کرد که در درمان بعضی بیماری ها مفید هستند. به عنوان مثال:
1- برای درمان گلودرد می توانید مقداری عسل را با چای و لیموترش مخلوط کرده و بنوشید.
2- برای جلوگیری از خشکی پوست دست، آرنج و پاشنه پا هم می توانید یک قاشق چایخوری عسل را با یک قاشق چایخوری روغن زیتون و یک دوم قاشق چایخوری آبلیمو ترکیب کنید و مدت 15 دقیقه روی محل موردنظر قرار دهید. نتیجه را به زودی خواهید دید.
3- برای شست و شوی دهان می توانید یک قاشق عسل را با یک فنجان آب گرم ترکیب کرده و دهان خود را با آن بشویید. این کار برای سلامت لثه ها و دندان ها مفید است.
منبع: همشهری آیه، شماره 3 تیر 1391.