پیامبر اکرم(ص) در روایتی می‌فرماید: المومن مرآت المومن، مومن آیینه مومن است. به کار بردن لفظ «مرآت» به خوبی گویای مطلب است، یعنی همانگونه که آیینه بدن کم و زیاد، بدون قصد تحقیر، و نه از روی کینه و حسد عیوب انسانی که در مقابلش ایستاده را به او می‌نمایاند، انسان نیز در بیان عیوب برادر مومنش باید اینگونه باشد.

البته نباید به دنبال عیوب دیگران بود، همانطور که امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: «أَیُّهَا النَّاسُ طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ عَیْبُهُ عَنْ‏ عُیُوبِ‏ النَّاس‏»، ای مردم، خوشا آنکه عیوبش او را از (پرداختن به) عیوب دیگران بازدارد.

اما مراد این است که اگر بدون تجسس در معاشرت با کسی از وجود عیبی در او با خبر شد به رعایت اخلاق به او گوشزد کند.

روشن است که لازمه جا افتادن چنین روش و منشی در جامعه انتقاد پذیری انسان‌ها است، همه انسان‌ها خصوصا علما باید پذیرای این باشند که اگر کسی از روی خیرخواهی عیوب احتمالی آنها را به ایشان گوشزد کند، روی آن تفکر نمایند.

باید فرهنگ برخورد با منتقد در همه اقشار خصوصا روحانیون نهادینه شود، زیرا شکی نیست که انتقاد پذیری، و سعه صدر در این امور نشان دهنده وجود تفکر تعالی طلبی در انسان است.

حاج میرزا مسیح، که یکی از علمای معاصر آقا محمود، نواده وحید بهبهانی بود که در اثر سوء تفاهمی ایشان را تکفیر کرده بود. مدتی گذشت تا این که حاج میرزا مسیح به قصد زیارت به قم آمده و در مسجد امام حسن عسکری(ع) به اقامه نماز جماعت پرداخت، از قضا در همان ایام آقا محمود نیز به قم آمده و با شنیدن نماز جماعت ایشان در نماز میرزا مسیح شرکت نمود.

پس از اتمام نماز نزدیکان آقا محمود با تعجب از ایشان سوال کردند: میرزا مسیح شما را تکفیر کرده و شما در نماز جماعت ایشان شرکت می‌کنید؟

در پاسخ گفت: مسئله‌ای رخ نداده، منافاتی ندارد که امر بر میرزا مشتبه شده و مرا کافر بداند ولی من وی را عادل بدانم و طبق مبانی فقهی، هر دو نفر مطابق نظریه خویش عمل نموده، مثاب و مأجور باشیم.

جریان که به گوش حاج میرزا مسیح رسید، شگفت زده به دیدار آقا محمود شتافت و جدایی به دوستی تبدیل شد و همواره از اخلاق والای آقا محمود در تعجب بود.

همچنین در جریان دیدار و گفتگوی جوانان نخبه علمی کشور با رهبر انقلاب(در سال 88)، یکی از حاضران بدون هماهنگی با مجری مراسم و به دعوت رهبر انقلاب، پشت تریبون قرار گرفت و به شکل صریح، از برخی سیاستها و رویه‌های حکومتی انتقاد کرد.

در پایان سخنان افراد منتخب برای بیان نظراتشان نزد رهبر انقلاب، مجری برنامه با اعلام پایان وقت صحبت‌های حاضران، از رهبر انقلاب دعوت کرد برای جمع صحبت کنند.

در این زمان چندتن از حضار خواستار حضور در پشت تریبون و بیان نظراتشان شدند که رهبری از مجری پرسیدند کسی نمانده که صحبت کند؟

در این هنگام رهبر انقلاب به یکی از جوانان در وسط جمعیت که پرشورتر از بقیه خواستار حضور در پشت تریبون بود اما توسط برگزارکنندگان مراسم نشانده شد، اشاره کردند و گفتند: «آن آقایی که پا شده بودند، ایستاده بودند و نشاندندشان … شما بفرمائید».

جوان متقاضی در جایگاه قرار گرفت و خود را دانشجوی ریاضی دانشگاه شریف معرفی کرد. وی ابتدا از نحوه انتخاب افراد برای صحبت نزد رهبری گله کرد.

این گلایه افرادی بود که نوبت بیان نظراتشان را نیافته بودند و با تشویق حضار روبرو شد.

وی با انتقاد به رهبری ادامه داد: من شاید چهار-‌ پنج سال است که به صورت جدی‌تر روزنامه می‌خوانم و مجلات را مطالعه می‌کنم. این مدت واقعاً به یاد نمی‌آورم که مطلبی را با عنوان نقد رهبری خوانده باشم … نقد رهبری را هم به شکل عمومی می‌شود مطرح کرد و هم به صورت خاص در مجلس خبرگان.

من احساس می‌کنم اگر چنین نشود، این شرایط منجر به نفاق و کینه می‌شود؛ مثلاً یک چیزی که در ابتدا یک انتقاد ساده است، چون بستر مناسبی برای بیان پیدا نمی‌کند، ممکن است جنبه‌ی مغرضانه به خود بگیرد و کم‌کم بی‌انصافی هایی پیدا شود.

اما رهبر معظم انقلاب ضمن گوش دادن به سخنان ایشان(با وجود به پایان رسیدن وقت سخنران) در برخوردی نرم و آرام پاسخ دادند:

«خیال نکنید من از شنیدن اینجور حرفها ناراحت میشوم. نه…، من از اینکه این حرفها زده نشود، ناراحت میشوم. در جلساتِ دانشجوئى، دانشگاهى که اینجا هستند، بنده گاهى که ببینم حالا بعضى‌ها روى ملاحظه، روى احترام، روى هرچه، بعضى از این حرفها را که خیال میکنند من خوشم نمى‌آید، نمیزنند؛ از نگفتنش ناراحت میشوم؛ از گفتنش مطلقاً ناراحت نمیشوم.

اینى هم که گفتند از رهبرى انتقاد نمیکنند، شما بروید بگوئید انتقاد کنند. ما که نگفتیم از ما کسى انتقاد نکند؛ ما که حرفى نداریم.

من از انتقاد استقبال میکنم؛ از انتقاد استقبال میکنم. البته انتقاد هم میکنند. دیگر حالا جاى توضیحش نیست؛ انتقاد هم هست، فراوان هست، کم هم نیست؛ بنده هم میگیرم، دریافت میکنم و انتقادها را میفهمم.

چند سال قبل یکی از نشریات دانشجویی از بنده انتقاداتی کرده بود. خواستند برخورد کنند اما من گفتم برخورد نکنید این ها اشکالی ندارد اجازه دهید بنویسند.»

منابع:

1- سیمای فرزانگان، رضا مختاری

2- تفسیر قمی

3- پایگاه حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای

4- بولتن نیوز

تهیه و فرآوری: مسلم زمانیان، گروه حوزه علمیه تبیان