حسد چیست؟
حسد آرزومندی دور شدن نعمتی از کسی و رسیدن آن به خود حسود است که البته قسمت دوم تعریف در برخی مواد قابل تعمیم نیست . اصولا هنگامی که نعمتی به دیگری می رسد و خود شخص از آن محروم می ماند چهار حالت مختلف برای او پیدا می شود:1-آرزو می کند همان گونه که دیگران دارند او هم داشته باشد و این حالت غبطه است و قابل ستایش. 2-آرزو می کند آن نعمت از دیگران سلب شود و برای این کار به تلاش و کوشش بر می خیزد و این حالت بسیار مذموم حسد است که انسان را به تلاش مخرب درباره دیگران وا می دارد. 3-آرزو می کند خودش دارای آن نعمت شود و دیگران از آن محروم بمانند این حالت همان بخل و انحصار طلبی است .4-دوست دارد دیگران در نعمت باشند هر چند خودش در محرومیت به سر برد و حتی حاضر است هر چه دارد در اختیار دیگران قرار دهد و از منافع خود چشم بپوشد، این حالت والا ایثار است . قرآن در این باره می فرماید: أم یحسدون الناس علی ما آتاهم الله من فضله (نساء/54) آیا حسد می ورزند بر مردم برای آنچه خداوند از فضل خود به آنها عطا فرموده است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: خداوند موسی بن عمران را از حسد نهی کرد و به او فرمود: ان الحاسد ساخط لنعمی، صاد لقسمی الذی قسمت بین عبادی و من یک کذلک فلست منه و لیس منی «شخص حسود در مورد نعمتهای من بر بندگانم خشمناک است و از قسمتهایی که میان بندگانم قائل شده ممانعت می کند، هر کس چنین باشد نه او از من است و نه من از اویم »(اصول کافی ج 2، ص 307)حسد در تمام طبقات موجوداست به اختصاص موجود است به اختصاص به دسته ای مخصوص نیست که در دو دسته از مردم حسد بسیار یافت می شود: یکی رجال سیاست و دیگر رجال علم . حسودان دسته دوم از لحاظ موقعیتی که دارند نمی توانند دلیرانه و آشکارا حسد خود را اعمال نمایند و پیوسته منتظر فرصت می باشند و گاه می شود که تقوا از آنان جلو گیری کرده خودداری می کنند . ولی بسیاری از سیاستمداران حسود حسد خود را به طورآشکارا و دلیرانه اعمال می کنند و با شدتی هر چه تمام تر زبان انتقاد می گشایند. کوچکترین مرتبه اظهار حسد بدگوئی و غیبت است و غیبت یعنی آشکار ساختن نقاط سیاه و ضعیف دیگران. اگر حسود نتوانست به مقصود خود برسد پا فرا نهاده و تهمت و افترا می بندد و اگر در این مرحله هم موفقیتی به دست نیاورد به سوی جنایت و غارت می رود و در مقام نابودی او گام بر می دارد. خداوند در قرآن از قول شیطان بیان می فرماید که گفت: خلقتنی من نار و خلقته من طین (اعراف /12) مرا از آتش و آدم را از گل آفریدی . معلوم است خاصیت گل وقار وآرامش و آتش شعله وری و افروختگی می باشد . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند که حسد حسنات را می خورد چنانکه آتش هیزم را می خورد. (بحار الانوار ج70ص 256) این آتش چنان در وجود آدمی زبانه می کشد که امام صادق علیه السلام می فرمایند که سه عادت است که کمتر انسان از آنها نجات پیدا می کند: بدگمانی، حسادت، فال بد زدن (سفینه البحار ج 2، ص 102)
حسد هم به جسم خود ضرر می زندو هم به روح خود و هم به جامعه چنانچه حسد عامل و انگیزه بخشی از جنایاتی است که در دنیا رخ می دهد می باشد . حسد مجال تأمل و اندیشه را نمی دهد زیرا حسود اگر کمی بیندیشد و همت و کوشش نماید به همان چیز می رسد ولی حسود افکارش مختل شده و نمی گذارد صحیح فکر کند و راه را از چاه تمییز دهد بلکه پیوسته او را می سوزاند . علی علیه السلام می فرماید: صحه البدن أو الجسد من قله الحسد: تندرستی از کمی حسد است .(میزان الحکمه ج2، ص 427)
سپس می فرمایند: العجب لغفله الحساد عن سلامه الاجساد: عجیب است که حسودان از سلامت جسم خود به کلی غافلند . در صورتی که این حسد آفت دین است و سرچشمه حسد و بدخواهی به بیان امام صادق علیه السلام تاریکی قلب و کوردلی و انکار نعمتهای خدا به افراد است و این دو یعنی حسد و بدخواهی دو بال کفر هستند. به همین سبب بود که فرزند آدم در یک حسرت جاودانی فرو رفت و به هلاکتی افتاد که هرگز از آن رهائی نمی یابد. (مستدرک الوسائل ج 2، ص 1327)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: یاران من! آگاه باشید مرضی از مردم گذشته که به آن گرفتار شدند و نابود گردیدند اکنون به سوی شما روی آورده است و آن بیماری حسد است که موی را نمی زداید و دین را می ستاند. (محجه البیضاء، ص326 ج 5)
حسادت بر اموری شکل می گیرد که معمولا متعالی و والا می باشند از آن جمله: حسد بر جاه و جلال، بر ثروت، بر شجاعت، بر دانش، بر قدرت، بر محبوبیت و فضایل و حسادت بر همه امور این حسادت گاهی به قدری شدید می شود که بغض خدا را در دل حسود جای می دهد و با آفریننده جهان و روزی دهنده جهانیان به ستیزه جوئی بر می خیزد و دادگری حق و عدل خداوندی را انکار می کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: کاد الحسد ان یغلب القدر: تاثیرحسد به حدی می رسد که نزدیک می شود تقدیر را تغییر دهد . امام صادق علیه السلام می فرمایند: رزق بندگان میان آنها تقسیم شده است، پس حسد برای حسود چه سودی دارد و بر محسود چه زیانی خواهد داشت . (سفینه البحار ج 1ص598) ایشان در روایتی دیگر بیان می کنند که: نحن المحسودون: ماییم که مورد حسد دشمنان قرار گرفته ایم (بحار الانوار ج 23ص 804)
از آنچه روایت شد بیان می گردد که سبب و مشکل بسیاری از مسلمانان و حتی مردم جهان از روی حسد است . دولتهای زورگو همواره در تاریخ جهان از روی همین رذیله اخلاقی دست به ظلم و گردنکشی می نمودند. و این آفتی است که رهائی از آن جز به تلاش و کوشش مداوم میسر نخواهد شد در پایان ذکر کلام نورانی امام صادق علیه السلام درباره مومن که فرمودند: مومن غبطه می خورد ولی رشک نمی برد و منافق رشک می برد ولی غبطه نمی خورد چرا که من حفر بئرا لأخیه وقع فیه: هر کس برای برادر خویش چاهی بکند در آن می افتد. (محجه البیضاءص 328)