نویسنده : سرور اسفندیار

ادویه در زبان عربی جمع مکسر دواء می‌باشد و به گیاهان و طعم دهنده‌هایی اطلاق می‌گردد که برای مقاصد خوراکی یا دارویی به کار می‌روند. از ادویه‌ها برای تقویت مزه ی غذا و یا حتی داروها استفاده می‌شود.
در فرهنگ‌های مختلف گیاهان متعددی جهت طعم دادن به غذاهای مختلف به کار می‌رود و شاید راز تفاوت عمده در طعم غذاها در ملل مختلف، علاوه بر نحوه ی پخت، به طور عمده به ادویه‌جات به کار رفته در آن ها مربوط بشود.
به عنوان نمونه در آشپزی هندی، به علت استفاده ی فراوان از انواع فلفل و طعم دهنده‌های گرم، طعم تند، طعم غالب بر غذاها می‌باشد. یا در آشپزی چینی، به دلیل بخار پز و یا آب پز نمودن غذاها، جهت ایجاد مزه‌های مطبوع در آن ها از سبزیجات معطر نظیر ریحان و جعفری بیش تر استفاده می‌شود. استفاده ی اقوام مختلف از انواع ادویه جات به شرایط اقلیمی آن ها نیز بستگی فراوان دارد. (1 )

ادویه چیست؟

ادویه را بخشی از یک گیاه معطر تعریف می کنند که می تواند تنه ی درخت ( دارچین )، میوه ( فلفل سیاه ) و یا دانه ( جوزهندی ) باشد و به صورت درسته، خرد یا پودر شده، برای عطر و رنگ بخشیدن به غذا، مورد استفاده قرار می گیرد.

اثرات ادویه ها در سلامتی بدن

هرچند مقدار ادویه ای که در هر وعده با غذا مصرف می کنیم کم است، ولی ادویه جات تنوع طعم و رنگ فوق العاده ای به غذاها می دهند.
ادویه ها و گیاهان معطر، علاوه بر این که مقدار کمی ویتامین ، املاح و فیبر به غذا اضافه می کنند، حاوی آنتی-اکسیدان هایی هستند که عوامل تخریب کننده ی سلول ها یعنی رادیکال های آزاد را خنثی کرده و سطح سلامتی را ارتقا می بخشند.
ادویه جات و گیاهان معطر قرن ها به عنوان دارو مورد استفاده قرار گرفته و می گیرند. ولی برای درمان صد در صد بیماری ها نمی توان به آن ها اکتفا کرد، چون بسیاری از نتایج تحقیقات بر روی تأثیرات ادویه ها، در آزمایشگاه ها به دست آمده و هنوز به طور قطعی به اثبات نرسیده است. به علاوه، مصرف زیاد گیاهان معطر و ادویه جات به دستگاه گوارشی بدن خصوصاً معده آسیب می رسانند. ( 2 )

خواص دارچین

دارچین در زبان های مختلف : نام دارویی است که آن را هزار اسفند نیز می گویند. به یونانی افتیمون و به سریانی مرسلون و به انگلیسی cinnamon و به عربی دارچینی ، قرفه و سلیخه می گویند.
این گیاه گونه ای از درخت غار است. پوست خشک شده ی دارچین، به صورت قطعات لوله ای شکل است و بوی آن ها مطبوع و طعم آن ها معطر و گرم و ملایم و کمی شیرین است ولی به تدریج تند و سوزنده می شود. ( 3 )
دارچین درختی است کوچک و همیشه سبز به ارتفاع 5 تا 7 متر که از تمام قسمت‌های آن بویی مطبوع استشمام می‌شود.
گل‌های آن در فاصله ی ماه‌های بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می‌شود. برگ این درخت، سبز تیره و دارای گل‌هایی به رنگ سفید است. نام علمی این گیاه Cinnamomum zeylanicum می‌باشد. اسانس دارچین که تنها قسمت مهم دارچین است به مقدار یک‌درصد در پوست درخت مذکور وجود دارد و از تقطیر آن با آب نیز حاصل می‌‌شود.
این اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است، ولی به مرور زمان و به علت اکسیده شدن به رنگ‌های زرد طلایی و سپس قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آید.
این گیاه که خاص مناطق شرقی و جنوب شرقی آسیاست، از هندوستان و سریلانکا به ایران آورده می شود. دارچین اولین بار در سریلانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند. یک قاشق چا‌ی خوری دارچین حاوی 28 میلی‌گرم کلسیم، یک میلی‌گرم آهن و بیش تر از یک گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامین‌هایC و K و منگنز است. هم چنین مقدار 2/1 گرم کربوهیدرات دارد. برای تهیه دارچین، پوست این درختچه را جدا کرده و معمولاً پودر می‌کنند و در غذا یا چای از آن استفاده می‌کنند.

خواص درمانی

دارچین رمز جوانی است و مصرف روزانه ی آن، انسان را سالم نگه می‌‌دارد. دارچین کلیه‌ها را گرم می‌کند، ضعف کمر و پاها را از بین می‌برد و کم‌خونی را درمان می‌کند.
دارچین بهترین دارو برای دردهای عضلانی است. دارچین اثر آرام‌کننده و شادکننده دارد و از بسیاری از داروهای آرام‌بخش بهتر است. اثر مهم دیگر دارچین پایین آوردن تب است و حتی امروزه دارچین را به صورت قرص و کپسول درآورده‌اند که به عنوان «تب‌بر» به کار می‌رود. دارچین رگ‌ها را باز می‌کند و باعث بهبود گردش خون می‌شود. یکی از خواص دارچین این است که باعث افزایش کارآیی هورمون انسولین در بدن می‌شود و در نتیجه بدن نیاز کمتری به این هورمون برای کنترل قند خون پیدا می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت گزارش داده‌اند که مصرف یک قاشق چای خوری دارچین در روز تأثیر بسیار مثبتی بر قند خون شان داشته است. هم چنین برخی تحقیقات نشان‌دهنده ی تأثیر مثبت دارچین در کاهش فشارخون بوده است.
دارچین خاصیت عجیب دیگری دارد و آن تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری‌هاست و حتی می‌توان گفت که اثری مشابه پنی‌سیلین و آنتی‌بیوتیک دارد. اگر حس کردید که ضعیف شده‌اید و ممکن است مریض شوید، چای دارچینی را فراموش نکنید وحتی اگر سرما خورده‌اید یا ضعف شدید دارید، چای دارچین بهترین داروست. دارچین به علت داشتن اسانس و تانن، محرک و قابض است و به عنوان تقویت‌کننده عمل هضم غذا و جریان گردش خون به کار می‌رود و از آن برای رفع سوءهاضمه، به ویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده می‌شود. هم چنین به علت داشتن تانن در رفع اسهال، ضعف عمومی بدن و انعقاد خون مصرف می‌شود و به صورت دارو، مانند گرد و تنتور به کار می‌رود. دارچین معده را تمیز، آرام و قوی می‌کند و از آن برای رفع سوء هاضمه، به ویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده می‌شود. بنابراین اگر ناراحتی معده دارید حتما از دارچین استفاده کنید. ( 4 )
مزاج دارچین گرم است. پودر شده ی آن، همراه با چای برای رفع سردی و بی حسی بدن – که در اثر رطوبت ایجاد شده باشد – مورد مصرف قرار می گیرد. دم کرده ی دارچین را برای از بین بردن باد مفاصل و درد استخوان به مصرف می رسانند. از گرد مخلوط دارچین و خوفل برای رفع خرابی دندان و بیماری لثه هم استفاده می کنند. گرد مذکور را پای دندان می ریزند. درد دندان را فرو می نشاند. دارچین قوا را قوت می بخشد و به همین منظور به عنوان چاشنی بسیاری از خوراکی ها از جمله حلوا برنجی ، شله زرد و شیرینی های محلی دیگر به کار می رود. (5 )
منابع:
1 . www.wikipedia.com
2 . www.tebyan.com
3 . عبد النبی سلامی ، « طب قدیم ایران ( طب سنتی دوان ) » ، انتشارات کازرونیه ، تهران ، 1381 ، ص 145 .
4 . www.jamejam.com
5 . عبد النبی سلامی ، ص 145 .
منبع:ماهنامه پیام زن شماره 215.