امام حسن مجتبی؛‌کریم اهل بیت(علیه السلام)
امام مجتبی (علیه السلام) مدیر شرایط بحران، تنهایی ها، غربت ها و مظلومیت هاست و به شیعیان آموخت که چگونه می توان به پشتوانه آموزه های اخلاقی و رفتاری اسلام،حتی در محاصره ها و تنگناها، پرچم حق بود.

در نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت،‌ در ماهی که اوج نزول رحمت و برکت خداوند است،آیینه تمام نمای رحمت و برکت خداوند، کریم اهل بیت، سبط اکبر آقا امام حسن مجتبی (علیه السلام) درشهر مدینه، دیده به جهان گشود.

این مولود که اولین مولود از بنی هاشم در مدینه و آیینه تمام نمای پیامبر است در سحرگاه مبارک نیمه رمضان متولد می‌گردد و طبق رسم میلاد امامان معصوم(علیه السلام)، شاید اولین امامی است که پس از اینکه پاک و پاکیزه به دنیا آمد، به مجرد تولد سر به سجده می گذارد و تسبیح خداوند می نماید، آن گاه سر بلند نموده و شهادتین را برلب جاری می‌کند.

پس از ولادت، حضرت علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه(سلام الله علیه) مولود با برکت را نزد پیامبر برده و ایشان آن مولود نورانی را در آغوش گرفت و او را بوسید و به سینه خود فشرد و سپس در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. سپس برای او گوسفندی قربانی کرد، موی سرش را تراشید و هم وزن آن نقره به مستمندان داد.

روز هفتم تولدش او را در پارچه ای حریر بهشتی که جبرئیل آن را برای پیامبر آورده بود پیچیده و نزد پیامبر آوردند، نوبت به نامگذاری کودک رسید که وحی خداوند فرود آمد و پروردگار خبرداد که نام این مولود را حسن بنامید. کنیه او را ابومحمد نهاد و این تنها کنیه اوست.

لقب های او سبط، سید، زکی ومجتبی است که از همه معروف تر مجتبی می باشد.

پس از ولادت این کودک با برکت، مردم شاهد بودند که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از این فرزند بسیار یاد می‌کند و امت اسلامی را نسبت به او بسیار سفارش می‌کنند.

آن حضرت فرمودند:هرکس مرا دوست می دارد، باید حسن را نیز دوست داشته باشد.

و فرمودند:حسن و حسین دو سرور جوانان بهشتند.

درمقام معنوی و الهی آن بزرگوارهمین بس که رسول خدا فرمود:حسن و حسین دوگوشواره عرش خداوند هستند.

امام مجتبی (علیه السلام) که نیمی از وجودش آیینه پیامبر(صلی الله علیه و آله) و نیمی دیگر آیینه امیرالمومنین (علیه السلام) بود، در سایه مادرش حضرت زهرا(س) تربیت شد.

تا اینکه پس از هشت سال بهره مندی از فیوضات حضور پیامبر اسلام و حضرت زهرا(سلام الله علیه) آن دو بزرگوار یکی پس از دیگری به دیار باقی رهسپار شدند و ایشان سی سال شاهد مظلومیت ها و رنج های پدر بزرگوارش علی (علیه السلام) بود تا اینکه پدر مظلومانه به شهادت رسید و ایشان غریبانه از کوفه رهسپار مدینه شدند، به مدت ده سال تلاش نمود در همان مدینه ای که زیر سلطه و چنگال امویان است،نماد مجسم و عملی و آیینه تمام نمای پیامبر باشد.

در پس این سال ها بود که اطعام ها، اکرام ها و انفاق های امام مجتبی(علیه السلام)، سالی دو بار انفاق نیمی از اموال و راز و نیازها و پای پیاده به حج رفتن ها باعث احیای چهره زیبای اسلام نبوی، در شهر پیامبر می‌گردد و با همین سیره نیکو و جذب مسلمانان مستعد است که برای رخداد کربلا به نیروسازی می پردازد.

امام مجتبی (علیه السلام) مدیر شرایط بحران، تنهایی ها،غربت ها و مظلومیت هاست و به شیعیان می آموزد که چگونه می توان به پشتوانه آموزه های اخلاقی و رفتاری اسلامی، حتی در محاصره ها و تنگناها، پرچمدار حق بود. حتی در فضای تسلط باطل نه تنها نشانه حق بود، بلکه با احسان و انفاق و اکرام به جذب و نیروسازی برای خود و حقیقت می پرداخت. (۱)

پیشوایان شیعه سرچشمه علم و معدن اسرار الهی اند و ملکه علم و عصمت در آنها بوده و در سراسر عمر با آنها همراه است.این امر از پشتوانه های امامت شمرده می‌شود که ائمه معصومین بر اساس آن، بشریت را از نابودی رهایی می بخشند.از این رو، زندگانی امامان معصوم (علیه السلام) از کودکی تا شهادت، آنان را در بردارنده نکاتی عالی ودرس آموز و الگوی کاملی برای بشریت است.

امام حسن مجتبی (علیه السلام) در برابر جریان تحریف ها و هجوم گسترده دستگاه اموی بر ضد فرهنگ اسلامی، به ترویج ارزش های اسلامی پرداخت و در این راه گام های بزرگی برداشت و در بیدارکردن کسانی که آموزه های ارزشمند اسلامی را به خوبی درک نکرده بودند، بسیار کوشش کرد. امام هر روز پس از ادای فریضه نماز صبح و بالا آمدن آفتاب، احکام دین و معارف اسلامی را به مردان آموزش می داد و پس از نماز ظهر نیز احکام اسلامی را به بانوان می آموخت. (۲)

امام حسن(علیه السلام) در کلام درس آموزش با طرح یک سئوال، مردم را به تفکر وا می داشته، سپس خود در پاسخی زیبا، تردیدها را زدوده و می فرمودند:آیا می خواهیدازکسی برایتان بگویم که رفیق من است و درچشم من از همه مردمان برتر است؟ او کسی است که دنیا در نگاهش کوچک است و همین است که او را در پیش چشمان من بزرگ کرده است. از حکومت شکم بیرون است و به آنچه حلال نیست، رو نمی کند، نه شکوه می‌کند و نه به خشم می آید.

بیشتر عمرش در سکوت است.هنگام کوشش، چون شیر حمله گر است. وقتی با دانشمندان می نشیند بیشتر دوست دارد گوش دهد نه آن که سخن بگوید و اگرسخن بگوید و اگر در سخن بر او غالب شوند، درسکوت بر او پیروز نمی شوند.از آن چه نیکی ها انجام می دهد، سخن نمی گوید و آن چه راکه وعده نداده است، انجام می دهد.(۳)

آن حضرت که روح و جانش با قرآن پرورش یافته بود، پیروان حقیقی قرآن را چنین معرفی می کرد:یگانه چیزی که دراین دنیای فانی و زوال پذیر باقی می ماند،قرآن است.پس قرآن را پیشوا و امام خود قراردهید تا به راه راست و مستقیم هدایت شوید.همانا بیشترین حق را کسی برقرآن دارد که بدان عمل کند،گرچه آن را حفظ نکرده باشد و دورترین افراد به قرآنی کسی است که به دستورهای آن عمل نکند، گرچه حافظ و قاری اش باشد. (۴)

نقش سیاسی و اجتماعی امام حسن(علیه السلام) در دوران حیات

در زمان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)
در زمان حیات با برکت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به جهت خردسال بودن امام حسن (علیه السلام) فعالیت های سیاسی و اجتماعی آن بزرگوار، چندان به چشم نمی خورد. جز آن که پیامبر اسلام آن حضرت را به همراه امام حسین (علیه السلام) در مباهله با کفار شرکت داد و این امر نشان از جایگاه رفیع بلند آن امام داشت.

در دوران خلافت ابوبکر،عمر و عثمان
بعد از رحلت پیامبر اسلام در همان روز های ابتدائی توسط حکومت، فدک از دست حضرت فاطمه (سلام الله علیه) غصب شد بین فاطمه و ابوبکر، مشاجراتی در گرفت. ابوبکر از حضرت خواست در اثبات ادای خویش شاهدینی بیاورد امیر مومنان علی (علیه السلام) حسنین (علیه السلام) و ام ایمن بر این مطلب گواهی دادند اما ابوبکر شهود حضرت فاطمه را رد کرد. (۵)

در جریان بدرقه ابوذر که از سوی عثمان زمامدار وقت به جهت امر به معروف و نهی از منکر نمودن تبعید شد به همراه امام علی(علیه السلام) و تنی چند از بنی هاشم و یاران ابوذر در بدرقه ابوذر شرکت نمود و همچنین در جریان شورش بر ضد حکومت عثمان به دستور حضرت علی (علیه السلام) برای دفاع از عثمان شرکت کرد.(۶)

در زمان زمامداری حضرت علی (علیه السلام)
امام حسن (علیه السلام) در کنار امام حسین (علیه السلام) در رکاب علی (علیه السلام) در جنگ جمل و صفین شرکت کرد و قبل از شروع جنگ جمل همراه با عمار یاسر وارد کوفه شد. علی رقم کارشکنی ابوموسی اشعری بیش از نه هزار نفرنیرو از شهر کوفه را روانه جنگ کرد. (۷)

زمان زمامداری امام حسن (علیه السلام)
حسین بن علی (علیه السلام) در دوره امامت امام مجتبی(علیه السلام)،چه زمان جنگ با معاویه و چه در هنگام صلح، مطیع و یار و یاور امام حسن(علیه السلام) بود.آن گاه که پس از شهادت امام علی (علیه السلام)مردم با امام مجتبی (علیه السلام) بیعت نمودند و حضرت زمام امور را به دست گرفت، امام حسین (علیه السلام) به‌عنوان یار و مشاور برادر، درکنار ایشان بود.

او خود را سربازی فداکار در راه آرمان برادر معرفی می کرد و به دعوت برادر، در بسیج نیروها برای نبرد با سپاهیان معاویه لبیک گفت و همراه با نیروهای تحت فرماندهی امام مجتبی(علیه السلام)، از کوفه خارج شدند تا در رویارویی با لشکریان شام از امام خویش دفاع نمایند.

فضایل اخلاقی امام حسن(علیه السلام)
امام حسن(علیه السلام) دریایی از علم و دانش بود.روزها در مسجد می نشست و صحابه اطرافش را گرفته واز علم امام استفاده می کردند.

امام حسن (علیه السلام) در تواضع و فروتنی مانند جدش، رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) و پدرش علی (علیه السلام) بود.

امام (علیه السلام) هنگام نماز، بهترین لباس های خود را برتن می کرد وقتی که علت اینکار را پرسیدند فرمود: خداوند جمیل است و جمال و زیبایی را دوست دارد، به این جهت خود را در پیشگاه خداوند آراسته می‌کنم که خداوند امر فرمود که آراسته درمساجد حاضر شوید.

و چون به نماز می ایستاد مفصل های بدنش به حرکت در می آمد و چون بهشت و جهنم را یاد می کرد مانند انسان مار زده مضطرب می گشت و هروقت به وقت خواندن قرآن به یا ایها الذین آمنوا می رسید، می گفت:لبیک اللهم لبیک. (۸)

پی نوشت ها:
۱- بحار الانوار،ج۴۳
۲- حیات الامام حسن(ع)،باقرشریف قریشی، ص۱۳۹
۳- الوافی،ج۴،ص۱۷۶
۴- حمید زمانی،حقایق پنهان، ص۵۹
۵- مسعودی،مروج الذهب،ج۳، ص۲۳۷
۶- کلینی،الکافی،ج۸،ص۲۰۷
۷- ابن ابی الحدید، ج۱۱ریا، ص۲۵
۸- زندگانی چهارده معصوم،بهروز رحمانی،ص11.

منبع:‌ سایت پژوهه