نویسنده:محسن ماجراجو

آداب شیر دادن

برای این که کودک از شیر تمیز و بهداشتی تغذیه کند, لازم است که مادران اموری را رعایت کننند تا کودک از سلامت جسمی برخوردار شود. اکنون به آداب شیر دادن می‌پردازیم.
مادر باید پیش از شیر دادن به کودک خویش با پنبه‌ای که به آب گرم خیس شده باشد, پستان‌های خود را پاک کند و ا گر در نوک پستان ترکی باشد, چون محل جمع شدن میکروب‌هاست, باید در تمیز کردن آن بیش‌تر دقت کند؛ زیرا در غیر این صورت شیر به وسیله میکروب‌ها آلوده شده, موجب ناراحتی و بیماری کودک می‌شود.
هنگام شیردادن باید کودک به طور افقی در آغوش مادر خوابانده شود و سرش قدری متمایل به عقب باشد و آن گاه پستان در دهان او گذاشته و مقداری فشار دهد تا کم کم کودک شروع به خودن شیر کند. هم چنین مادر باید مراقب باشد تا تمام پستان در محوطه لب و دهان کودک قرار نگیرد؛ زیرا قرار گرفتن پستان در جلوی بینی کودک, مانع تنفس کودک خواهد شد و در این صورت نوزاد برای تنفس پستان را رها می‌کند و هوا را فرو می‌برد و این سبب ناراحتی برای او می‌شود.
مادران در هنگام شیردادن باید متوجه شیر خوردن باشند و به گلوی کودک نگاه کنند.
اگر کودک مشغول شیر خوردن باشد, گلویش تکان می‌خورد و صدای قورت دادن شیر شنیده می‌شود.
این توجه مادر به کودک به این علت است که گاهی کودک را خواب می‌برد که در عین حال مادر باید به آرامی کودک را بیدار کند و بعد به او شیر دهد. در روز‌های آغازین شیر دادن, پستان‌های زن درد می‌گیرند, ولی این درد به زودی قطع می‌شود. مادران باید توجه داشته باشند که همواره شیر پستان‌های خود را خارج کنند تا ماک در آن‌ها جمع نشود که این عمل موجب بیماری در پستان‌ها شود و گاهی منجر به عمل جراحی می‌شود.
وقتی که کودک نتواند تنفس کند, پستان مادر را رها می‌کند و دیگر نمی‌تواند آن را بمکند, در این حال, باید کودک را در دست راست گرفته و چندین بار آهسته او را به هوا انداخت تا آروغ بزند و راه نفس او باز شود و بار دیگر پستان را به دهان بگیرد.
مادر باید تعادل در شیر دادن از پستان‌هایش رعایت کند و هر کدام شیر بیشتری‌ دارد, آن را در دهان کودک بگذارد و در صورت مساوی بودن شیر پستان‌ها کودک را به تناوب از هر دو شیر دهد.
نباید پستان مدت زیادی در دهان کودک بماند,‌زیرا موجب می‌شود که دچار فشار شده و نوک آن ترک بخورد و موجب ناراحتی مادر شود.
همچنین نباید کودک زیاد شیر بخورد, زیرا روده‌های او درد خواهد گرفت و کودک را مبتلا به اسهال و استفراغ می‌کند.
در هر بار شیردادن, باید پستان کاملاً از شیر خالی شود و اگر کودک تمام شیر را نخورد, باید شیر پستان را در ظرفی ریخت, چون اگر شیر در پستان بماند, قابلیت پستان از بین رفته و شیرش کم می‌شود. پس از شیر خوردن باید دهان کودک را با آب جوشیده تمیز کرد تا لب و دهان آلوده او موجب جذب میکروب‌ها و در نتیجه بیماری کودک نشود و مادر بعد از شیردادن باید پستان‌های خود را با آب گرم بشوید و تمیز کند.
پس از شیر خوردن کودک باید مدتی او را سرپا نگه داشت تا آروغ بزند و بعد او را بخوابانند. از خواباندن کودک در کنار مادر پرهیز کرد؛ زیرا ممکن است مادر در حالت خواب و غلتیدن به او آسیب برساند.
در صورتی که مادر به بیماری مثل سرماخوردگی و دیگر بیماری‌های مسری مبتلا باشد, در هنگام شیر دادن باید با دستمالی جلوی دهان و دماغ خود را بگیرد تا بیماری‌اش به کودک سرایت نکند.
رشد جسمی کودک را از وزن او می‌توان فهمید؛ گرچه از ظاهر جسم او هم می‌تواند به استخوان بندی و کیفیت هیکل او پی برد؛ اما با وزن کردن کودک بهتر می‌توان به رشد جسمی کودک پی برد.
اگر وزن کودک در هر روز به طور متوسط به مقدار ۱۰ گرم اضافه شود, دلیل پرورش کافی کودک است و تغذیه او باید به همین شکل ادامه یابد و اگر وزن کودک طبیعی نباشد و بیش از حد معمول افزایش یافته باشد و یا از حد معمول پایین تر باشد, باید در تغذیه او تجدید نظر کرد و رژیم غذایی مناسبی برای او در نظر گرفت تا پیشرفت وزن او طبیعی شود.
در ماه اول یک بار, در ماه دوم, دو بار و در ماه سوم هر هفته یک بار کودک را وزن کرد و وزن بهترین معیار برای رشد و نمو کودک است. اگر کودکی ضعیف باشد, باید شب‌ها او را از خواب بیدار کرد و به او شیر داد.
با توجه به این که معده کودک غذا (شیر) را در مدت ۲ ساعت و نیم هضم می‌کند و به نیم ساعت استراحت نیاز دارد, فاصله شیر دادن مادر به کودک باید دست کم سه ساعت باشد و زود‌تر از این زمان نباید به کودک شیر (غذا) داد و مدت زمان شیر خوردن کودک هم نباد از ۱۰ دقیقه تجاوز کند؛ زیرا موجب خستگی کودک می‌شود. اگر در فاصله شیر دادن به کودک, او ناآرامی و گریه کند, باید قند داغی به او داد؛ زیرا قند هم رفع گرسنگی می‌کند و هم کودک را ساکت می‌کند و هم برای کودک خواب آور است.
اگر مقداری ناخونک (اکیل الملک) و ترنجبین و گز علفی را در آب جوش حل کرده و دو یا سه قاشق از آن به کودک بخورانید. این کار موجب تغذیه کودک شده و سنگینی شیر را هم نخواهد داشت. همچنین گوارش کودک را تقویت و خواب او را زیاد می‌کند که این امر موجب راحتی کودک می‌شود.
معمولاً در هنگام صبح شیر بیش‌تری در پستان‌ها جمع می‌شود و ا ین شیر از نظر ترکیب غذایی با ارزش‌تر از شیر عصر می‌باشد.
شیر زنان در اولین زایمان کم می‌باشد و دیر شیر در پستان‌ها جمع می‌شود؛ ولی با گذشت زمان و با شیر دادن به کودک, شیر زن افزایش می‌یابد, به طوری که در روز چهلم شیر زن به حد کافی می‌رسد.
اگر زنی دارای فرزند دوقلو باشد و دارای بنیه قوی و شیر کافی باشد, باید هر دو کودک را از شیرش تغذیه کند و در شیردادن به آن‌ها باید ابتدا به کودک قوی‌تر شیر بدهد و بعد به کودک ضعیف‌تر.
اگر شیر دو پستان فراوان باشد, باید به هر دو کودک از یک پستان شیر بدهد و از پستان دیگر هم به هر دو شیر بدهد. به طور کلی باید هر دو کودک از هر دو پستان به مقدار مساوی تغذیه کنند و اگر شیر زن کم باشد و برای هر دو کافی نباشد, باید یکی از کودکان را خود شیر دهد و دیگری را به دایه بسپارد و یا او را با شیر خشک تغذیه نماید و اگر مادر شیر نداشته باشد, باید هر دو را به دایه بدهد.
در انتخاب دایه برای کودک باید دقت کرد که دایه از خانواده اصیل, نجیب, عفیف و پرهیزگار باشد, زیرا در تربیت کودک اثر فراوانی دارد.
کودک شیرخوارگاهی گریه می‌کند که ممکن است بر اثر گرسنگی باشد. اگر شیر مادر کم باشد, مادر با استفاده از روش‌های ذکر شده و تغذیه صحیح سعی کند تا شیر خود را افزایش دهد و از ناراحتی و عصبانیت و غم و اندوه پرهیز کند, زیرا در این حالات در شیر او تأثیر منفی دارد. بهتر است که مادران از سپردن کودک به دیگری برای شیر دادن بپرهیزند و در صورت نیاز کودک به تغذیه, از شیر گاو استفاده کنند.
شیر گاو را باید بجوشانید و بعد از گرفتن چربی شیر, مقداری نبات به آن اضافه کنید و به کودک بخورانید. هم چنین روزی نصف استکان آب هویج را با قاشق مرباخوری در چند نوبت به کودک بخورانید.
یکی از مواد غذایی سودمند برای کودک زرده تخم مرغ است, لازم است که هر روز صبح یک زرده تخم مرغ را به طور کامل به کودک بدهید یا زرده تخم مرغ را با شیر سالم و نبات مخلوط کند و به او بدهید. گفتنی است در آغاز باید مقداری بسیار اندک از زرده را به کودک بدهید و به همین صورت اضافه کنید تا بدن کودک به این ماده غذایی عادت کرده و توان هضم آن را پیدا کند.
از ۴ ماهگی به بعد روزی ۱۰ گرم پنیر تازه و بدون نمک را ریز ریز کرده, به کودک بخورانید و هر بار به اندازه دو یا سه نخود به کودک بدهید. عصرها نیز مقداری آب سیب یا آب هویج را به او بخورانید. البته در این مدت از شیر مادر نباید غافل بود و اگر شیر مادر هم بسیار کم باشد باز برای کودک بسیار سودمند است و گفته می‌شود که شیر مادر بهترین غذا برای کودک است.
کودک را باید پیش از ظهر و بعد از ظهر دست کم ۳ ساعت بخوابانید و برای این کار نباید هر لحظه به کودک آب داغ یا قند و نبات داغ بخورانید؛ زیرا کودک را به کرمک دچار می‌کند. شب‌ها هم باید کودک حدود ۱۰ ساعت بخوابد. هنگام بیدار شدن کودک از خواب باید مادر به او شیر دهد و در صورت نداشتن شیر, طبق دستور گفته شده باید شیر گاو جوشانده به او بدهید و پس از آن مقداری نان خشک را در آب حل کرده و چند قاشق کوچک از آن به کودک بخورانید و شب‌ها نیز چند دانه بادام شیرین کوبیده را با آب نیم گرم مخلوط کرده, مقداری نبات یا شیرینی به آن اضافه می‌شود و آن را صاف نموده و به کودک بخورانید و هنگام خواب مقدار کمی آب سیب یا آب هویج به کودک بخورانید.
این غذا موجب می‌شود تا روده‌های کودک پرورش یابد و مقداری ضخیم شوند و دستگاه گوارش او تقویت شود.
با گذشت زمان چند دانه برج را با تره و جعفری یا کلم پخته و آن را صاف نموده و به کودک بخورانید. در این زمان از خوراندن بیسکویت و نان سوخاری و مواد نشاسته‌ای خودداری ورزید؛ زیرا روده‌ها حالت چسبندگی پیدا کرده و معده هم قوی نمی‌باشد و ممکن است موجب تلف شدن کودک شود و به جای مواد نشاسته‌ای از آب سبزی بدون نمک روزی یک استکان به کودک بخورانید.
منبع: نیازها و روابط دختران و پسران