یکی از جامع ترین تحقیقات حاکی از این است که بیش از 86 درصد از دانش آموزان بویژه در مقطع دبستان و راهنمایی برای انجام تکالیف خود و موفقیت های مطالعه از والدین کمک می گیرند.
مشخص شده دانش آموزان بیشترین درخواست کمک را در سنین 9 تا 12 سال دارند. 66 درصد از والدین در این مرحله به فرزندان دانش آموز خود کمک می کنند و 59 درصد آنها چندبار در هفته و هر بار دست کم یک ساعت برای این کار زمان می گذارند.
بررسی ها نشان می دهد در مقطع راهنمایی هفته ای 3ساعت برای کمک به انجام تکالیف دانش آموزان توسط والدین کافی است.
گفتنی است همکاری والدین در کمک به انجام تکالیف و مطالعه دانش آموزان لزوما به معنای موفقیت آنها در تحصیل نیست. پس بهتر است از وقتی که دانش آموزان به سن 9 سال می رسند و هنوز به دبستان می روند والدین آنها را به مطالعه و پیشرفت های تحصیلی علاقه مند کنند و به تدریج مسوولیت های درسی را به عهده خودشان بگذارند تا این که پا به پای آنها و در کنارشان درسها را مرور و تمرین حل کنند.
آموزش مهارت های تقویت فکر و حافظه و مدیریت زمان نیز نقش قابل توجهی در این میان ایفا می کند، زیرا در حال حاضر حجم مطالب و تکالیف افزایش یافته و چنانچه بتوان به دانش آموز یاد داد که چگونه زمان بندی کند تا به تکالیف خود برسد و در ضمن با علاقه مطالعه کند نتایج به مراتب مطلوب تر خواهد بود.
اما بسیاری از والدین خواهان این هستند که بدانند چگونه می توانند موثرترین نقش را در این کار داشته باشند تا دانش آموزانشان موفق تر باشند.
در این خصوص می توان به چند مورد اشاره کرد از جمله این که: به جای این که شما برای فرزندتان مطالبی را بخوانید و او گوش کند بهتر است جایتان را عوض کنید. دانش آموزانی که در منزل و برای والدین به خواندن کتاب ، مجله، روزنامه و… می پردازند در مدرسه عملکرد بهتری دارند.
وقتی دانش آموز مطلبی را برایتان می خواند درباره چگونگی و مفاهیم آن با وی گفتگو کنید تا درک مطلب و تفکر او نیز تقویت شود. از تلویزیون به نحو احسن استفاده کنید.
بررسی ها نشان می دهد کارایی دانش آموزانی که هر روز به مدت چند ساعت متوالی پای تلویزیون می نشینند به مراتب کمتر از افرادی است که درنهایت روزی2 ساعت تلویزیون می بینند. پس برنامه ریزی صحیحی برای تماشای تلویزیون داشته باشید. در ضمن انتخاب برنامه ها و محتوای آنها نیز باید به دقت و با نظارت شما انجام شود.
برای کمک به فرزند دانش آموزتان یک برنامه ریزی درسی منظم داشته باشید تا هر روز سر ساعات مشخص به انجام تکالیف خاص بپردازد و شما نیز طبق برنامه معین شده در زمانهای مشخص به او کمک می کنید نه این که مرتب و در هر درسی شما را صدا بزند تا کنارش باشید و با او درسها را مرور کنید.
برای مثال هفته ای 3 روز سر یک ساعت معین به او کمک کنید. با مدرسه و معلمان در تماس باشید. منتظر نباشید تا از طرف مدرسه برای شرکت در یک جلسه خاص دعوت شوید. با معلمان در تماس باشید تا بدانید فرزندتان در چه دروسی قوی تر و در کدام دروس ضعیف تر است که در برنامه ریزی های منزل وقت بیشتری را برای از میان بردن نقاط ضعف اختصاص دهید. زمانی را برای گفتگو و نه سوال و جواب های گزارشی و خسته کننده با دانش آموز اختصاص دهید.
براساس آمار بیش از 72 درصد از دانش آموزان تمایل دارند درباره مسائل مختلف که بعضی نیز لزوما درسی نیستند و شاید محیطی و ارتباطی باشند با والدین صحبت کنند؛ البته در شرایطی آرام و دوستانه نه این که دائم مورد انتقاد واقع شوند.
همین مساله می تواند موجب صمیمیت بیشتر دانش آموزان با والدین شده و انگیزه آنها را به تحصیل افزایش دهد. برای کمک به تحصیل فرزندانتان باید از شیوه های معلمان در کلاس نیز آگاه باشید تا هماهنگ با آن عمل کنید. در غیر این صورت ممکن است اقدام به شیوه خودتان موجب بروز اختلاف و سردرگمی در روشهای مدرسه شود. در دسترس باشید، اما در هنگام لزوم عمل کنید.
گاهی متاسفانه برخی والدین به دلیل توجه بیش از حد به دانش آموز مرتب هنگام درس خواندن به او سر می زنند و از او می پرسند صفحه چندم است و اوضاع چگونه پیش می رود و تمرکز او را بر هم می زنند.
کارشناسان توصیه می کنند که والدین در دسترس و در صورت امکان در منزل باشند، اما مشغول کارهای خود باشند تا دانش آموز نیز در آرامش به درسهای خود برسد. می توانید از منابع جالب و سرگرم کننده غیردرسی برای کمک به فرزند دانش آموزتان کمک بگیرید. در عین حال نکاتی هم هست که والدین هنگام برنامه ریزی درسی برای فرزندان خود مدنظر داشته باشند تا نتیجه بهتری به دست آید:

شیوه های قضاوت

والدین باید شیوه های مناسبی را برای برخورد با فرزندان پیش بگیرند و آنها را از آغاز سال تحصیلی رعایت کنند.
یکی از این موارد ملاک قرار ندادن نمرات برای قضاوت در مورد دانش آموزان است.
آرامش ، لازمه مطالعه موفق برای دانش آموزان است و چنانچه نمره ملاک ارزیابی این مطالعه باشد به جای آرامش موجب اضطراب می شود.
چنانچه والدین از دانش آموزان بخواهند که به طور دائم مشغول درس خواندن باشند و نمرات عالی بگیرند آرامش را که لازمه مطالعه موفق است از فرزندانشان خواهند گرفت.

علاقه از نوع بی قید و شرط

یکی از مواردی که مانند بنزین برای حرکت موتور دانش آموز موثر است باور او توسط والدین است. علاقه بی قید و شرط به دانش آموز کمک قابل ملاحظه ای به تصوری که او از خود دارد خواهد کرد.
دانش آموزانی که والدینشان با تغییر یک نمره بالاتر یا پایین تر رفتاری متغیر دارند دچار تزلزل شخصیت شده و گمان می کنند این نمره است که موجب مقبولیتشان می شود نه خود آنها؛ اما وقتی او را با هر شرایطی باور کنید و در برطرف ساختن نقاط ضعف و کاستی ها او را مورد حمایت قرار دهید انگیزه بیشتری برای پیشرفت داشته و خودش سعی می کند شما را خوشحال کند.
در چنین شرایطی تصویر ذهنی او از خود مثبت بوده و موفقیت بیشتری برای خود متصور و قابل دسترس می بیند تا شکست و همین مساله نقش قابل ملاحظه ای در رفتار و افکارش خواهد داشت.
وقتی والدین مرتب نگران افزایش یا کاهش نمرات فرزندان دانش آموز خود باشند این نگرانی را به طور غیرمستقیم به فرزندان نیز انتقال داده و فرزندان هنگام درس خواندن نیز به جای این که با آسودگی خیال به تمرکز روی مطالب درسی بپردازند نگران چگونگی سوالات بوده و به نوعی دچار اضطراب و تشویش خواهند شد. آنها نگران شیوه پاسخگویی به پرسشها، کمبود وقت و نرسیدن بموقع به کلاس خواهند شد. از طرفی نگران این مورد می شوند که اگر نتوانند نمرات خوبی کسب کنند چه عواقبی در انتظارشان خواهد بود.این که والدین از آنها ناامید می شوند نیز خود موجب بروز اضطراب در زمانی می شود که در منزل حضور دارند و مطالعه می کنند.
در عین حال این نگرانی ها علاوه بر این که کارایی ذهنی را کاهش می دهند موجب بروز اختلالات رفتاری و ایجاد تنش در روابط والدین و فرزندان هم می شود.
بنابراین بهتر است والدین شیوه متعادل و منعطف تری را از آغاز سال تحصیلی پیش بگیرند تا فرزندان بموقع تشویق شده و انگیزه بیشتری برای مطالعه داشته باشند.

زمان یادگیری را محدود نکنید

تحقیقات جدید حاکی از فعالیت های شبانه مغز است و بر همین اساس کارشناسان اعلام کرده اند که هنگام شب زمان خوبی برای یادگیری و مطالعه است.
این یافته نشان می دهد برخلاف تصور عموم مبنی بر مطالعه و آموزش مفید در روز، شب نیز زمان خوبی برای به کارگیری امواج مغز در جهت یادگیری مطالب است.
حتی برخی افراد معتقدند مغز انسان شب هنگام بهتر مسائل را فرامی گیرد.
دانشمندان با استفاده از یک ذهن مغناطیسی شبیه سازی شده و نیز کورتکس مصنوعی مغز موفق به اثبات این فرضیه علمی شدند.
محققان اعلام کردند زمانی که فرد بیدار می شود، هورمونی ترشح می شود و فرآیند یادگیری شکل دیگری به خود می گیرد. به شکلی که ممکن است تا یکی دو ساعت بعد تمام مطالب فراگرفته شده از شکل منسجم خود خارج شوند.اما در شب، مغز از هجوم انواع افکار مزاحم در امان است و روند یادگیری به سبب همین موضوع بیشتر می شود. به همین دلیل بسیاری افراد معترفند که در شب بهتر از روز یاد می گیرند، زیرا فکرشان پاک تر و آماده تر است و تمرکز بیشتری دارد.
گاهی اوقات والدین دانش آموزان را صبح زود برای مطالعه بیدار می کنند یا ساعاتی از روز که دانش آموز خسته است و نیاز به استراحت فکری دارد برای مطالعه و انجام تکالیف او در نظر می گیرند و او را اجبار به مطالعه در این زمان می کنند که چنانچه این زمان تناسبی با وضعیت فکری و یادگیری دانش آموز نداشته باشد نه تنها موثر نیست، بلکه خستگی فکری و روحی او را نیز مضاعف خواهد کرد.
پس بهتر است به دانش آموزان کمک کنیم که زمان موثر برای مطالعه و یادگیری شان را به بهترین شکل پیدا کنند و در آن زمان به این کار بپردازند.

علل افت تحصیلی دانش آموزان

از مهمترین آفتهای نظام‌های آموزشی جهانی و من جمله کشور ما افت تحصیلی است که همه ساله به صورت های گوناگون تعداد بسیاری از استعدادهای بالقوه انسانی و منابع اقتصادی جامعه را هدر داده و نابسامانیهای فردی و اجتماعی را بر جای می‌گذارد، هرچند پاره ای از موارد افت تحصیل در بعضی از رشته‌های خاص بیشتر مشاهده می‌شود ولی می‌توان علل آن راتقریباً یکسان دانست: از جمله افت بر اثر قصور در اعمال و روش های مناسب آموزشی و پرورشی توسط نظام آموزش و پرورش،معلمان، خانواده، … .
بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و ترقی جوامع پیشرفته نشان می‌دهد که همه این کشورها از آموزش و پرورش توانمند و کارآمد برخوردار بوده‌اند. این نهاد از یک سو با کودکان و نوجوانانو جوانان خلاق، مبتکر و مستعد واز طرف دیگر با طیف گسترده ای از مردم به عنوان خانواده یا اولیای دانش‌آموزان در ارتباط است و تعلیمات وآموزش‌های خود را چه مثبت و چه منفی به پیکره جامعه تزریق می‌کند.
بدون تردید هیچ نظام آموزشی نمی‌تواند صددرصد به اهداف آموزشی خود برسد،ولی موفق بودن هر نظام آموزشی نزدیک‌تر شدن هرچه بیش‌تر به اهداف تعیین شده بستگی دارد برای نزدیک‌تر شدن به اهداف نظام آموزشی حتماً می‌بایست عوامل مؤثر بر افت تحصیلی را شناخت و اثرهای آن راکاهش داد.

چرا درس نمی خوانید؟!

یکی ازمهمترین آفات نظام آموزشی جهان از جمله کشور ما «افت تحصیلی» است که همه ساله به صورتهای گوناگون بخش عمده ای از استعدادهای بالقوه انسانی و منابع اقتصادی جامعه رابه هدر می دهد و نابسامانیهای فردی و اقتصادی زیادی برجای می گذارد. این پدیده بهصورت مردودی یا ترک تحصیل و یا کجرویهای دیگر جلوه می نماید.
کارشناسان مسائلاجتماعی در بررسی علل و عوامل افت تحصیلی دانش آموزان به دو دسته عوامل فردی واجتماعی اعتقاد دارند که توجه به آنها و ریشه یابی این عوامل می تواند در دست یابیبه موفقیت دانش آموزان مؤثر واقع شود درحالی که عدم توجه به این عوامل و سهل انگاری در این مورد ضررها و زیان های جبران ناپذیری به نسلی وارد خواهد ساخت که آینده کشوربا دستهای آنان ساخته خواهد شد.

شرایط خانوادگی

مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد یکی از عوامل مؤثر براین پدیده مسائل خانوادگی به ویژه از هم گسیختگی خانواده، کم سوادی والدین، مشکلات عاطفی،انزوا، جو اجتماعی، روانی خانواده، عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر، میزان درآمدخانواده، شغل والدین، میزان تفاهم والدین، حضور یا عدم حضور والدین، وضعیت تحصیلی سایر خواهران و برادران می باشد که در سلامت روحی و جسمی دانش آموز تأثیر فراوانی می گذارد.
دانش آموزی که از شرایط خانوادگی مناسب و پشتیبانی و حمایت عاطفی والدین خود برخوردار نیست و نیازهای روحی و روانی اش تأمین نمی شود درپی ارضای احتیاجات خود دچار بی توجهی به تحصیل یا ترک آن می شود.
پاسخ گفتن به نیازها ازسوی والدین لازمه موفقیت هر دانش آموز است درحالی که برخی از والدین بدون آگاهی ازوظیفه خود در قبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقیت دارند.
نتایج یک تحقیقنشان می دهد که میزان تحصیلات والدین تأثیر فراوانی در کیفیت تحصیلی دانش آموزدارد، زیرا والدین تحصیل کرده به ویژه پدران در حل مشکلات درسی فرزندان بهترین یاورآنها خواهند بود و می توانند برای فرزندان خویش الگوهای بسیار زیبایی از تعلیم وتربیت باشند.

عامل اقتصادی

عدم اشتغال سرپرست خانواده و ناتوانی او دربرآوردن کامل نیازهای افراد خانواده در افت تحصیلی فرزندان تأثیر فراوانی دارد، چرا که عدم توجه به ارضای نیازهای اولیه فرزندان موجبات بی توجهی به نیازهای روحی و عاطفی آنها نیز می شود و بچه ها برایتامین نیازهای خود مجبور به ترک تحصیل و ورود به بازار کار و اشتغال می گردند.
تحقیقات نشان می دهد که بحران های اقتصادی، کاهش درآمد و فقر و بیکاری خانواده ها نه تنها در افت تحصیلی دانش آموزان تأثیر می گذارد، بلکه انگیزه ای برای سوق دادن افراد به سوی جرایم و تخلف از مقررات اجتماعی می شود.
همچنین فراهم نکردنتسهیلات آموزشی از جمله مدارس خوب، وسایل تحریر مناسب، البسه و تغذیه کافی و مناسباز سوی والدین باعث سرخوردگی و عدم گرایش کودکان و نوجوانان به مدرسه و درس خواندنمی شود.
حضور پدر در خانه از جمله عواملی است که بر روی نرفتن یا رفتن دانشآموز به مدرسه تأثیر می گذارد. مطالعه تقریباً نیمی از کودکانی که از درس خواندن محروم شده اند نشان می دهد که والدین این کودکان یا از هم جدا شده اند یا فوت کرده اند یا احیاناً دارای پدر معتاد بوده اند، چرا که الکل و دیگر مواد مخدر نیز برزندگی نوجوانانی که والدین آنها به مصرف مواد مخدر وابسته باشند تأثیر فراوانی برجای می گذارد. این قبیل نوجوانان نه تنها بعدها در معرض خطرات ناشی از مصرف موادمخدر هستند بلکه از مشکلات روانی، اجتماعی نیز رنج می برند.

شیوه کنترل دانش آموزان در مدرسه

هرچ هشیوه کنترل دانش آموزان در مدارس آمرانه، خشک و قیم مابانه باشد احساس ازخودبیگانگی، ترک تحصیل، افت تحصیلی، بی انضباطی، رفتارهای نامتعادل و مخرب و عدم مشارکت در بین دانش آموزان مشاهده می شود.
در حالی که ارتباط صمیمانه و صادقانه بین مدیر، کادر آموزشی و دانش آموزان نشان دهنده جوی آزاد و باز در مدرسه است وکنترل دانش آموزان به سمت شیوه های انسانی، متعادل و دموکراتیک جهت گیری پیدا میکند و بازده تحصیلی دانش آموزان افزایش می یابد و زمینه های پیشرفت آنان نه تنها دردرس بلکه در زندگی فراهم می یابد.
مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد که اگر این دانش آموزان با معلمان خود ارتباط صمیمانه ای برقرارکنند در کاهش مشکلات عاطفی و پیشرفت تحصیلی آنان بسیار موثر می باشد این قبیل دانش آموزان اگر در فاصله ای نزدیک از معلم در کلاس قرار بگیرند قادر خواهند بود که وقت بیشتری را صرف فعالیت های درسی کنند و از حمایت بیشتر معلم برخوردار شوند که همین مسئله در رشد تحصیلی آنان تأثیر خواهد گذاشت.
البته باید توجه داشت که کودک ونوجوان احتیاج به انضباط دارد اگرچه انضباط و آزادی بی اندازه هر دو زیان آور است،اما کودک و نوجوان احتیاج به محدودیت و کنترل منطقی و عاقلانه دارد و اگر از حد خودپا را فراتر بگذارد باید متوجه باشد که تنبیه در انتظار اوست. این تنبیه باید توأم با محبت و دلسوزی باشد و نوجوان به خوبی آن را درک کند.

تغذیه مناسب

تغذیه مناسب به ویژه وجود ذخایر غنی آهن در غذاهای دانش آموزان باعث افزایش توانایی آنان در فراگری دروس مختلف خواهد شد. دختران و پسرانی که به سن بلوغ می رسند به علت جهشیکه در رشد پیش می آید به آهن بیشتری نیاز دارند و این مسئله در میان دختران بیشتروجود دارد و اگر از تغذیه مناسب برخوردار نباشند به فقر آهن دچار می شوند. اثرات فیزیولوژیک و جسمانی ناشی از فقر آهن در دانش آموزان به کاهش بازدهی و بهره وریذهنی و بدنی می انجامد.
شواهد مختلف نشان می دهد که کاهش ذخایر آهن بدن، حتی اگرکم خونی وجود نداشته باشد، اثرات بسیار منفی بر فرایندهای شناختی، یادگیری، قدرتتوجه و تمرکز ذهنی خواهد داشت.آهنبرای عملکرد صحیح مغزدر تمامی سنین یک عنصر ضروری است.
از سوی دیگر کلسیم، پروتئین، فسفر، ویتامین D و سایر ویتامین های موجود در غذاها بر روی استخوان سازی، رشد جسمانی و فعالیت مغزاثر مطلوبی می گذارد؛ بنابراین توصیه های تغذیه ای بویژه خوردن لبنیات، انواع گوشتها، سبزیجات، میوه و حبوبات برای تأمین نیازهای تغذیه ای دانش آموزان ضروری و حیاتی است.
بنابراین توجه به نیازهای تغذیه ای دانش آموزان باید در رئوس اقدامات برنامه ریزان و مسئولین آموزشی کشور قرار گیرد تا تمام دانش آموزان از این امکانات برخوردار باشند و دانش آموزانی که به دلیل درآمد پایین والدینشان از تغذیه مناسب برخوردار نیستند و متقابلاً از هوش و استعداد بالایی برخوردارند دچار افت تحصیلی نشوند.
ارائه تغذیه رایگان در مدارس به ویژه در مدارس ابتدایی و راهنمایی میتواند از جمله گام های مؤثر در این زمینه باشد.