تربیت شاگردان و اعطاى اجازه نامه
علاده بر تألیفات بسیار و تحقیقات ارزشمند بانو مجتهده امین که اکثر آنها جنبه اخلاقى و ضبغهى معنوى دارد و فضاى روح را متعالى مىکند و نورانیت مىبخشد ، این بانوى بزرگوار همچنین به تدریس و تربیت شاگرانى چند همت گماشت ؛ شاگردانى که از بانو امین به طور مستمر و یا متناوب بهره جسته و مدارج علمى را طى کردند . وى همچنین با ایجاد فضاهاى آموزشى مناسب ، به ایجاد تحولات معنوى و اخلاق جامعه کمک شایانى نمود . این اقدامات در چنان فضایى منشأ تحولات اساسى گردید . ایجاد نهادهاى مبتنى بر معارف معنوى اسلام و تعالیم حیاتبخش قرآن ، کمک بسیارى در سرعت گرفتن مبانى ایمانى و رشد اخلاق در آن دوران کرد و اسوههاى بسیارى را در محیطهاى به وجود آمده طاغوتى براى درهم شکستن آن فضاها و محیطها پرورش داد . حتى شخصیت بزرگى مانند فقیه اهل بیت حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى از بانو مجتهده امین کسب اجازه روایى مىکند .
بىشک ، در متن این اجازهنامه علاوه بر بیان سلسله مشایخ و تبیین جایگاه عالم بزرگوار مرحوم آیت الله العظمى مرعشى ، مهمترین آموزههاى اخلاقى و تربیتى نیز آمده است که نشان دهنده عظمت روحى و معنوى این شایستگان تاریخ تشیع در زمان ماست .
یکى دیگر از افرادى که بانو مجتهده امین به او اجازه روایت مىدهد حجت الاسلام و المسلمین شیخ زهیر حسون است که اهل علم و تحقیق و درایت بوده است . ) همان ، ص 75 )
تأسیس مکتب فاطمه علیهاالسلام
بانوى فاضله و معلم اخلاق و معنویت در سال 1344 شمسى حوزهاى به نام » مکتب فاطمه علیهاالسلام « براى بانوان تأسیس کرد . این حوزه با حدود 600 تا 1000 شاگرد شروع به فعالیت نمود . تأسیس این مکتب به صورت یک حرکت علمى و فرهنگى در جامعه زنان درآمد ، به گونهاى که در آن مرکز بانوان علاقهمند به کسب علم و فضیلت به تحصیل و تدریس علوم اسلامى در رشتههاى اخلاق ، فلسفه ، اصول ، حکمت ، فقه و عرفان پرداختند و این حرکت هنوز هم ادامه دارد . دستاوردهاى پرارزش و معنوى این مکتب در تعلیم و تعلم بانوان قابل توجه بوده است ، به گونهاى که بسیارى از خانمهاى اصفهانى که داراى تحصیلات مذهبى هستند از شاگردان حاجیه خانم امین بودهاند و یا از جلسات اخلاق ، تفسیر قرآن و مباحث مذهبى ایشان که به صورت هفتگى برگزار مىشد بهرهمند شدهاند . شایان ذکر است که مکتب فاطمه علیهاالسلام از شاگردان شهریه دریافت نمىکرد و کلیه هزینههاى مکتب به وسیله بنیانگذار آموزشگاه ، یعنى بانو امین ، پرداخت مىشد و حتى بعد از رحلت ایشان نیز با توجه به پیشبینىهایشان این روش استمرار یافته است .
از دیگر خدمات فرهنگى بانو امین تأسیس دبیرستانى دخترانه بود . در آن زمان، به سبب اینکه دبیران بسیارى از دبیرستانهاى دخترانه مرد بودند ، خانوادههاى مذهبى به ندرت اجازه مىدادند دخترانشان به دبیرستان بروند . به همین دلیل ، ایشان با تأسیس دبیرستان دخترانه راه تحصیل را براى بسیارى از دختران فراهم ساخت . این بانوى خیر و نیکوکار پس از پیرزى انقلاب اسلامى این دبیرستان را به آموزش و پرورش هدیه کرد . ) یادنامه ، 1371 ، ص 35 )
با نگاهى به زندگانى پربرکت این بانوى فاضله متوجه مىشویم که ایشان با احساس مسئولیتى که نسبت به جامعه داشت ، سعى کرد با نوشتن کتب و مقالات ، تأسیس مدرسه و مکتب علمى و اسلامى و پاسخگویى به سؤالات و راهنمایى طالبان علم و فضیلت به ویژه جامعه زنان ، گامهاى مؤثرى در تربیت و تهذیب نفس شاگردان مکتبش بردارد ؛ آن هم در زمانى که مشکلات اخلاقى و تربیتى جامعه زیاد بود و موانع بسیارى در راه تحصیل علم و معارف اسلامى وجود داشت . خانم امین به خانمهایى که قصد اشتغال در محیط خارج از خانه را داشتند ، توصیه مىکرد که با رعایت کامل حجاب اسلامى و حفظ اخلاقیات و دستورات شرع مقدس در محیط کار حاضر شوند ؛ زیرا در غیر این صورت ، عمل آنها مورد رضاى خداوند نخواهد بود. توصیه بانوى مجتهده امین به بانوانى که قصد ادامه تحصیل داشتند چنین بود که مشکلات دوران تحصیل را تحمل کنند و درس را ادامه دهند ؛ زیرا کمبود افراد متعهد و آگاه در بسیارى از جوامع به خوبى حس مىشود .
توصیههاى اخلاقى بانو امین به زنان جامعه قابل توجه بود . ایشان همواره آنان را به دانشافزایى و زدودن جهل توصیه مىکرد . بدینسان ، این بانویى که خود کانون مکارم اخلاقى و فضایل به شمار مىرفت پذیراى افرادى بود که از دور و نزدیک نزد او شتافته و از رهنمودها و مواعظش بهرهمند مىشدند . ) همان ، ص 36 – 35 )
حتى زنان بىسواد با عشق و علاقهاى که نسبت به بانو پیدا کردند راه سوادآموزى را پیش گرفته و از محافل ایشان بهرهمند شدند .
معنویت بانو امین
آن چیزى که بانو امین را یگانه مجتهده دوران ساخت تنها یاد گرفتن مشتى اصطلاحات علمى و رسیدن به مقام تفقه و اجتهاد نبود ، بلکه قلب سلیم بود . این بانوى بزرگ با دو بال علم و معنویت به سوى خدا حرکت کرد ؛ علم را همراه با تزکیه و تصفیه روح تحصیل کرد ، و با قلب سلیم سیر الى الله نمود و به علم ظاهرى هم اکتفا نکرد و به سلوک پرداخت و به علم اشراقى دست یافت . خانم فردوس مدرس هاشمى درباره عظمت معنوى بانو امین آورده است :
» وجود مقدس و مطهرش آنچنان روحانى و مستغرق در عالم عرفان و معنویت بود که هر وقت انسان او را مىدید مجذوب جذبه معنویت او شده و در پرتو نورانیت و نفس مطمئنه و قلب سلیم او در خود احساس شادى و نورانیت مىکرد . در اثر مجالست و تشرف به محضرش ، روح و روان انسان اوج مىگرفت ، پرواز مىکرد و با جهانى دیگر مأنوس مىشد . سیماى نورانى و ملکوتىاش ، بىاراده انسان را به یاد خدا مىانداخت و به راستى که مصداق » من یذکرکم الله رویته و یزید فى علمکم منطقه و یرغبکم فى الاخره علمه « بود . ) همان ، ص 215 )
بانو مجتهده طى مصاحبهاى در مورد آموختن علوم و کسب معارف چنین فرمود :
» غیر از بحث الفاظ ، بیشتر از همین راهها بوده و در نوشتههایم کمتر از امور خارجى کمک گرفتهام و نمىگویم از غیب خبر دارم، اما اغلب معنویات و معارف را از استاد فرا نگرفتهام و غالب نوشتههایم با ارشاد خدا و کمک او بوده است « ) ریاحى ، 1375 ، ص 97 )
و جالب توجه اینکه » وقتى ایشان دست به قلم مىگرفتند و مشغول به نوشتن کتاب مىشدند اصلا قلم خوردگى در آن دیده نمىشد . « ) همایونى ، 1383 ، ص 216 ) و این روشنگر امدادهاى غیبى براى ایشان بوده است .
ایشان در خلال صحبتهایشان بسیار روى این حدیث تکیه داشتند و مىفرمودند : » لیس العلم بکثره التعلم انما العلم نور یقذفه الله فى قلب من یشاء من عباده . « باید دید خدا چه دلى مىخواهد و دوست دارد که علم و حکمت را به او افاضه فرماید ؟ آن دلى را خدا دوست دارد که قلب سلیم باشد ؛ یعنى از رذایل و محبت دنیا و معصیت و هر چه غیر خداست پاک شده باشد .
اینها نمونههایى از مظاهر قلب سلیم بود که در رفتار و کردار حاجیه خانم امین دیده مىشد . در هر حال ، ایشان بانوى نمونه و اسوه حسنه بودند و شهر اصفهان باید افتخار کند که در مهد خود چنین گوهرى را پرورش داد .
بانو امین معاشران و مستخدمان خود را بسیار تحمل مىنمود ، به گونهاى که یکى از شاگردان ایشان گفته بود : اخلاق و رفتار ایشان براى من بیشتر از علم و درسشان اثر مىگذاشت .
از روحیات بارز حاجیه خانم امین ، نهایت تواضع ، فروتنى و حلم و آرامش روحى فوق العاده ایشان بود . بانو امین در طول حیات پربارش گاهگاهى بیمارىهایى پیدا نمود ، ولى در برابر آنها حتى یک بار هم شکایت نکرد . ) همایونى ، 1383 ، ص 211 )
رحلت مجتهده
سرانجام این حکم الهى و عارف به نفحات رحمانى ، نابغه دوران و مجتهده زمان پس از یک عمر خدمت خالصانه و صادقانه در بیست و سوم خرداد ماه 1362 شمسى / اول ماه مبارک رمضان 1403 قمرى سر در نقاب خاک کشید و پس از تشییع بسیار با شکوه و کمنظیر ، در تخت فولاد در تکیه خانوادگى ، جنب تکیه حاج آقا مجلس مقابل تکیه مرحوم بروجردى به خاک سپرده شد .
نتیجه
با توجه به بررسى شخصیت علمى و معنوى بانو مجتهده سیده نصرت امین مىتوان نتیجه گرفت :
1. دوران شکلگیرى شخصیت این بانو در اواخر دوران قاجار و اوایل عصر پهلوى بوده و با توجه به فضاى سرد ، بىروح و فاقد تحرک و عدم وجود محرکهاى مثبت ، به ویژه در جهت توسعه علوم معنوى براى بانوان ، تلاش مجتهده امین در باب فراگیرى علوم اسلامى از محضر علماى نامور زمان خود در حوزهى اصفهان و یا سایر علماى مبرز زمان خود قابل توجه بوده است .
2. این بانو در کنار همسردارى ، تربیت فرزند و انجام امور منزل ، به مطالعه ، تحقیق ، تألیف و تدریس پرداخته است .
3. وى نه تنها موفق به اخذ اجازه از علما و دانشمندان و مراجع مطرح دوران خود شد ، بلکه فقیه سترگ و رجالى نامور جهان اسلام و تشییع آیت الله العظمى سید شهابالدین مرعشى نجفى نیز از او اخذ اجازه نموده است .
4. تلاشهاى علمى و عملى بانو امین در آن زمان پاسخى بود بر گفته کسانى که حجاب را مانع فعالیتهاى علمى ، آموزشى و حضور در عرصههاى اجتماعى مىدانستند . نیز جوابى بود به سخن گروهى که اعتقاد داشتند بانوان باید در خانه نشسته و در هیچ فعالیت علمى و اجتماعى شرکت نکنند .
5. بانو امین در ابعاد مختلف علمى سرآمد گردید و در زمینه دانشهایى مانند تفسیر ، اخلاق ، عرفان ، اخبار و روایت ، فقه و اصول ، حکمت و فلسفه آثار آثار ارزشمندى بر جاى گذارد .
6. این مجتهده گران قدر در اوج تهمتها به مقدسات اسلامى و توهینها به ارزشهاى دینى ، با منطق قوى ، مستدل و سرشار از قدرت معنوى ، به شبههها و القائات نشریات و مجامع وابسته به فرهنگ ضد دینى و استعمارى عصر پهلوى پاسخ مىداد .
7. بانو امین نه تنها به پرورش شاگردان بسیارى موفق شد ، بلکه با ایجاد نهادهاى علمى – آموزشى حوزوى و نوین ) کلاسیک ( راه توسعه علوم معنوى و دینى و ترویج فرهنگ حجاب در زمان خود را فراهم نمود .
