سیری در سیره تربیتی و شخصیت اخلاقی و علمی بانو مجتهده امین رحمه الله (قسمت پنجم )

سیری در سیره تربیتی و شخصیت اخلاقی و علمی بانو مجتهده امین رحمه الله (قسمت پنجم )

تربیت شاگردان و اعطاى اجازه نامه
علاده بر تألیفات بسیار و تحقیقات ارزشمند بانو مجتهده امین که اکثر آنها جنبه اخلاقى و ضبغه‏ى معنوى دارد و فضاى روح را متعالى مى‏کند و نورانیت مى‏بخشد ، این بانوى بزرگوار همچنین به تدریس و تربیت شاگرانى چند همت گماشت ؛ شاگردانى که از بانو امین به طور مستمر و یا متناوب بهره جسته و مدارج علمى را طى کردند . وى همچنین با ایجاد فضاهاى آموزشى مناسب ، به ایجاد تحولات معنوى و اخلاق جامعه کمک شایانى نمود . این اقدامات در چنان فضایى منشأ تحولات اساسى گردید . ایجاد نهادهاى مبتنى بر معارف معنوى اسلام و تعالیم حیات‏بخش قرآن ، کمک بسیارى در سرعت گرفتن مبانى ایمانى و رشد اخلاق در آن دوران کرد و اسوه‏هاى بسیارى را در محیطهاى به وجود آمده طاغوتى براى درهم شکستن آن فضاها و محیطها پرورش داد . حتى شخصیت بزرگى مانند فقیه اهل بیت حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى از بانو مجتهده امین کسب اجازه روایى مى‏کند .
بى‏شک ، در متن این اجازه‏نامه علاوه بر بیان سلسله مشایخ و تبیین جایگاه عالم بزرگوار مرحوم آیت الله العظمى مرعشى ، مهم‏ترین آموزه‏هاى اخلاقى و تربیتى نیز آمده است که نشان دهنده عظمت روحى و معنوى این شایستگان تاریخ تشیع در زمان ماست .
یکى دیگر از افرادى که بانو مجتهده امین به او اجازه روایت مى‏دهد حجت الاسلام و المسلمین شیخ زهیر حسون است که اهل علم و تحقیق و درایت بوده است . ) همان ، ص 75 )

تأسیس مکتب فاطمه علیهاالسلام
بانوى فاضله و معلم اخلاق و معنویت در سال 1344 شمسى حوزه‏اى به نام » مکتب فاطمه علیهاالسلام « براى بانوان تأسیس کرد . این حوزه با حدود 600 تا 1000 شاگرد شروع به فعالیت نمود . تأسیس این مکتب به صورت یک حرکت علمى و فرهنگى در جامعه زنان درآمد ، به گونه‏اى که در آن مرکز بانوان علاقه‏مند به کسب علم و فضیلت به تحصیل و تدریس علوم اسلامى در رشته‏هاى اخلاق ، فلسفه ، اصول ، حکمت ، فقه و عرفان پرداختند و این حرکت هنوز هم ادامه دارد . دستاوردهاى پرارزش و معنوى این مکتب در تعلیم و تعلم بانوان قابل توجه بوده است ، به گونه‏اى که بسیارى از خانم‏هاى اصفهانى که داراى تحصیلات مذهبى هستند از شاگردان حاجیه خانم امین بوده‏اند و یا از جلسات اخلاق ، تفسیر قرآن و مباحث مذهبى ایشان که به صورت هفتگى برگزار مى‏شد بهره‏مند شده‏اند . شایان ذکر است که مکتب فاطمه علیهاالسلام از شاگردان شهریه دریافت نمى‏کرد و کلیه هزینه‏هاى مکتب به وسیله بنیانگذار آموزشگاه ، یعنى بانو امین ، پرداخت مى‏شد و حتى بعد از رحلت ایشان نیز با توجه به پیش‏بینى‏هایشان این روش استمرار یافته است .
از دیگر خدمات فرهنگى بانو امین تأسیس دبیرستانى دخترانه بود . در آن زمان، به سبب اینکه دبیران بسیارى از دبیرستان‏هاى دخترانه مرد بودند ، خانواده‏هاى مذهبى به ندرت اجازه مى‏دادند دخترانشان به دبیرستان بروند . به همین دلیل ، ایشان با تأسیس دبیرستان دخترانه راه تحصیل را براى بسیارى از دختران فراهم ساخت . این بانوى خیر و نیکوکار پس از پیرزى انقلاب اسلامى این دبیرستان را به آموزش و پرورش هدیه کرد . ) یادنامه ، 1371 ، ص 35 )
با نگاهى به زندگانى پربرکت این بانوى فاضله متوجه مى‏شویم که ایشان با احساس مسئولیتى که نسبت به جامعه داشت ، سعى کرد با نوشتن کتب و مقالات ، تأسیس مدرسه و مکتب علمى و اسلامى و پاسخ‏گویى به سؤالات و راهنمایى طالبان علم و فضیلت به ویژه جامعه زنان ، گام‏هاى مؤثرى در تربیت و تهذیب نفس شاگردان مکتبش بردارد ؛ آن هم در زمانى که مشکلات اخلاقى و تربیتى جامعه زیاد بود و موانع بسیارى در راه تحصیل علم و معارف اسلامى وجود داشت . خانم امین به خانم‏هایى که قصد اشتغال در محیط خارج از خانه را داشتند ، توصیه مى‏کرد که با رعایت کامل حجاب اسلامى و حفظ اخلاقیات و دستورات شرع مقدس در محیط کار حاضر شوند ؛ زیرا در غیر این صورت ، عمل آنها مورد رضاى خداوند نخواهد بود. توصیه بانوى مجتهده امین به بانوانى که قصد ادامه تحصیل داشتند چنین بود که مشکلات دوران تحصیل را تحمل کنند و درس را ادامه دهند ؛ زیرا کمبود افراد متعهد و آگاه در بسیارى از جوامع به خوبى حس مى‏شود .
توصیه‏هاى اخلاقى بانو امین به زنان جامعه قابل توجه بود . ایشان همواره آنان را به دانش‏افزایى و زدودن جهل توصیه مى‏کرد . بدین‏سان ، این بانویى که خود کانون مکارم اخلاقى و فضایل به شمار مى‏رفت پذیراى افرادى بود که از دور و نزدیک نزد او شتافته و از رهنمودها و مواعظش بهره‏مند مى‏شدند . ) همان ، ص 36 – 35 )
حتى زنان بى‏سواد با عشق و علاقه‏اى که نسبت به بانو پیدا کردند راه سوادآموزى را پیش گرفته و از محافل ایشان بهره‏مند شدند .

معنویت بانو امین
آن چیزى که بانو امین را یگانه مجتهده دوران ساخت تنها یاد گرفتن مشتى اصطلاحات علمى و رسیدن به مقام تفقه و اجتهاد نبود ، بلکه قلب سلیم بود . این بانوى بزرگ با دو بال علم و معنویت به سوى خدا حرکت کرد ؛ علم را همراه با تزکیه و تصفیه روح تحصیل کرد ، و با قلب سلیم سیر الى الله نمود و به علم ظاهرى هم اکتفا نکرد و به سلوک پرداخت و به علم اشراقى دست یافت . خانم فردوس مدرس هاشمى درباره عظمت معنوى بانو امین آورده است :
» وجود مقدس و مطهرش آنچنان روحانى و مستغرق در عالم عرفان و معنویت بود که هر وقت انسان او را مى‏دید مجذوب جذبه معنویت او شده و در پرتو نورانیت و نفس مطمئنه و قلب سلیم او در خود احساس شادى و نورانیت مى‏کرد . در اثر مجالست و تشرف به محضرش ، روح و روان انسان اوج مى‏گرفت ، پرواز مى‏کرد و با جهانى دیگر مأنوس مى‏شد . سیماى نورانى و ملکوتى‏اش ، بى‏اراده انسان را به یاد خدا مى‏انداخت و به راستى که مصداق » من یذکرکم الله رویته و یزید فى علمکم منطقه و یرغبکم فى الاخره علمه « بود . ) همان ، ص 215 )
بانو مجتهده طى مصاحبه‏اى در مورد آموختن علوم و کسب معارف چنین فرمود :
» غیر از بحث الفاظ ، بیشتر از همین راه‏ها بوده و در نوشته‏هایم کمتر از امور خارجى کمک گرفته‏ام و نمى‏گویم از غیب خبر دارم، اما اغلب معنویات و معارف را از استاد فرا نگرفته‏ام و غالب نوشته‏هایم با ارشاد خدا و کمک او بوده است « ) ریاحى ، 1375 ، ص 97 )
و جالب توجه اینکه » وقتى ایشان دست به قلم مى‏گرفتند و مشغول به نوشتن کتاب مى‏شدند اصلا قلم خوردگى در آن دیده نمى‏شد . « ) همایونى ، 1383 ، ص 216 ) و این روشنگر امدادهاى غیبى براى ایشان بوده است .
ایشان در خلال صحبت‏هایشان بسیار روى این حدیث تکیه داشتند و مى‏فرمودند : » لیس العلم بکثره التعلم انما العلم نور یقذفه الله فى قلب من یشاء من عباده . « باید دید خدا چه دلى مى‏خواهد و دوست دارد که علم و حکمت را به او افاضه فرماید ؟ آن دلى را خدا دوست دارد که قلب سلیم باشد ؛ یعنى از رذایل و محبت دنیا و معصیت و هر چه غیر خداست پاک شده باشد .
اینها نمونه‏هایى از مظاهر قلب سلیم بود که در رفتار و کردار حاجیه خانم امین دیده مى‏شد . در هر حال ، ایشان بانوى نمونه و اسوه حسنه بودند و شهر اصفهان باید افتخار کند که در مهد خود چنین گوهرى را پرورش داد .
بانو امین معاشران و مستخدمان خود را بسیار تحمل مى‏نمود ، به گونه‏اى که یکى از شاگردان ایشان گفته بود : اخلاق و رفتار ایشان براى من بیشتر از علم و درسشان اثر مى‏گذاشت .
از روحیات بارز حاجیه خانم امین ، نهایت تواضع ، فروتنى و حلم و آرامش روحى فوق العاده ایشان بود . بانو امین در طول حیات پربارش گاه‏گاهى بیمارى‏هایى پیدا نمود ، ولى در برابر آنها حتى یک بار هم شکایت نکرد . ) همایونى ، 1383 ، ص 211 )

رحلت مجتهده
سرانجام این حکم الهى و عارف به نفحات رحمانى ، نابغه دوران و مجتهده زمان پس از یک عمر خدمت خالصانه و صادقانه در بیست و سوم خرداد ماه 1362 شمسى / اول ماه مبارک رمضان 1403 قمرى سر در نقاب خاک کشید و پس از تشییع بسیار با شکوه و کم‏نظیر ، در تخت فولاد در تکیه خانوادگى ، جنب تکیه حاج آقا مجلس مقابل تکیه مرحوم بروجردى به خاک سپرده شد .

نتیجه
با توجه به بررسى شخصیت علمى و معنوى بانو مجتهده سیده نصرت امین مى‏توان نتیجه گرفت :
1. دوران شکل‏گیرى شخصیت این بانو در اواخر دوران قاجار و اوایل عصر پهلوى بوده و با توجه به فضاى سرد ، بى‏روح و فاقد تحرک و عدم وجود محرک‏هاى مثبت ، به ویژه در جهت توسعه علوم معنوى براى بانوان ، تلاش مجتهده امین در باب فراگیرى علوم اسلامى از محضر علماى نامور زمان خود در حوزه‏ى اصفهان و یا سایر علماى مبرز زمان خود قابل توجه بوده است .
2. این بانو در کنار همسردارى ، تربیت فرزند و انجام امور منزل ، به مطالعه ، تحقیق ، تألیف و تدریس پرداخته است .
3. وى نه تنها موفق به اخذ اجازه از علما و دانشمندان و مراجع مطرح دوران خود شد ، بلکه فقیه سترگ و رجالى نامور جهان اسلام و تشییع آیت الله العظمى سید شهاب‏الدین مرعشى نجفى نیز از او اخذ اجازه نموده است .
4. تلاش‏هاى علمى و عملى بانو امین در آن زمان پاسخى بود بر گفته کسانى که حجاب را مانع فعالیت‏هاى علمى ، آموزشى و حضور در عرصه‏هاى اجتماعى مى‏دانستند . نیز جوابى بود به سخن گروهى که اعتقاد داشتند بانوان باید در خانه نشسته و در هیچ فعالیت علمى و اجتماعى شرکت نکنند .
5. بانو امین در ابعاد مختلف علمى سرآمد گردید و در زمینه دانش‏هایى مانند تفسیر ، اخلاق ، عرفان ، اخبار و روایت ، فقه و اصول ، حکمت و فلسفه آثار آثار ارزشمندى بر جاى گذارد .
6. این مجتهده گران قدر در اوج تهمت‏ها به مقدسات اسلامى و توهین‏ها به ارزش‏هاى دینى ، با منطق قوى ، مستدل و سرشار از قدرت معنوى ، به شبهه‏ها و القائات نشریات و مجامع وابسته به فرهنگ ضد دینى و استعمارى عصر پهلوى پاسخ مى‏داد .
7. بانو امین نه تنها به پرورش شاگردان بسیارى موفق شد ، بلکه با ایجاد نهادهاى علمى – آموزشى حوزوى و نوین ) کلاسیک ( راه توسعه علوم معنوى و دینى و ترویج فرهنگ حجاب در زمان خود را فراهم نمود .

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید