امام حسن عسکری علیه السلام فرزند امام علی النقی (هادی) یازدهمین پیشوا و رهبر شیعیان در مدینه متولد شد و در سنین کودکی به خاطر وضع پیش آمده برای پدر گرامیشان که مجبور بودند در سامراء زندگی کنند، لذا همراه پدر به این شهر آمدند و تا آخر عمر شریفشان در این دیار زندگی کردند تا اینکه در سال 260 هجری قمری روز جمعه 8 ربیع الاول در اثر سمّی که از طرف خلیفه المعتمد به آن حضرت خورانده شده بود بعد از چند روز بیماری به شهادت رسیدند. زمانی که خبر شهادت آن حضرت در شهر منتشر شد ناله مردم بلند شد و بازار و مغازه ها تعطیل شد. بزرگان شهر اعم از حکومتی و غیر حکومتی، قضاه، امراء و وکلاء و نویسندگان و سایر مردم در تشییع جنازه آن حضرت شرکت کردند و بعد از آنکه نماز بر پیکر مطهر آن حضرت خوانده شد در خانه ای که پیکر پدرشان مدفون شده بود دفن کردند.[1]

و این امر که حضرت در خانه خود دفن شده از مسلمات تاریخ است. اما اینکه چرا امام را در قبرستان مسلمین دفن نکردند، باید گفت که انبیاء و ائمه و صلحاء در همه وقت سعی داشتند در ملکی که متعلق به خودشان است و کسی را داعیه تملک بر آن نیست زندگی کنند و بعد از مرگشان نیز در چنین مکانی مدفون گردند. چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در خانه خودش مدفون است و همان طور که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز نقل شده است بیشتر پیامبران در خانه های خود مدفون هستند.[2]

به عنوان نمونه می توان به مدفن اسماعیل ذبیح الله اشاره کرد که درکنار کعبه در حجره اسماعیل (خانه اسماعیل) می باشد.

علاوه بر این در میان عرب رسم بر این بود که بزرگان قوم را در خانه ای در کنار هم دفن می کردند یعنی در جائی که اجدادشان در آن نقطه دفن شده بودند و این امر در مورد ائمه ای که در بقیع مدفون هستند صادق است چرا که محل دفن ائمه بقیع ابتداء منزل عقیل بن ابی طالب بود لذا ما شاهدیم که مادر امام علی علیه السلام عباس عموی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و چهار امام بزرگوار و…همگی در نقطه ای نزدیک هم مدفون هستند و اگر امام حسن عسکری علیه السلام نیز در مدینه رحلت می کردند قطعا در این نقطه مدفون می شدند.

از آنجا که امام حسن عسکری علیه السلام دور از موطن اصلی خود بودند لذا قطعا وصیت و یا سفارش کرده بودند که در کنار پدر بزرگوار شان مدفون گردند.

در فقه اسلامی هم آمده است که مستحب است انسان مقبره ای داشته باشد که مالکیت آن از آن خودش باشد تا در آن دفن شود و هم چنین اقرباء و خاندانش در آن دفن گردند.[3]

علاوه بر آنچه نقل شد باید به این نکته نیز اشاره نمود که در بیت یا خانه دفن کردن در آن عصر و زمان مرسوم و معهود بوده و اکثر بزرگان در خانه هایشان دفن می شدند.[4]

با توجه به مطالب ذکر شده معلوم می شود که چرا امام حسن عسکری علیه السلام و یا سایر ائمه معصومین علیهم السلام را در خانه های خودشان دفن کردند که به صورت خلاصه بیان می شود:

1. اینکه انبیاء و ائمه معصومین علیهم السلام و صلحاء دوست داشتند در محلی که رحلت می کردند دفن شوند.
2. در جامعه عرب رسم بر این بود که بزرگان قوم را در خانه های خود درکنار هم دفن می کردند.
3. مستحب است که انسان برای خود و خاندانش مقبره ای مشخص داشته باشد.
4. چنانچه ائمه پیشین هم چه در بقیع و چه در کاظمین و سامراء از این روش استفاده کردند و در خانه و ملک شخصی خود مدفون شدند تا در آینده افراد مغرض نسبت به محل دفن آن حضرات ادعایی نداشته باشند.

پی نوشت ها:
[1]. شیخ مفید، الارشاد، قم، موسسه آل البیت، 1413ق، ج2، ص336 و شوشتری، نور الله، احقاق الحق، قم، مکتبه آیت الله مرعشی نجفی، 1409ق، ج29، ص61.
[2]. صالحی شامی، محمد، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق،ج10، ص483.
[3]. شیخ طوسی، المبسوط، تهران، حیدری، 1387ق، ج1، ص188.
[4]. مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، بی جا، بی تا، ج6، ص159.

منبع: مرکز مطالعات شیعه