اسلام نسبت به نهاد خانواده حساسیت ویژه ی دارد و حقوق و تکالیف عدیده ای را برای وضع نموده است. در این مقاله سعی شده است که از منظر روایات،‌ مردی رحمت شده و ایده آل- که همانا کسی است که بهتر تکالیف مشخص شده از ناحیه خداوند را انجام می دهد- را مورد ارزیابی قرار دهیم.

مردی که با زنی به خاطر دینداری و کمال او ازدواج می کند
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر مردی با زنی فقط به خاطر زیبایی و یا دارائی او ازدواج نماید، خدای متعال او را به آن دو چیز واگذار می نماید. ولی اگر بخاطر دینداری با او ازدواج نماید خدای متعال به او زیبایی و دارائی کرامت خواهد نمود.(1)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی که با زنی بخاطر مال و دارائیش ازدواج نماید. از مال و زیبائی آن زن محروم خواهد شد و مردی که با زنی بخاطر دینداریش ازدواج نماید. خدای متعال به او خیر و جمال و کمال عطا خواهد نمود.(2)

مردی که خود را برای همسرش آراسته می کند
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: آراستگی مرد ــ برای همسر خود ــ موجب اجر و ثواب است.(3)
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: آراستگی مرد موجب ازدیاد عفّت زن می گردد.(4)
امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: شوهر یک زن در رابطه با همسرش از سه چیز بی نیاز نیست:
1ــ موافقت و سازگاری با او؛ با این کار موافقت او را کسب می کند. و محبّتش را جلب می نماید و او را دوستدار می سازد، 2ــ خوش خلقی با او، 3ــ به دست آوردن دل او و این کار بوسیله ی دو امر حاصل می گردد: آراسته کردن خود در برابر دیدگان او، توسعه و گشایش و فراهم ساختن امکانات رفاهی بر او.(5)

مردی که همسر خود را می بوسد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روزی به مردی فرمود: آیا امروز روزه هستی؟
آن مرد گفت: خیر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: آیا امروز از مریضی عیادت نمودی؟
آن مرد گفت: خیر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: آیا جنازه ای را تشییع کردی؟
آن مرد گفت: خیر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: آیا مسکینی را اطعام دادی؟
آن مرد گفت: خیر.
آنگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به آن مرد فرمود: به نزد همسر خود برو و او را ببوس.
این کار تو اجر و ثواب صدقه دادن را خواهد داشت.(6)

مردی که در هنگام فرا رسیدن شب خود را به همسرش رسانده و شب را در کنار او صبح می کند
امام صادق (علیه السلام) فرمود: از جمله ی نشانه های سعادت مرد آن است که شب را در کنار همسر خود به صبح برساند.(7)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هلاک می گردد مردی که در شهر خود باشد امّا شب را در غیر منزلی که همسر او در آن است صبح کند. و این کار از مردانگی بدور است.(8)

مردی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش تلاش می نماید
امام صادق (علیه السلام) فرمود: شخصی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش سعی و تلاش می کند مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می نماید.(9)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: شخصی که در راه پیدا کردن روزی حلال سعی و تلاش نموده و در این راه از کار کردن عار نداشته و از انجام آن خجالت نکشد چنین شخصی سبکبار گشته و خاطرش آسوده شده و خانواده اش در نیکی و خوشی قرار خواهند گرفت.(10)

مردی که در زندگی و معیشت همسر خود توسعه و گشایش می دهد
امام رضا (علیه السلام) فرمود: بر یک مرد لازم است که برای خانواده ی خود توسعه و گشایش بوجود بیاورد تا آنها آرزوی مرگ او را نکنند.(11)
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه ی مبارکه ی:
رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنیَا حَسَنَهً وَ فِی الاخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ
فرمود: حسنه ی آخرت عبارت می باشد از رضایتمندی خدای عزّوجلّ و بهشت و حسنه ی دنیا عبارت می باشد از گشایش در معیشت و روزی و خوش اخلاقی.(12)

مردی که با همسر خود خوش اخلاق است
مردی به نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده و از همسر خود شِکوه و شکایت نمود. در این هنگام امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطابه ای ایراد نموده و در آن فرمودند: … با همسران خود در هر حال ــ مدارا کنید. و به نیکوئی با آنها سخن بگویید. شاید که رفتار آنها نیکو گردد.(13)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: رحمت خدا بر مردی باد که با همسر خود خوشرفتاری می کند.(14)
امام صادق (علیه السلام) پیرامون حقوقی که زن بر شوهر خود دارد فرمود: … او را نزند و صدایش را بر او بلند نکند.(15)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: شوهر نباید به همسر خود ترشروئی کند.(16)

مردی که همسر خود را دوست می دارد
امام صادق (علیه السلام) فرمود: دوست داشتن همسر از اخلاق انبیاء(علیهم السلام) بشمار می آید.(17)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرچه ایمان بنده ای افزونتر گردد. دوستی او نسبت به زنان نیز بیشتر می شود.(18)

مردی که در هنگام ورود به منزل به همسر و خانواده ی خود سلام می کند
امام باقر (علیه السلام) به این مضمون فرمود: هنگامی که وارد منزل خود می شوی بگو:
بسم الله، أشهد أن لا إله إلا الله. و أنّ محمداً رسول الله، اللهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد و به همسر و خانواده ی خود سلام کن و اگر آنها در منزل نبودند. بگو: بسم الله، السلام علینا و علی عباد الله الصالحین.
اگر چنین کنی، شیطان از منزل تو دور می گردد و از آنجا فرار می کند.(19)

مردی که پای همسرش را ــ در شب عروسی ــ می شوید
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی که پیرامون آداب شب عروسی فرمود: هرگاه عروس را به منزل خود آوردی. کفشهایش را از پایش درآور و او را در جایی بنشان. سپس پاهای او را بشوی. آنگاه آن آب را از درب خانه تا انتهای آن بپاش.
اگر چنین کردی خدای متعال هفتاد هزار گونه فقر را از خانه ی تو دور می سازد و هفتاد هزار گونه از برکت را وارد خانه ات می گرداند و خدای متعال با این کار هفتاد رحمت را بر سر عروس می گستراند و با این کار زوایای خانه ی تو متبرّک خواهد شد.(20)

مردی که با همسر خود شوخی و بازی می کند
امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: هنگامی که مردی با همسر خود شوخی و بازی می کند، ملائکه حضور پیدا می کنند (21)
در روایتی آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) شوخی می کرد و مزاح می نمود و غیر از حقیقت سخنی نمی گفت و دلی را نمی آزرد و در این کار زیاده روی نمی کرد.(22)

مردی که بر بداخلاقی همسر خود صبر می نماید
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: مردی که ــ بخاطر رضای خدای متعال ــ بر بد اخلاقی همسر خود صبر نماید، خدای متعال برای هر روز و شبی که صبر می کند ثوابی را که به حضرت ایوب (علیه السلام) کرامت فرموده به او عنایت می فرماید.(23)

مردی که در برابر خطاهای همسر خود گذشت و چشم پوشی می کند
إسحاق بن عمّار می گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: حقّ زن بر شوهر چیست که اگر مردی آنها را بجای بیاورد جزء نیکوکاران خواهد بود؟
امام صادق (علیه السلام) فرمود: او را سیر کند.و او را بپوشاند و اگر خطایی از او سر زد او را ببخشد.(24)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: پدرم (علیه السلام) همسری داشت که آن حضرت (علیه السلام) را آزار می داد. آن حضرت (علیه السلام) برای آن زن طلب آمرزش می نمود.(25)

مردی که نسبت به همسر خود غیرتمند است
امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: عدّه ای در جنگ با پیامبر (صلی الله علیه و آله) اسیر شدند. امر شد که آن گروه کشته شوند ــ مگر یک نفر از آنها؛ آن شخص به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: از میان این اسیران جنگی چرا مرا به قتل نرساندند؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: جبرئیل به نزد من آمده و از طرف خدای متعال به من خبر داد که تو دارای پنج خصلتی هستی ــ که خدا و رسول او آنها را دوست دارد ــ. و به همین خاطر از قتل تو صرفنظر شد:
بر همسرت غیرت فراوان داری، اهل جود و سخا و بخشندگی هستی، دارای اخلاق خوش هستی، راستگو هستی، دارای شجاعت هستی.
وقتی آن مرد این مطلب را از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنید. مسلمان شد و به همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جنگ شرکت نموده و پس از جنگ نمایانی که کرد به شهادت رسید.(26)

مردی که همسر خود را گرامی می دارد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترین شما کسانی هستند که نرمخو هستند. و همسران خود را گرامی می دارند.(27)

مردی که با همسر خود مدارا می کند
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: برادرم جبرئیل ــ بارها ــ مدارا نمودن با زنان را به من سفارش نمود. تا آنکه گمان بردم که جایز نبوده و سزاوار نیست که مردی به همسرش بگوید: اُف.(28)
حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) از بد اخلاقی همسر خود به نزد خدای عزّ و جلّ شِکوه و شکایت نمود. خدای متعال به او وحی فرمود: زن شبیه استخوان دنده است. اگر بخواهی آن را راست کنی شکسته خواهد شد و اگر آن را به حال خود واگذاری از او بهره مند خواهی شد. بر بداخلاقی همسرت صبر کن (29).

مردی که با همسر خود مهربان است
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: محبوبترین بندگان در پیشگاه خدای متعال کسانی هستند که با خانواده ی خود مهربان بوده و با آنها با شفقت رفتار می نمایند.(30)

مردی که با همسر خود همخوابی می نماید
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتی که مرد مؤمنی برای نزدیکی کردن با همسر مؤمنه اش به نزد او می رود دو ملک او را در بر می گیرند و مانند شخصی است که در راه خدا جهاد می کند و پس از آنکه با همسر خود نزدیکی کرد گناهان او ریخته می شود مانند ریختن برگ درختان در فصل پائیز و پس از آنکه غسل جنابت نمود از گناهان پاک می گردد.(31)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مورد ثواب شخصی که غسل جنابت را انجام می دهد فرمود: خدای متعال برای هر قطره از آب غسل قصری در بهشت برای او بنا می کند.(32)
مردی به امام صادق (علیه السلام) گفت: چرا شخصی که مؤمن است. زیاد با همسر خود نزدیکی می کند؟ امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: زیرا شخص مؤمن توجّه و نگاهش منحصر به همسر خود می باشد و امیال و شهوت خود را به این سو و آن سو معطوف نمی دارد. لذا وقتی که به همسر خود دسترسی پیدا می کند. به او اکتفا می نماید و به همین خاطر است که او از انجام کار حرام بی نیاز و مستغنی می گردد.(33)

مردی که در کنار همسر و اعضای خانواده ی خود می نشیند
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: نشستن مرد در کنار خانواده اش ــ در پیشگاه خدای متعال ــ از اعتکاف کردن در مسجد من بهتر می باشد.(34)

مردی که نیازهای معیشتی همسر خود را تأمین می کند
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: انفاق مرد به همسر و فرزندانش به منزله ی صدقه دادن در راه خداست.(35)

مردی که به همسر خود هدیه می دهد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هدیه دادن مرد به همسرش موجب زیادی عفّت او خواهد گشت.(36)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: هدیه دادن موجب ایجاد محبّت می گردد.(37)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هدیه دادن موجب زیادی مودّت گشته و برادری و اخوّت را تجدید نموده و موجب از بین رفتن کینه می گردد.(38)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: به همدیگر هدیه دهید، زیرا هدیه دادن موجب از بین رفتن کدورتها و دشمنیها می گردد.(39)

مردی که ــ در امر خانه داری ــ به همسر خود کمک می کند
حضرت أمیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بر ما وارد شدند در حالی که حضرت فاطمه (علیها السلام) کنار دیگ نشسته و من مشغول پاک کردن عدس بودم. حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمودند: ای أبا الحسن!
گفتم: لبّیک یا رسول الله!
حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: به سخنی که می گویم گوش فرا ده و سخنی که می گویم به دستور خداست؛ مردی که به همسرش در خانه کمک می کند، خدای متعال به عدد هر موئی که در بدن اوست ثواب عبادت یک سال به او کرامت می فرماید. سالی که روزهایش را روزه و شبهایش را به شب زنده داری مشغول بوده است و خدای متعال ثوابی را که به صابرین ــ مانند داود نبی و یعقوب و عیسی (علیهم السلام) ــ عطا فرموده به او می دهد.
یا علی! مردی که در خانه به خانواده اش خدمت نماید و این کار را با طیب خاطر و بدون کراهت انجام می دهد خدای متعال نام او را در زمره ی شهداء می نویسد و خدا در نامه ی عمل او برای هر روز و شب اش ثواب هزار شهید می نویسد و برای هر قدمی که برمی دارد ثواب حجّ و عمره ای برای او نوشته می شود و خدای متعال به تعداد رگهای بدنش شهری در بهشت به او کرامت می فرماید.
یا علی! یک ساعت در خدمت خانواده بودن بهتر است از عبادت هزار سال و بهتر است از هزار حج و هزار عمره و بهتر است از هزار بنده آزاد کردن و بهتر است از هزار بار جهاد کردن و بهتر است از عیادت هزار مریض و بهتر است هزار نماز جمعه و بهتر است از هزار تشییع جنازه و بهتر است از سیر کردن هزار گرسنه بهتر است از پوشاندن هزار برهنه و بهتر است از تجهیز هزار اسبی که در راه خدا به کار برده می شود و بهتر است از صدقه دادن هزار دینار به فقیران و بهتر است از خواندن تورات و انجیل و زبور و فرقان و بهتر است از آزاد کردن هزار اسیر و بهتر است از اطعام هزار مسکین و چنین شخصی ــ در دنیا ــ جایگاه خود را در بهشت می بیند.
یا علی! مردی که با طیب خاطر و بدون تکبّر به خانواده اش کمک می کند بدون حساب وارد بهشت می شود.
یا علی! خدمت نمودن به خانواده موجب آمرزش گناهان می گردد و غضب و خشم الهی را فروکش می کند و این کار به منزله ی مهریه ی حورالعین بوده و موجب ازدیاد حسنات می گردد.
یا علی! شخصی که به خانواده ی خود خدمت می کند در زمره ی صدّیقین و شهداء می باشد و خدای متعال برای چنین شخصی خیر دنیا و آخرت را خواسته است.(40)

پی‌نوشت‌ها:

1ــ (قال الإمام الصادق (علیه السلام): إذا تزوّج الرجل المرأه لجمالها أو مالها و کّل إلی ذلک.
و إذا تزوّجها لدینها رزقه الله الجمال و المال (الکافی ج 5 ص 333 و التهذیب ج 7 ص 465).
2ــ روی عن الإمام الصادق (علیه السلام) أنّه قال: من نکح إمرأه لمالها. حرم مالها و جمالها.
و من نکح للدین. وفقّ الله له الخیر و الجمال و الکمال (المقنعه ص 513).
3ــ قال الإمام الکاظم (علیه السلام): إنّ فی الخضاب أجراً.
إنّ الخضاب و التهیئه ممّا یزید فی عفّه النساء (مکارم الأخلاق ج 1 ص 184).
عن الحسن بن جهم قال: دخلت علی أبی الحسن (علیه السلام) و هو مختصب. بسواد.
فقلت: ــ جعلت فداک ــ قد اختضبت؟
قال: إنّ فی الخضاب أجراً. إنّ الخضاب و التهیئه ممّا یزید فی عفّه النساء.
و لقد ترک النساء العفّه لترک أزواجهنّ التهیئه لهنّ (مکارم الأخلاق ج 1 ص 184).
4ــ قال الإمام الکاظم (علیه السلام): تهیئه الرجل للمرأه ممّا یزید فی عفتّها (مکارم ج 1 ص 218).
5ــ (قال الإمام الصادق (علیه السلام)): لا غنی بالزوج عن ثلاثه أشیاء ــ فیما بینه و بین زوجته ــ
و هی: الموافقه. لیجتلب بها موافقتها و محبتها و هواها.
و حسن خلقه معها.
و استعماله استماله قلبها. بالهیئه الحسنه فی عینها. و توسعته علیها… (تحف العقول ص 322).
6ــ عن جعفر بن محمّد الصادق (عن أبیه (علیهم السلام)) قال: قال النبیّ (صلی الله علیه و آله) لرجل: اصبحت صائماً؟
قال: لا.
قال (صلی الله علیه و آله): ف عدت مریضاً؟
قال: لا.
قال (صلی الله علیه و آله): فأتبعت جنازه؟
قال: لا.
قال (صلی الله علیه و آله): فاطعمت مسکیناً؟
قال: لا.
قال (صلی الله علیه و آله): فارجع إلی أهلک. فأصبهم * فإنّه ــ علیهم منک صدقه (ثواب الأعمال ص 168 و من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 109).
*کان (صلی الله علیه و آله) یصیب رأس بعض نسائه و هو صائم.
اراد: التقبیل (نقلاً عن هامش ثواب الأعمال).
ــ فی الفقیه هکذا: فإنّه منک علیهم صدقه.
عن جعفر عن أبیه عن آبائه (علیهم السلام): إنّ رسول الله (صلی الله علیه و آله) قال لرجل من أصحابه ــ یوم الجمعه ــ :
صل صمت الیوم؟
قال: لا.
قال (صلی الله علیه و آله): هل تصدّقت الیوم بشیء؟
قال: لا.
قال (صلی الله علیه و آله): قم. فأصب من أهلک.
فإنّ ذلک صدقه منک علیها (قرب الاسناد ص 67).
7ــ (قال الإمام الصادق (علیه السلام)): ثلاثه من السعاده: الزوجه المؤاتیه. و الأولاد البارّون.
و الرجل یرزق معیشته ببلده. یغدو إلی أهله و یروح (الکافی ج 5 ص 258).
(راجع: تهذیب الأحکام ج 7 ص 282).
(قال الإمام الصادق (علیه السلام)): ثلاث هنّ من السعاده: الزوجه المؤاتیه. و الولد البارّ.
و الرجل یرزق معیشه. یغدو علی إصلاحها. و یروح إلی عیاله (الأمالی للشیخ الطوسی ــ علیه الرحمه ــ ص 303 المجلس 11).
8ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): هلک بذی المروّه أن یبیت الرجل عن منزله بالمصر الّذی فیه أهله (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 362).
9ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من سعی فی نفقه عیاله و والدیه فهو کالمجاهد فی سبیل الله (مستدرک الوسائل ج 13 ص 55).
قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): الشاخص فی طلب الرزق الحلال. کالمجاهد فی سبیل الله (دعائم الإسلام ج 2 ص 15 و عوالی اللئالی ج 3 ص 194).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): الکادّ علی عیاله کالمجاهد فی سبیل الله (الکافی ج 5 ص 88 و عدّه الداعی ص 82 و عوالی اللئالی ج 1 ص 286 و ج 2 ص 109).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): الکادّ علی عیاله ــ من حلال * ــ کالمجاهد فی سبیل الله (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 103 و عوالی اللئالی ج 3 ص 199). * فی عوالی اللئالی: من الحلال.
10ــ قال الإمام الصادق (علیه السلام): من لم یستحی من طلب * الحلال ــ من المعیشه ــ خفّت مؤنته. و رخی باله. و نعم عیاله… (تحف العقول ص 57 و ثواب الأعمال ص 200 و کشف الغمّه ج 3 ص 116).
*فی ثواب الأعمال هکذا: … من طلب المعاش خفّت.
و فی کشف الغمّه هکذا: من طلب المعیشه.
11ــ قال الإمام الرضا (علیه السلام): ینبغی للرجل أن یوسّع علی عیاله لئلاّ یتمنّوا موته (من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 39).
عن معمّر بن خلاّد عن أبی الحسن (علیه السلام) قال: ینبغی للرجل أن یوسّع علیٍ عیاله. کیلا یتمنّوا موته. و تلا (علیه السلام) هذه الآیه : و یُطعِموُنَ الطَّعامَ عَلَی حُبََّهِ مِسکِیناً و یِتیَماً و أسِیراً.
قال (علیه السلام) الأسیر عیال الرجل.
ینبغی للرجل إذا زید فی النعمه أن یزید اسراؤه فی السعه علیهم … (الکافی ج 4 ص 11).
12ــ عبدالأعلی قال: سألت أبا عبدالله (علیه السلام) عن قول الله عزّ و جلّ:
رَبََّنَا آتِنَا فِی الدُّنیَا حَسَنَهً و فِی الآخره حَسَنَهً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ.
قال (علیه السلام): رضوان الله. و الجنه ــ فی الآخره ــ .
و السعه فی المعیشه. و حُسن الخُلق ــ فی الدنیا ــ (تفسیر العیّاشی ــ علیه الرحمه ــ ج 1 ص 209).
عن عبدالأعلی عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: رضوان الله و التوسعه فی المعیشه. و حُسن الصحبه. و فی الآخره: الجنّه (تفسیر العیّاشی ــ علیه الرحمه ــ ج 1 ص 209).
13ــ شکا رجل من أصحاب أمیرالمؤمنین (علیه السلام) نسائه.
فقام (علیه السلام) خطیباً. و قال: … ف داروهنّ علی کل حال. و أحسنوا لهنّ المقال. لعلّهنّ یحسنّ الفعال (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 361).
14ــ قال الإمام الصادق (علیه السلام): رحم الله عبداً أحسن فیما بینه و بین زوجته.
فان الله عزّ و جلّ قد ملکها ناصیتها و جعله القیّم علیها (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 281 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 469).
15ــ (قال الإمام الصادق (علیه السلام) فی حدیث ــ لإمرأه ــ فی شأن حقوق المرأه علی زوجها):
… و لا یلطم و لا یصیح فی وجهک (مکارم الأخلاق ج 1 ص 470).
16ــ (و جاء فی حدیث حول حقوق المرأه علی زوجها): … یسدّ جوعتها. و یستر عورتها. و لا یقبّح لها وجهاً (الکافی ج 5 ص 511).
17ــ قال الإمام الصادق (علیه السلام): من أخلاق الأنبیاء صلی الله علیهم حبّ النساء (الکافی ج 5 ص 320 و التهذیب 7/466 و روضه الواعظین 2/261 و مکارم 1/432 و عوالی 3/282).
18ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): کلّما ازداد العبد إیماناً. ازداد حبّاً للنساء (دعائم الإسلام ج 2 ص 192 و الجعفریّات ص 154 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمه ــ ص 114).
19ــ (قال الإمام الباقر (علیه السلام)): إذا دخلت منزلک. فقل: بسم الله.
أشهد أن لا إله إلاّ الله. و أنّ محمّداً رسول الله.
و صلی الله علیه و علی أهل بیته.
و سلّم علی اهلک.
و إن لم یکن فیه أحد. فقل: بسم الله.
السلام علینا و علی عبادالله الصالحین.
فإذا قلت ذلک. فرّ الشیطان من منزلک (مستدرک الوسائل ج 8 ص 376).
(راجع: جامع الأخبار ص 231 و مشکاه الأنوار ج 2 ص 23 و مستدرک الوسائل ج 3 ص 459).
قال الإمام الباقر (علیه السلام): إذا دخل رجل منکم بیته. فإن کان فیه أحد. یسلّم علیهم.
و إن لم یکن فیه أحد. فلیقل: السلام علینا من عند ربّنا.
یقول الله: تحیّه من عند الله مبارکه طیبه (تفسیر القمّی ــ علیه الرحمه ــ ج 2 ص 110).
20ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): عن أبی سعید الخدری قال: أوصی رسول الله (صلی الله علیه و آله) علیّ بن أبی طالب: (علیه السلام). فقال: ــ یا علیّ – إذا دخلت * العروس بیتک. ف إخلع خفّها حین تجلس.
و اغسل رجلیها. و صُبّ الماء ــ من باب دارک إلی أقصی دارک.
فإنّک إذا فعلت ذلک أخرج الله من دارک سبعین ألف لون ــ من الفقر ــ ، و أدخل فیه سبعین ألف لون ــ من البرکه. و أنزل علیک سبعین رحمه ترفرف ــ علی رأس العروس ــ حتّی تنال برکتها کلّ زاویه ــ فی بیتک. و تأمن العروس من الجنون و الجذام و البرص ــ ــ أن یصیبها ــ ما دامت فی تلک الدار… (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 358 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 455 و جامع الأخبار ص 277).
ــ ــ فی مکارم الأخلاق: ادخلت.
ــ ــ فی عوالی اللئالی ج 3 ص 308 هکذا: و یصبّ ذلک الماء من باب الدار إلی أقصاها.
ــ ــ فی جامع الأخبار: لوناً.
ــ ــ فی مکارم الأخلاق هکذا : من الفقر و اُدخل فیه سبعین ألف لون من الغنی و سبعین لوناً من البرکه.
ــ ــ فی جامع الأخبار هکذا: کلّ زاویه من البیت.
ــ ــ فی جامع الأخبار هکذا: … البرص و لا یصیبها ما دامت فی تلک الدار.
21ــ قال الإمام الصادق (علیه السلام): لیس شیء تحضره الملائکه إلاّ الرهان. و ملاعبه الرجل أهله (الکافی ج 5 ص 49 و ص 554).
(راجع: وسائل الشیعه ج 20 ص 118 باب: استحباب ملاعبه الزوجه و مداعبتها).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): کلّ لهو المؤمن باطل إلاّ فی ثلاث:
فی تأدیبه الفرس. و رمیه عن القوس. و ملاعبه إمرأته. فإنّهنّ حقّ (الکافی ج 5 ص 50 و وسائل الشیعه ج 20 ص 118).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): کلّ لهو فی الدنیا باطل إلاّ ما کان من رمیک عن قوسک. و تأدیبک فرسک. و ملاعبتک أهلک. فإنّه من السنّه (عائم الإسلام ج 1 ص 345).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): کلّ لهو باطل إلاّ ما کان من ثلاثه * : رمیک عن قوسک. و تأدیبک فرسک. و ملاعبتک أهلک. فإنّه من السنّه (الجعفریّات ص 149 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمه ــ ص 196 تحقیق و نشر مؤسّسه دارالحدیث).
*فی النوادر : ثلاث.
قال الإمام الصادق (علیه السلام): … إذا أتی أحدکم أهله. فلیکن بینهما مداعبه. فإنّه أطیب للأمر (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 364 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 459).
ــ در کتاب شریف وسائل الشیعه ج 20 ص 118 یک باب وجود دارد با عنوان: مستحبّ بودن بازی کردن و شوخی نمودن شوهر با همسرش.
و از احادیث شریفی که در این باب درج شده است استفاده می شود که این کار. مطلوب شرع مطهّر بوده و موجب رضایت خدای متعال می باشد. و لذا مستلزم اجر و ثواب الهی است.
اینک چند حدیث شریف دیگری را که مربوط به موضوع شوخی و مزاح است. ذکر می نمائیم.
22ــ کان (رسول الله صلی الله علیه و آله) یمزح. و لا یقول إلاّ حقّاً.
و لا یؤذی قلباً. و لا یفرط فیه (بحارالأنوار ج 69 ص 235).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): إنّی لأ مزح. و لا أقول إلاّ حقّاً (مکارم الأخلاق ج 1 ص 58).
کان النبیّ (صلی الله علیه و آله) یمزح و لا یقول إلاّ حقّاً (بحار الأنوار ج 16 ص 294).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): کان رسول الله (صلی الله علیه و آله) یداعب. و لا یقول إلاّ حقّاً (مستدرک الوسائل ج 8 ص 408).
23ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من صبر علی سوء خلق إمرأته. و احتسبه. أعطاه الله تعالی ــ بکلّ یوم و لیله یصبر علیها ــ من الثواب ما أعطی أیّوب (علیه السلام) علی بلائه.
و کان علیها من الوزر ــ فی کلّ یوم و لیله ــ مثل رمل عالج.
فإن ماتت ــ قبل أن تعینه و قبل أن یرضی عنها ــ حشرت یوم القیامه منکوسهً مع المنافقین فی الدرک الأسفل من النار (عقاب الأعمال ص 339 و اعلام الدین ص 419).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من صبر علی سوء خلق إمرأته. أعطاه الله من الأجر ما أعطی أیّوب (علیه السلام) علی بلائه.
و من صبرت علی سوء خلق زوجها. أعطاها الله مثل ثواب آسیه بنت مزاحم (مکارم الأخلاق ج 1 ص 462).
24ــ عن إسحاق بن عمّار قال: قلت لأبی عبدالله (علیه السلام): ما حقّ المرأه علی زوجها الّذی إذا فعله کان محسناً؟
قال (علیه السلام): یشبعها. و یکسوها.
و إن جهلت غفرلها (الکافی ج 5 ص 510) . (راجع: مکارم الأخلاق ج 1 ص 467).
(راجع: من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 279).
(و جاء فی حدیث آخر هکذا: … و إن أذنبت غفرلها (الکافی ج 5 ص 511).
25ــ قال أبوعبدالله (علیه السلام): کانت امرأه عند أبی (علیه السلام) تؤذیه. فیغفر لها (الکافی ج 5 ص 511).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): کانت لأبی (علیه السلام) امرأه و کانت تؤذیه.
و کان (علیه السلام) یغفرلها (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 279).
(راجع: مکارم الأخلاق ج 1 ص 348).
عن یونس بن عمّار قال: زوّجنی أبوعبدالله (علیه السلام) جاریه کانت لإسماعیل ابنه.
فقال (علیه السلام): أحسن إلیها.
فقلت: و ما الإحسان إلیها؟
فقال (علیه السلام): اشبع بطنها. و اکس جثّتها. و اغفر ذنبها… (الکافی ج 5 ص 511).
26ــ عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: اُتی النبیّ (صلی الله علیه و آله) باُساری. فأمر بقتلهم. و خلاّ رجلاً من بینهم.
فقال الرجل: ــ بأبی أنت و اُمّی یا محمّد ــ کیف أطلقت عنی من بینهم؟
فقال (صلی الله علیه و آله): أخبرنی جبرئیل عن الله عزّ و جلّ أنّ فیک خمس خصال. یحبّها الله عزّ و جلّ و رسوله: الغیره الشدیده علی حرمک.
و السخاء.
و حسن الخلق.
و صدق اللسان.
و الشجاعه.
فلمّا سمعها الرجل أسلم.
و حسن إسلامه.
و قاتل مع رسول الله (صلی الله علیه و آله) قتالاً شدیداً حتّی استشهد (الأمالی للشیخ الصدوق ــ علیه الرحمه ــ ص 345 الجلس 46).
(راجع: الخصال ص 282 و روضه المواعظین ج 2 ص 266 و 283 و مشکاه الأنوار ج 2 ص ص 131 و قصص الأنبیاء للشیخ الراوندی ــ علیه الرحمه ــ ص 307).
و الحدیث فی بعض المصادر مروی عن الإمام الباقر (علیه السلام).
27ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): خیارکم. ألینکم مناکب. و أکرمهم لنسائهم (دلائل الإمامه ص 76).
28ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): أخبرنی أخی جبرئیل ولم یزل یوصینی بالنساء حتّی ظننت أن لا یحلّ لزوجها أن یقول لها: اُف (مستدرک الوسائل ج 14 ص 252).
29ــ قال أبوعبدالله (علیه السلام): إنّ إبراهیم (علیه السلام) شکا إلی الله عزّ و جلّ ما یلقی من سوء خُلق ساره.
فأوحی الله تعالی إلیه : إنّما مثل المراه مثل الضلع (المعوج)*.
إن أقمته. کسرته ــ.
و إن ترکته. استمتعت به.
اصبر علیها (الکافی ج 5 ص 513 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 467).
*ما بین القوسین لم یذکر فی مکارم الأخلاق.
ــ فی مکارم الأخلاق : انکسر.
30ــ قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): … أحبّ الناس إلی الله. أشفقهم علی عیاله (شرح نهج البلاغه لإبن أبی الحدید ج 20 ص 340).
31ــ (قال رسول الله (صلی الله علیه و آله)): إذا أقبل الرجل المؤمن علی إمرأته المؤمنه اکتنفه ملکان.
و کان ک الشاهر سیفه فی سبیل الله. فإذا فرغ منها تحاتت عنه الذنوب ــ کما یتحات ورق الشجر أوان سقوطه ــ . فإذا هو اغتسل انسلخ من الذنوب (دعائم الإسلام ج 2 ص 191 و عوالی اللئالی ج 3 ص 293).
(قال الإمام الصادق (علیه السلام)): إنّ رسول الله (صلی الله علیه وآله) دخل بیت أم سلمه. ف شمّ ریحاً طیّبه.
فقال (صلی الله علیه و آله): أتتکم الحولاء؟
فقالت: هو ذا. هی تشکو زوجها.
فخرجت علیه الحولاء. فقالت: بأبی أنت و اُمّی إنّ زوجی عنّی معرض.
فقال (صلی الله علیه و آله): زیدیه ــ یا حولاء ــ.
قالت: ما أترک شیئاً طیّباً ممّا أتطیّب له به ــ و هو عنّی معرض ــ.
فقال (صلی الله علیه و آله): أما لو یدری ما له بإقباله علیک.
قالت: و ما له بإقباله علیّ؟
فقال (صلی الله علیه و آله): أمّا إنّه ــ إذا أقبل ــ اکتنفه ملکان. فکان ک الشاهر سیفه فی سبیل الله.
فإذا هو جامع. تحات عنه الذنوب ــ کما یتحات ورق الشجر ــ .
فإذا هو اغتسل انسلخ من الذنوب (الکافی ج 5 ص 496).
32ــ (قال رجل لرسول الله (صلی الله علیه و آله)): ما جزاء من اغتسل من الحلال؟
قال صلی الله علیه و آله: بنی الله له بکلّ قطره ــ من ذلک الماء ــ قصراً فی الجنّه (الاختصاص ص 37).
33ــ (قیل للإمام الصادق (علیه السلام)): ما بال المؤمن قد یکون أنکح شیء؟
قال (علیه السلام): لحفظه فرجه عن فروج لا تحل ــ له . و لکی لا تمیل به شهوته هکذا و لا هکذا.
فإذا ظفر بالحلال. اکتفی به. و استغنی به عن غیره (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 365 و علل الشرایع ج 2 ص 326 الباب 346 و صفات الشیعه ص 221).
ــ فی علل الشرایع: لا یحلّ له. و فی صفات الشیعه هکذا: عن فروج ما لا یحلّ له.
34ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): جلوس المرء ــ عند عیاله ــ أحبّ إلی الله تعالی من اعتکاف فی مسجدی ــ هذا ــ (تنبیه الخواطر ج 2 ص 121).
35ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): نفقه الرجل علی عیاله صدقه (عوالی اللئالی ج 2 ص 229).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): إذا أنفق المسلم علی أهله نفقه و هو یحتسبها کانت له صدقه (الأمالی للشیخ الطوسی ــ علیه الرحمه ــ ص 383 المجلس 13).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): کلّ ما أنفق المؤمن من نفقه علی نفسه و عیاله و أهله کتب له بها صدقه… (مستدرک الوسائل ج 7 ص 239).
قال العالم (علیه السلام): نفقتک علی نفسک و عیالک صدقه (بحار الأنوار ج 101 ص 72 و مستدرک الوسائل ج 13 ص 54).
یعنی همانطور که صدقه دادن. اگر همراه با قصد قربت باشد. یک نوع عبادت محسوب می گردد و مستلزم اجر و ثواب اخروی و آثار و برکات دنیوی است. نفقه به همسر و فرزندان و تأمین نیازهای معیشتی آنان نیز به منزله ی صدقه دادن در راه خدا شمرده شده و موجب اجر و ثواب الهی است.
36ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): هبه الرجل لزوجته تزید فی عفّتها (من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 273).
(راجع: وسائل الشیعه ج 19 ص 240 باب : حکم الرجوع فی الهبه للزوج و الزوجه).
37ــ قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): الهدیه یجلب المحبّه (غرر الحکم).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): تهادوا. تحابوا. (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 190 و الخصال ص 27).
38ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): الهدیه تورث المودّه. و تجدّد الاُخوّه. و تذهب الضغینه (عوالی اللئالی ج 1 ص 294).
39ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تهابوا. فإنّ الهدیه تسلّ السخائم و وتجلی ضغائن العداوه و الأحقاد (الکافی ج 5 ص 143).
40ــ قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): دخل علینا رسول الله (صلی الله علیه و آله) و فاطمه (علیهاالسلام) جالسه عند القدر ــ و أنا أنقّی العدس ــ .
قال (صلی الله علیه و آله): ــ یا أبا الحسن ــ .
قلت: لبّیک ــ یا رسول الله ــ .
قال: اسمع منّی ــ و ما أقول إلاّ ما أمر ربّی ــ .
ما من رجل یعین امرأته ــ فی بیتها ــ إلاّ کان له بکلّ شعره ــ علی بدنه ــ عباده سنه.
ــ صیام نهارها و قیام لیلها ــ .
و أعطاه الله ــ من الثواب ــ ما أعطاه الصابرین: داود النبیّ و یعقوب و عیسی (علیهم السلام).
ــ یا علی ــ من کان فی خدمه العیال فی البیت ــ و لم یأنف ــ کتب الله تعالی اسمه فی دیوان الشهداء. و کتب الله له بکلّ یوم و لیله ثواب ألف شهید. و کتب له بکلّ قدم ثواب حجّه و عمره. و أعطاه الله تعالی بکلّ عِرق ــ فی جسده ــ مدینه فی الجنّه.
ــ یا علی ــ ساعه فی خدمه العیال. خیر من عباده ألف سنه. و ألف حجه. و ألف عمره.
و خیر من عتق ألف رقبه. و ألف غزوه. و ألف مریض عاده. و ألف جمعه. و ألف جنازه. و ألف جائع یشبعهم. و ألف عار یکسوهم. و ألف فرس یوجّهها فی سبیل الله.
و خیر له من ألف دینار یتصدّق علی المساکین.
و خیر له من أن یقرأ التوراه و الإنجیل و الزبور والفرقان.
و من ألف أسیر اُسر فأعتقهم. و خیر له من ألف بدنه یعطی للمساکین.
و لا یخرج من الدنیا حتّی یری مکانه من الجنّه.
ــ یا علی ــ من لم یأنف من خدمه العیال دخل الجنّه بغیر حساب.
ــ یا علی ــ خدمه العیال کفّاره للکبائر.
و تطفئ غضب الربّ. و مهور حورالعین. و تزید فی الحسنات.
ــ یا علی ــ لا یخدم العیال إلاّ صدیق أو شهید. أو رجل یریدالله به خیر الدنیا و الآخره.(جامع الأخبار ص 276 الفصل 59 تحقیق و نشر مؤسّسه آل البیت لإحیاء التراث (علیهم السلام) تحت اشراف سماحه العلاّمه حجه الإسلام و المسلمین الحاجّ السیّد جواد الحسینی الشهرستانی ــ دامت توفیقاته ــ ).