ازدواج، شهد شیرین زندگی و از جمله مستحبات مؤکد است که در شرائطی حتی واجب می شود. ازدواج آغاز سفری است که دو مؤمن متهعد می شوند که در کنار یکدیگر از پله های تعالی را بالا روند و سعادتمند شوند. ازدواج علاوه بر آثار دنیوی،‌ دارای اثرات اخروی خاص خود است که در این مقاله به آن اشاره ای می شود.

آمرزش
امام باقر (علیه السلام) به این مضمون فرمود: جبرئیل در شب معراج به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) عرضه داشت که خدای متعال کسانی را که ازدواج می کنند مورد آمرزش قرار می دهد.(1)

ثواب و حسنه
امام باقر (علیه السلام) به این مضمون فرمود: شخصی که برای رضای خدا و احیای سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ازدواج می کند. هنگامی که با همسر خود سخن می گوید. خدای متعال برای او حسنه می نویسد. و هنگامی که نزدیک همسر خود می رود. خدای متعال گناه او را می آمرزد. و هنگامی که غسل جنابت را انجامی می دهد. به عدد قطرات آبی که به موی او رسیده است مورد آمرزش الهی قرار می گیرد.(2)

خیر آخرت
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدای عزّ و جلّ می فرماید: چنانچه بخواهم برای مردی خیر دنیا و آخرت را جمع نمایم به او: قلبی خاشع. و زبانی ذاکر. و بدنی ــ که در هنگام بلا ــ صابر باشد می دهم. و همچنین به او زن با ایمانی کرامت خواهم نمود. زنی که در وقت دیدن او مسرور و خوشحال می گردد.
و در غیاب او پاکدامنی خود و دارائی همسرش را حفظ می نماید.(3)
امام سجّاد (علیه السلام) به این مضمون فرمود: شخصی که برای امتثال امر الهی ازدواج می کند و به وسیله ی این کار موجب انجام صله ی رحم می گردد. خدای متعال در روز قیامت تاج ملک را بر سر او قرار خواهد داد.(4)

اهمّیت سعی و تلاش در امر ازدواج دیگران
وَأَنکِحُوا (5) الأَیَامَى مِنکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِن یَکُونُوا فُقَرَاء یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ «32» (النور).
مردان و زنان بی همسر را همسر دهید ــ و همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را ــ اگر فقیر و تنگدست باشند خداوند آنان را از فضل خود بی نیاز می سازد. خداوند واسع و آگاه است (تفسیر نمونه ج 14 ص 456).
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) به این مضمون فرمود: بهترین شفاعتها و میانجیگریها آن است که شخصی بین دو نفری که می خواهند با هم ازدواج کنند. میانجیگری نموده و این کار خیر را به نتیجه برساند.(6)

اجر و ثواب سعی و تلاش نمودن در امر ازدواج دیگران
امام سجّاد (علیه السلام) فرمود: شخصی که اسباب ازدواج فرد مجرّدی را فراهم سازد. خدای متعال تاج مُلک را بر سر او می گذارد.(7)
امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: شخصی که اسباب ازدواج فرد مجرّدی را فراهم سازد. از جمله کسانی خواهد بود که خدای متعال در روز قیامت به دیده ی رحمت به سوی او می نگرد.(8)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که برادر مؤمن اش را به همسری زن مؤمنه ای درآورد که آن زن مایه ی اُنس او شده و اسباب راحتی او را فراهم آورد. خدای متعال حورالعین را به ازدواج چنین شخصی درمی آورد. و خدای متعال موجبات اُنس او را ــ در قبر ــ با بهترین دوستان و نزدیکانش فراهم می سازد. به صورتی که او با آنها مأنوس می گردد.(9)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که در راه به ازدواج در آمدن زن و مرد مؤمنی سعی و تلاش نماید. خدای متعال حورالعین را به ازدواج او در خواهد آورد. و خدای متعال برای هر قدمی که در این راه برمی دارد. و برای هر کلمه ای ــ که برای این امر بر زبان جاری می کند ــ ثواب عبادت یک سال را به او خواهد داد.(10)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که در راه به ازدواج در آمدن زن و مرد مؤمنی سعی و تلاش نماید. خدای متعال هزار حورالعین را به ازدواج او در خواهد آورد. که هر حورالعینی در قصری از درّ و یاقوت بسر می برد. و خدای متعال برای هر قدمی که در این راه برمی دارد و برای هر کلمه ای که برای این امر سخن می گوید. ثواب عبادت یک سال را به او خواهد داد. سالی که شبهایش را به عبادت و شب زنده داری مشغول بوده و روزهایش را روزه دار بوده است.(11)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به این مضمون فرمود: چهار گروه هستند که خدای متعال در روز قیامت با دیده ی رحمت به آنها می نگرد. و آنها را مورد پاکی و تزکیه قرار می دهد. (از جمله ی آن چهار گروه): شخصی است که اسباب ازدواج فرد مجرّدی را فراهم سازد.(12)
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: سه گروه هستند که در روز قیامت زیر سایه ی عرش الهی قرار دارند:
(از جمله ی آن گروه): شخصی است که اسباب ازدواج برادر مؤمن خود را فراهم می سازد.(13)

ــ ازدواج در وقت بلوغ و جوانی
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: از جمله حقوقی که فرزند بر پدر دارد آن است که:
1ــ نام نیک بر او بگذارد.
2ــ نوشتن را به او بیاموزد.
3ــ وسائل ازدواج او را در وقت بلوغ فراهم سازد.(14)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: از جمله حقوقی که فرزند بر پدر دارد آن است که:
1ــ نام نیکو بر او بگذارد ــ وقتی که متولّد می شود ــ.
2ــ خواندن و نوشتن را به او بیاموزد ــ وقتی که بزرگ می شود ــ.
3ــ با ازدواج. عفّت و پاکدامنی او را حفظ کند ــ در وقتی که بالغ می شود ــ .(15)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: ــ ای جوانان ــ هر وقت توانائی پیدا کردید ازدواج کنید.(16)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: ــ ای جوانان ــ ازدواج کنید.(17)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که در جوانی ازدواج می کند شیطان از این کار آن جوان خشمناک شده و می گوید: وای بر من. این جوان ــ با ازدواج ــ دو سوّم از دین و آئین خود را از گزند و آفت من حفظ نمود. آنگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: این جوان باید ــ با تقوا و پرهیزکاری ــ باقیمانده ی دین و آئین خود را حفظ نماید.(18)
امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: خدای عزّ و جلّ آنچه را که بشریّت محتاج آن است را به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بیان داشت. از جمله ی آن آموخته ها آن است که روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بر روی منبر رفته و پس از حمد و ثنای الهی چنین فرمودند: ــ ای مردم ــ جبرائیل از طرف خدای عزّ و جلّ به نزد من آمده و به من چنین گفت: دختران به منزله ی میوه ای هستند که بر درختی قرار دارند. و لازم است ــ که در وقت رسیدن میوه ــ آن را از درخت چید. و اگر چنین نشود. آفتاب آن میوه را فاسد نموده و بادها آن را پراکنده خواهند ساخت. و هنگامی که دختران به مرحله ی بلوغ می رسند. لازم است که آنها را شوهر داد. و درمان آنها ازدواج است. و اگر چنین نشود از فساد ایمن نخواهند بود. زیرا آنها ــ به هر حال ــ بشر می باشند. در این هنگام مردی برخاسته و از حضرت سؤال کرد: دخترانمان را به ازدواج چه شخصی درآوریم؟
حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: با شخصی که هم شأن و کفو شما باشد.
آن مرد گفت: چه کسانی کفو و هم شأن ما هستند؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: افراد با ایمان کفو و هم شأن هم هستند.(19)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به این مضمون فرمود: از جمله ی نشانه های سعادت یک مرد آن است که دخترش را وقت بلوغ شوهر دهد.(20)

وظیفه ی پدران در رابطه با ازدواج فرزندان
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: از جمله حقوقی که فرزند بر پدر دارد آن است که:
وسائل ازدواج او را در وقت بلوغ فراهم سازد.(21)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به این مضمون فرمود: از جمله ی نشانه های سعادت یک مرد آن است که دخترش را وقت بلوغ شوهر دهد.(22)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: از جمله حقوقی که فرزند بر پدر دارد آن است که: با ازدواج. عفّت و پاکدامنی او را حفظ نماید ــ در وقتی که بالغ می شود ــ .(23)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: پدری که صاحب فرزندی باشد و آن فرزند به حدّ بلوغ برسد و آن پدر توانائی و امکانات ازدواج فرزندش را داشته باشد امّا او را به ازدواج درنیاورد و در این مورد تعلل ورزد.
در این صورت اگر فرزند دچار لغزش و گناه گردد. آن پدر در گناه فرزند شریک خواهد بود.(24)

وظیفه ی اشخاص متمکّن و خیرخواه و مسؤول و کسانی که بیت المال را در اختیار دارند نسبت به ازدواج افراد جامعه
حضرت امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: مردی به نزد پدرم (علیه السلام) آمد. آن حضرت (علیه السلام) به او فرمود: آیا ازدواج کرده ای؟
آن مرد جواب داد: خیر.
حضرت امام باقر (علیه السلام) فرمود: من دوست ندارم که دنیا و مافیها را داشته باشم امّا یک شب بدون همسر باشم.
بدرستی که دو رکعت نمازی را که شخص متأهّل می خواند. بهتر است از شخص مجرّدی که شب را به شب زنده داری مشغول. و روز را روزه دار بوده است. سپس امام باقر (علیه السلام) هفت دینار به آن مرد دادند.
و به او فرمودند: بوسیله ی این پولها ازدواج کن.
آنگاه امام باقر (علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: ازدواج کنید و تشکیل خانواده دهید که این کار موجب افزوده شدن رزق و روزی شما خواهد شد.(25)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی را به نزد امیرالمؤمنین (صلی الله علیه و آله) آوردند که به وسیله ی استمناء و خود ارضائی شهوت جنسی خود را فروکش کرده بود.
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) او را تنبیه نمودند. سپس آن حضرت (علیه السلام) ــ با پول بیت المال ــ همسری را به عقد او درآورد.(26)

پی‌نوشت‌ها:

1- قال أبو جعفر (علیه السلام): إنّ النبیّ (صلی الله علیه و آله) لمّا اُسری به إلی السماء.
قال: لحقنی جبرئیل (علیه السلام) فقال: ــ یا محمّد ــ إنّ الله تبارک و تعالی یقول: إنّی قد غفرت للمتمتّعین من اُمّتک من النساء (من لا یحضره الفقیه 3 ص 295).
2- عن صالح بن عقبه عن أبیه عن الباقر (علیه السلام) قال: قلت: للمتمتّع ثواب؟
قال (علیه السلام): إن کان یرید ــ بذلک ــ الله عزّ و جلّ. ــ و خلافاً لفلان ــ.
لم یکلّمها إلاّ کتب الله له حسنه.
و إذا دنا ــ منها ــ غفر الله له ــ بذلک ــ ذنباً.
فإذا اغتسل غفر الله له بعدد ما مرّ الماء علی شعره… (رساله المتعه للشیخ المفید ــ علیه الرحمه ــ ص 8).
3- قال الإمام الباقر (علیه السلام): قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): قال الله عزّ و جلّ: إذا أردت أن أجمع للمسلم خیر الدنیا و الآخره. جعلت له قلباً خاشعاً. و لساناً ذاکراً. و جسداً ــ علی البلاء ــ صابراً.
و زوجه مؤمنه تسرّه إذا نظر إلیها.
و تحفظه ــ إذا غاب عنها ــ فی نفسها و ماله (الکافی ج 5 ص 379).
4- (قال الإمام السجّاد علیه السلام): من زوّج لله. و وصل الرحم. توجّه الله بتاج الملک یوم القیامه (مشکاه الأنوار ج 1 ص 372).
5- معناه: زوّجوا ــ أیّها المؤمنون ــ من لا زوج له.
و هذا أمر ندب و استحباب (مجمع البیان ج 7 ص 219).
6- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): أفضل الشفاعات أن تشفع بین اثنین ــ فی نکاح ــ حتّی یجمع الله بینهما (الکافی ج 5 ص 331 و تهذیب الأحکام ج 7 ص 467 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 430 و عوالی اللئالی ج 3 ص 303).
قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): أفضل الشفاعات من یشفع بین اثنین ــ فی نکاح ــ حتّی یجمع الله شملهما (الجعفریات ص 391).
7- قال الإمام السجّاد (علیه السلام): من زوّج عزباً. توجّه الله بتاج الملک (عوالی اللئالی ج 3 ص 303).
8- قال الإمام الصادق (علیه السلام): من زوّج أعزباً * کان ممّن ینظر الله عزّ و جلّ إلیه یوم القیامه (الکافی ج 5 ص 331 و تهذیب الأحکام ج 7 ص 467 و عوالی اللئالی ج 3 ص 303).
*فی التهذیب و عوالی اللئالی: عزباً.
9- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من زوّج أخاه المؤمن زوجه یأنس بها. و یستریح إلیها. زوّجه الله من الحور العین. و آنسه فی قبره بأحبّ الفریقین إلیه من أهل بیته و إخوانه.
و آنسهم به (جامع الأخبار ص 222).
10- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من عمل فی تزویج حلال ــ حتّی یجمع الله بینهما ــ زوّجه الله من الحور العین. و کان له بکلّ خطوه خطاها. و کلمه تکلّم بها عباده سنه (جامع الأخبار ص 274).
11- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من عمل فی تزویج بین مؤمنین ــ حتّی یجمع بینهما ــ زوّجه الله ألف امرأه من الحور العین.
کلّ امرأه فی قصر من درّ و یاقوت.
و کان له بکلّ خطوه خطاها ــ فی ذلک ــ . أو کلمه تکلّم بها ــ فی ذلک ــ عمل سنه.
قیام لیلها. و صیام نهارها (ثواب الأعمال ص 340 و اعلام الدین ص 420).
12- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): أربعه ینظر الله تعالی إلیهم یوم القیامه و یزکّیهم:
من فرّج عن لهفان کربه. و من أعتق نسمه مؤمنه. و من زوّج عزباً.
و من أحجّ صروره (تنبیه الخواطر ج 2 ص 109).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): أربعه ینظر الله تعالی إلیهم یوم القیامه:
من أقال لهفاناً. أو أعتق نسمه. أو زوّج عزباً. أو حجّ صروره (مشکاه الأنوار ج 1 ص 333).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): أربعه ینظر الله إلیهم یوم القیامه: من أقال نادماً. أو أغاث لهفان. أو أعتق نسمه. أو زوّج عزباً (الخصال ص 224).
13- قال الإمام الکاظم (علیه السلام): ثلاثه یستظلّون بظلّ عرش الله ــ یوم لا ظلّ إلاّ ظلّه ــ:
رجل زوّج أخاه المسلم. أو أخدمه. أو کتم له سرّ (الخصال ص 141).
(جاء فی حدیث): إنّ الله ظلّ تحت یده ــ یوم القیامه ــ لا سیتظلّ تحته إلاّ نبیّ أو وصیّ نبیّ
أو مؤمن أعتق عبداً مؤمناً.
أو مؤمن قضی مغرم مؤمن.
أو مؤمن کفّ أیمه * مؤمن (قرب الاسناد ص 302).
(راجع: بحار الأنوار ج 71 ص 356 باب: تزویج المؤمن).
*الأیمه: عدم الزواج.
أی: عمل فی تزویج مؤمن و سعی لذلک.
14- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من حقّ الولد علی والده ثلاثه:
یحسّن اسمه. و یعلّمه الکتابه. و یزوّجه إذا بلغ (مکارم الأخلاق ج 1 ص 474 و روضه الواعظین ج 2 ص 426).
15- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من حقّ الولد علی والده أن یحسّن اسمه ــ إذا ولد ــ .
و أن یعلّمه الکتابه ــ إذا کبر ــ .
و أن یعفّ فرجه ــ إذا أدرک ــ (مستدرک الوسائل ج 15 ص 169).
16- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ــ یا معشر الشباب ــ من استطاع منکم الباه. فلیتزوّج… (جامع الأخبار ص 273 و روضه الواعظین ج 2 ص 258).
17- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ــ یا معشر الشباب ــ علیکم بالباه… (الکافی ج 5 ص 330 و عوالی اللئالی ج 1 ص 257).
18- (قال رسول الله صلی الله علیه و آله): ما من شابّ تزوّج ــ فی حداثه سنّه ــ إلاّ عجّ شیطانه یقول: یا ویلاه. عصم هذه ــ منّی ــ ثلثی دینه.
فلیتّق الله العبد فی الثلث الباقی (دعائم الإسلام ج 2 ص 190)
(راجع: الجعفریّات ص 153 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمه ــ ص 113).
19- عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: إنّ الله عزّ و جلّ لم یترک شیئاً ممّا یحتاج إلیه إلاّ علّمه نبیّه (صلی الله علیه و آله).
فکان من تعلیمه إیّاه: أنّه صعد المنبر ــ ذات یوم ــ فحمد الله. وأثنی علیه.
ثمّ قال: ــ أیّها الناس ــ إنّ جبرئیل أتانی ــ عن اللطیف الخبیر ــ فقال: إنّ الأبکار بمنزله الثمر ــ علی الشجر ــ إذا أدرک ثمره. فلم یجتنی أفسدته الشمس. و نثرته الریاح.
و کذلک الأبکار. إذا أدرکن ــ ما یدرک النساء ــ فلیس لهنّ دواء إلاّ البعوله.
و إلاّ لم یؤمن علیهنّ الفساد. لأنّهنّ بشر.
قال: فقام إلیه رجل فقال: ــ یا رسول الله ــ فمن نزوّج؟
فقال (صلی الله علیه و آله): الأ کفاء.
فقال: ــ یا رسول الله ــ و من الأ کفاء.
فقال (صلی الله علیه و آله): المؤمنون بعضهم أکفاء بعض.
المؤمنون بعضهم أکفاء بعض (الکافی ج 5 ص 337).
(راجع: تهذیب الأحکام ج 7 ص 459).
امام صادق (علیه السلام) در تعریف کفو و شأن به این مضمون فرمود: کفو عبارت می باشد از پاکدامن بودن و داشتن امکانات.
قال الإمام الصادق (علیه السلام): الکفو أن یکون عفیفاً. و عنده یسار (تهذیب الأحکام ج 7 ص 455 و ص 456 و من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 249).
20- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من سعاده الرجل أن لا تحیض ابنته فی بیته (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 302 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 473).
عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: من سعاده المرء أن لا تطمث ابنته فی بیته (الکافی ج 5 ص 336).
21- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من حقّ الولد علی والده ثلاثه:
یحسّن اسمه. و یعلّمه الکتابه. و یزوّجه إذا بلغ (مکارم الأخلاق ج 1 ص 474 و روضه الواعظین ج 2 ص 426).
22- قال رسول الله صلی الله علیه و آله): من سعاده الرجل أن لا تحیض ابنته فی بیته (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 302 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 473).
عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: من سعاده المرء أن لا تطمث ابنته فی بیته (الکافی ج 5 ص 336).
23- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من حقّ الولد علی والده أن یحسّن اسمه ــ إذا ولد ــ .
و أن یعلّمه الکتابه ــ إذا کبر ــ .
و أن یعفّ فرجه ــ إذا أدرک ــ (مستدرک الوسائل ج 15 ص 169).
24- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من أدرک له ولد. و عنده ما یزوّجه. فلم یزوّجه. فأحدث. فالإثم بینهما (مجمع البیان ج 7 ص 220).
25- عن أبی قدّاح عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: جاء رجل إلی أبی عبد الله (علیه السلام). فقال (علیه السلام) له: هل لک من زوّجه؟
فقال: لا.
فقال (علیه السلام): إنّی ما أحبّ أن لی الدنیا و ما فیها. و إنّی بتّ لیله لیست لی زوجه.
ثمّ قال (علیه السلام): الرکعتان یصلّیهما رجل متزوّج أفضل من رجل أعزب یقوم لیله و یصوم نهاره.
ثمّ أعطاه أبی (علیه السلام) سبعه دنانیر. فقال (علیه السلام) له: تزوّج بهذه.
ثمّ قال أبی (علیه السلام): قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): اتخذوا الأهل. فإنّه أرزق لکم (تهذیب الأحکام ج 7 ص 286).
(راجع: الکافی ج 5 ص 329 و قرب الاسناد ص 20 ح 67).
26- عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال: إنّ امیرالمؤمنین (علیه السلام) اتی برجل عبث بذکره. فضرب (علیه السلام) یده حتّی أحمرّت.
ثمّ زوّجه من بیت المال (الکافی ج 7 ص 265 و تهذیب الأحکام ج 10 ص 73 و عوالی اللئالی ج 2 ص 356).
عن زراره عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: اُتی علیّ (علیه السلام) برجل عبث بذکره حتّی أنزل.
فضرب یده حتّی أحمرّت.
و زوّجه من بیت المال (عوالی الثالی ج 2 ص 357).
عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: اُتی علیّ (علیه السلام) برجل عبث بذکره حتّی أنزل.
فضرب یده بالّدرّه حتّی أحمرّت.
و لا أعلمه الاّ قال: و زوّجه من بیت مال مسلمین (تهذیب الأحکام ج 10 ص 73 ــ 74).
(راجع: الإستبصار ج 4 باب: 129).
منبع: ناجی جزایری، سید هاشم، همسران رحمت شده و همسران نفرین شده، قم: ناجی جزایری، (1388)