عبادت
1ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ : قال اللّه تبارک و تعالی: یا عبادی الصدّیقین، تنعّموا بعبادتی فی الدّنیا، فانّکم تتنعّمون بها فی الآخره[1].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ : خدای تبارک و تعالی فرموده است: ای بندگان راستین من! در دنیا به عبادت من متنعّم شوید; زیرا که در آخرت به وسیله آن متنّعم می‌گردید.
2ـ قال رسول اللّه ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : أفضل النّاس من عشق العباده فعانقها، و أحبّها بقلبه، و با شرها بجسده، و تفرّغ لها، فهو لایبالی علی ما أصبح من الدّنیا علی عسر أم علی یسر[2].
پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : برترین مردم کسی است که عاشق عبادت شود; پس، دست در گردن آن آویزد و از صمیم دل دوستش بدارد و با پیکر خود با آن در آمیزد و خویشتن را وقف آن گرداند; و او را باکی نباشد که دنیایش به سختی گذرد یا به آسانی.
3ـ قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : کفی بالعباده شغلا[3].
بهترین کار و سر گرمی عبادت است.
4ـ قال الامام علیـ علیه السّلام ـ : فاتّقوا اللّه الّذی نفعکم بموعظته، و وعظکم برسالته، و امتنّ علیکم بنعمته، فعبّدوا أنفسکم لعبادته، و اخرجوا الیه من حقّ طاعته[4] امام علی ـ علیه السّلام ـ : پس بترسید از خدایی که با پند خویش به شما سود رسانده و با رسالتش (که از طریق پیامبران به شما ابلاغ کرده) شما را اندرز داده و با نعمت هایش بر شما منت نهاده است. بنابراین، جان‌های خود را برای عبادت او رام سازید و حقّ طاعتش را به جای آورید.
5ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : العباده فوز[5].
عبادت، رستگاری است.
6ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : فضیله السّاده حسن العباده[6].
برتری بزرگان (به) نیکویی عبادت است.
7ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : اذا أحبّ اللّه عبداً ألهمه حسن العباده[7].
هرگاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد، نیکویی عبادت را در دل او می‌افکند.
8ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : دوام العباده برهان الظّفر بالسّعاده[8].
استمرار عبادت، دلیل دستیابی به سعادت است.
9ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : فی الانفراد لعباده اللّه کنوز الأرباح[9].
در خلوتِ عبادت خدا، گنج‌های سود است.
10ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : ما تقرّب متقرّب بمثل عباده اللّه[10].
هیچ تقرّب جوینده ای، به چیزی چون عبادت خدا، به او نزدیک نشد.
حکمت عبادت
11ـ قال الامام الرضا ـ علیه السّلام ـ (فی بیان علّه العباده): لئلاّ یکونوا ناسین لذکره، و لا تارکین لأدبه، و لا لاهین عن أمره و نهیه، اذا کان فیه صلاحهم و قوامهم. فلو ترکوا بغیر تعبّد لطال علیهم الأمد فقست قلوبهم[11].
امام رضا ـ علیه السّلام ـ : در توضیح علت عبادت، می‌فرماید: تا این که مردم یاد خدا را فراموش نکنند و آداب او را وا نگذارند و از اوامر و نواهی او غافل نشوند; زیرا درستی و قوام آنان در دین است. اگر بدون تعبّد به حال خود رها می‌شدند پس از مدّتی دل هایشان سخت می‌شد.
خود را وقف عبادت کردن
12ـ قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله: یقول ربّکم: یا بن آدم! تفرّغ لعبادتی أملأ قلبک غِنیً و أملأ یدیک رزقا. یا بن آدم! لا تباعد منّی فأملأ قلبک فقرا و أملأ یدیک شغلا[12].
پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : پروردگارتان می‌فرماید: ای فرزند آدم! خود را برای عبادت من فارغ گردان تا دلت را پر از بی نیازی کنم و دستانت را آکنده از روزی سازم. ای فرزند آدم! از من دوری مکن، که دلت را از فقر انباشته می‌کنم و دستانت را از گرفتاری می‌آکنم.
13ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ : فی التّوراه مکتوب: یا بن آدم! تفرّغ لعبادتی أملأ قلبک خوفاً، و ان لا تفرّغ لعبادتی أملأ قلبک شغلا بالدّنیا ثمّ لا أَسُدُّ فاقتک. و أکلک الی طلبها[13].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ : در تورات نوشته شده است: ای آدم! خود را برای عبادت من فارغ گردان تا دلت را از ترس (از خودم) پر کنم; اگر خود را برای عبادت من فارغ نسازی، دلت را از اشتغال به دنیا انباشته می‌کنم و آن گاه درِ نیاز را به رویت نبندم و تو را به آنچه در طلب آن هستی وا گذارم.
14ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : فی التّوراه مکتوب: یا بن آدم! تفرّغ لعبادتی أملأ قلبک غِنیً، و لا أکلک الی طلبک. و عَلَیَّ أن أَسُدَّ فاقتک و أملأ قلبک خوفا منّی. و ان لا تفرّغ لعبادتی أملأ قلبک شغلا بالدّنیا ثُمَّ لا أسد فاقتک، و أکِلکَ الی طلبک[14].
در تورات نوشته شده است: ای پسر آدم! خودت را وقف عبادت من کن تا دلت را از بی نیازی آکنده سازم و تو را به خواسته ات وا نگذارم; و بر من است که درِ نیازمندی را به روی تو ببندم و دلت را از ترس پر کنم. اگر خود را وقف عبادت من نسازی، دلت را از گرفتاری به دنیا پر کنم، سپس در نیاز را به رویت نبندم و تو را به خواسته ات وا گذارم.
15ـ قال رسول اللّه ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : تفرّغوا لطاعه اللّه و عبادته قبل أن ینزل بکم من البلاء ما یشغلکم عن العباده[15].
پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : خود را برای طاعت خدا و عبادت او فارغ سازید، پیش از آن که گرفتاری و بلایی به شما رسد که از عبادت بازتان دارد.
تفسیر عبادت
16ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ ـ لمّا سئل عن العباده ـ حسن النّیه بالطاعه من الوجوه الّتی یطاع اللّه منها[16].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در پاسخ به این پرسش که عبادت چیست، فرمود: داشتن حسن نیّت در طاعت از چهره‌هایی که از طریق آنها خداوند اطاعت می‌شود (مقصود امام معصوم است).
17ـ فی حدیث المعراج: یا أحمد، هل تدری متی یکون لی العبد عابدا؟ قال: لا یا ربّ، قال: اذا اجتمع فیه سبع خصال: ورع یحجزه عن المحارم. و صَمتٌ یکفّه عمّا لا یعینه، و خوف یزداد کلّ یوم من بکائه، و حیاء یستحی منّی فی الخلاء، و أکل ما لابدّ منه، و یبغض الدّنیا لبغضی لها، و یحبّ الأخیار لحبّی ایّاهم[17].
در حدیث معراج آمده است: ای احمد! آیا می‌دانی که بنده چه وقت مرا بندگی می‌کند؟ عرض کرد: نه، ای پروردگار.
فرمود: هر گاه هفت خصلت در او فراهم آید: پارسایی و ورعی که مانع او از حرام‌ها شود و سکوتی که او را از سخنان بیهوده باز دارد و ترسی که هر روز بر گریه او بیفزاید و شرمی که در خلوت و تنهایی از من داشته باشد و به اندازه‌ی ضرورت بخورد و دنیا را ناخوش دارد چون من آن را ناخوش دارم و نیکان را دوست بدارد چون من آنان را دوست می‌دارم.
قال الامام الرضا ـ علیه السّلام ـ : أول عباده الله تعالی معرفته، و أصل معرفه الله توحیده.[18] امام رضا ـ علیه السّلام ـ : سر آغاز عبادت خدای تعالی، شناخت اوست و ریشه‌ی شناخت خدا یگانه دانستن او.
حقیقت بندگی
18ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ لمّا سئل عن حقیقه العبودیّه: ثلاثه أشیاء: أن لا یری العبد لنفسه فیما خَوَّلَهُ الیه مٌلکاً، لأنّ العبید لا یکون لهم مُلکٌ. یرون المال مال اللّه یضعونه حیث أمرهم اللّه تعالی به، ولا یدّبر العبد لنفسه تدبیراً و جمله اشتغاله فیما أمره اللّه تعالی به ونهاه عنه… فهذا أوّل درجه المتّقین[19].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در پاسخ به پرسش درباره‌ی حقیقت بندگی، فرمود: حقیقت بندگی سه چیز است: این که بنده در آن چه خداوند به او عطا فرموده است برای خود مالکیتی قائل نباشد; زیرا بندگان مالک چیزی نیستند، مال را متعلّق به خدا می‌دانند و آن را هر جا که خدای تعالی فرمان داده است به مصرف می‌رسانند. بنده برای خود تدبیر و چاره اندیشی نمی‌کند و تمام اشتغالش به چیزهایی است که خدای تعالی او را به انجام آنها فرمان داده یا از آنها بازداشته است… این نخستین درجه‌ی پرهیزگاران است.
19ـ قال الامام علی ـ علیه السّلام ـ العبودیه خمسه اشیاء: خلاء البطن، و قرائه القرآن، و قیام اللیل، و التضرّع عند الصبح و البکاء من خشیه‌ الله.[20] امام علی ـ علیه السّلام ـ : بندگی در پنچ چیز است: اندرون از طعام تهی داشتن، قرآن خواندن، شب را به عبادت گذراندن و زاری کردن (به درگاه خداوند) هنگام صبح و گریستن از ترس خدا.
نقش عبادت در تکامل
20ـ مصباح الشریعه: قال الصادق ـ علیه السّلام ـ : العبودیّه جوهره کنهها الرّبوبیّه، فما فقد فی العبودیه وجد فی الربوبیّه، و ما خفی عن الرّبوبیه اصیب فی العبودیه[21].
مصباح الشریعه: امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: عبودیّت گوهری است که باطن آن ربوبیّت است; پس، آن چه در عبودیت نیست سود در ربوبیّت یافت گردد و آن چه در ربوبیت مخفی بماند در عبودیّت به دست آید.
21ـ روی أنّ اللّه تعالی یقول فی بعض کتبه: یا بن آدم! أنا حیٌّ لا أموت، أطعنی فیما أمرتک حتّی أجعلک حیّا لا تموت. یا بن آدم! أنا أقول للشّیء: کن فیکون، أطعنی فیما أمرتک أجعلک تقول للشّی‌ء: کن فیکون[22].
روایت شده که خدای تعالی در یکی از کتاب‌های خود می‌فرماید: ای فرزند آدم! من زنده‌ای هستم که هرگز نمی‌میرم; از فرمان‌های من اطاعت کن تا تو را زنده‌ای قرار دهم که هرگز نمیری. ای فرزند آدم! من به هر چه بگویم هست شو، هست می‌شود. از فرمان‌های من اطاعت کن تا تو را چنان قرار دهم که به هر چه بگویی هست شو، هست شود.[1]. الکافی: 2 / 83 / 2 و ح 3.
[2]. الکافی: 2 / 83 / 2 و ح 3.
[3]. تحف العقول: 35.
[4]. نهج البلاغه، الخطبه 198.
[5]. غرر الحکم: 65، 6559، 4066، 5147، 6504، 9490.
[6]. همان.
[7]. همان.
[8]. همان.
[9]. همان.
[10]. همان.
[11]. عیون أخبار الرضا علیه السلام: 2 / 103 / 1، علل الشرائع: 256: 9.
[12]. کنز العمّال: 43614.
[13]. قصص الأنبیاء: 166 / 193.
[14]. الکافی 2 / 83 / 1.
[15]. تنبیه الخواطر: 2 / 120.
[16]. الکافی: 2 / 83 / 4.
[17]. ارشاد القلوب: 205.
[18] . عیون أخبار الرضا ـ علیه السّلام ـ :1/150/51.
[19]. مشکاه الأنوار: 327.
[20] . مستدرک الوسائل: 11/244/12875.
[21]. مصباح الشریعه: 536.
[22]. مستدرک الوسائل: 11 / 258 / 12928.
@#@
22ـ قال الامام علی ـ علیه السّلام ـ : من قام بشرائط العبودیّه اهّل للعتق[1].
امام علی ـ علیه السّلام ـ : هر که شرایط بندگی را به جای آورد، سزاوار آزادی شود.
نقش شناخت در عبادت
23ـ قال الامام الرّضا ـ علیه السّلام ـ : أوّل عباده اللّه معرفته[2].
امام رضا ـ علیه السّلام ـ : آغاز بندگی خدا، شناخت اوست.
24ـ قال الامام علی ـ علیه السّلام ـ : سکّنوا فی أنفسکم معرفه ما تعبدون; حتّی ینفعکم ما تحرّکون من الجوارح بعباده من تعرفون[3] امام علی ـ علیه السّلام ـ : شناخت خدایی را که می‌پرستید در جان‌های خود جای دهید تا خم و راست شدن هایتان برای عبادت کسی که می‌شناسیدش، شما را سود دهد.
25ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : لا خیر فی عباده لیس فیها تفقّه[4].
در عبادتی که با شناخت توأم نباشد، خیری نهفته نیست.
26ـ عنه ـ عل
محمد محمدی ری شهری ـ میزان الحکمه ـ ص 3410