یکی از وظایف شیعه در عصر غیبت امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ تضرع و زاری و دعا برای تعجیل در فرج آن حضرت است.
چند مقدمه
1ـ انسان معمولاً در موقع گرفتاری دعا می‌کند و در راحتی غافل است البته این که چه چیزی را گرفتاری و مشکل بداند مهم است. مشکلات شخصی یا اجتماعی.
به نظر می‌رسد ریشه‌ی همه‌ی مشکلات عالم، غیبت ولی الله الأعظم است و اگر او بیاید تمام مشکلات برطرف می‌شود.
2ـ باید اندیشید که در موارد و اماکن استجابت دعا چه بخواهیم که جامع همه‌ی خوبی‌ها و خیرات باشد. بسیاری دعاها در نهایت، نجات شخص دعا کننده را به دنبال دارد و برای سایر مردم و از جمله حضرت حجت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ سودی ندارد و مشکل او را حل نمی‌کند. در حالی که جلب منفعت برای خود با احادیثی که می‌گوید «مؤمن نیست مگر این که جان مرا از جان خودش بیشتر دوست بدارد و اهل‌بیت مرا از خانواده خود بیشتر دوست بدارد» و با «آیه‌ی مودّت»[1] که مزد رسالت است سازگاری ندارد.
مودّت فراتر از محبت است چون ممکن است پدری فرزندش را خیلی دوست داشته باشد ولی در اثر اختلاف با او قهر باشد، اما با پیامبر و اهل‌بیت، نمی شود قهر کرد، ممکن است کسی را دوست بدارد ولی کمکی به او نکند اما مؤدت ابراز حبّ با دست و زبان و سایر اعضاء است.
پس دعایی بکنیم که فایده آن خوشحالی پیامبر و خاندان او باشد و خاصه قلب امام زمان را شاد کند و نیز ثمره‌اش برای همه ی انسان‌ها از مرده و زنده باشد و بالأخره جامع همه‌ی خوبی‌ها باشد و آن دعا برای فرج قائم آل محمد ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ است.
3ـ باید حضرت بقیه الله را برای خودش بخواهیم نه این که واسطه حل مشکلات خودمان. جمکران را به نیت دعا برای تعجیل فرجش برویم نه برای رفع مشکلات خودمان.
در مکاشفه‌ای، امام عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ در حرم امام حسین ـ علیه السّلام ـ به مرحوم آیت الله بهبهانی ـ رحمه الله علیه ـ فرمود ببین اینجا که دعا مستجاب است کسی به یاد ما نیست ایشان شنید که همه برای مشکلات خودشان دعا می‌کنند).
4ـ در حدیث است که «اکثروا الدعا بتعجیل الفرج فان فی ذلک فرجکم»[2] یعنی برای تعجیل فرج، بسیار دعا کنید به راستی که فرج شما در آن است.
این حدیث مهدوی دو نکته دارد:
یک) دعا برای فرج او، فرج ما را هم می‌رساند یعنی با آمدن آن «ماء معین»[3] همه تشنه‌های عالم سیراب می‌شوند و مشکلاتی که داریم حل می‌شود.
دو) شاید این نکته هم استفاده شود که وقتی کسی برای حضرت دعا کند، آن حضرت هم برای مشکلات دعا کننده دعا می‌کند و چه خوب است که انسان مشمول دعای او که دعایش مستجاب است و کلید همه گنج‌های دنیا و آخرت در دست اوست بشود.
مرحوم اصفهانی در مکیال المکارم نقل کرده که امام عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ در عالم خواب به یکی از دوستان ایشان فرموده: هر کس مصیبت جد شهیدم را یاد کند و سپس برای تعجیل فرج و تأیید من دعا کند من هم برای او دعا می‌کنم.
زمان اجابت دعا
عن الصادق ـ علیه السّلام ـ: اغتمنوا الدعاء عند خمسه مواطن: 1ـ عند قراءه القرآن 2ـ و عند الاذان 3ـ و عند نزول الغیث 4ـ و عند التقاء الصفّین للشهاده 5ـ و عند دعوه المظلوم فانها لیس لها حجاب دون العرش.
پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمودند: الدعاء بین الاذان و الاقامه لا تردّ.
و در روایات دیگر: عند طلوع الفجر ـ فی اثر المکتوبه (بعد از نماز واجب)
اذا اقشعر جلدک و دمعت عیناک و وجل قلبک فدونک دونک فقد قصد قصدک: یعنی وقتی پوست بدنت لرزید و اشکت جاری شد و قلبت خاشع شد پس آن لحظه را غنیمت شمار که مقصود تو فراهم شده است.
مکان اجابت دعا
عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ … مکان‌هایی است که دعا در آنها به اجابت می‌رسد از جمله مکّه ـ عند الحجر الاسود، بین المقام و الباب، علی الصفا و المروه، تحت قبه الحسین ـ علیه السّلام ـ .
حالات اجابت دعا
دعای مریض ـ دعای پدر برای فرزند ـ دعای مسافری که در معصیت نباشد تا برگردد دعای برادر برای برادرش در غیاب و ـ الدعا مع رفع الیدین ـ فی السجود ـ فی لیله القدر، بعد از دعا برای چهل مؤمن.
موارد فوق عمدتاً از عده الداعی / 56 ـ 57 و بحار، ج90، ص343 نقل شده‌اند.
به چند روایت که مناسب بحث است اشاره می‌شود:
عن علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ علیکم بسلاح الأنبیاء « قیل و ما سلاح الأنبیاء؟ » قال الدّعاء![4] عن امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ نعم السلاح الدّعاء (غرر الحکم)
عن الصادق ـ علیه السّلام ـ انّ الدّعا انفذ من سلاح الحدید[5] عن الباقر ـ علیه السّلام ـ لا تُحقِّروا صغیراً من حوائجکم فانّ احبّ المؤمنین الی الله أسئَلُهم.[6] قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ
لِیسأل اَحدُکم رَبَّه حاجته کلّها حتی یَسأله شِسَعُ نعله اِذا انقطع.[7] سئل ابو جعفر ـ علیه السّلام ـ … انّ کثره القراءه افضل او کثره الدعاء؟ قال ـ علیه السّلام ـ الدّعاء اَما تسمع لقوله تعالی: (قل ما یعبؤ بکم ربّی لولا دعائکم)[8] قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ الدّعا مخّ العباده و لا یهلک مع الدّعاء احدٌ.
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ یدخل الجنه رجلان کانا یعملان عملاً واحداً فیری احدهما صاحبه فوقه فیقول: یا ربّ بما أعطیته و کان عملنا واحداً؟
فیقول الله تبارک و تعالی: سألنی و لم تسألنی.[9] عن الصادق ـ علیه السّلام ـ : کان امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ رجلٌ دعّاء.
قال امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ اعلم الناس بالله سبحانه اکثرهم له مسأله.
قال الله تعالی لموسی ـ علیه السّلام ـ یا موسی سلنی کل ما تحتاج الیه حتّی علف شاتک و ملح عجینک.
عن زین العابدین ـ علیه السّلام ـ الدّعاء یدفع البلاء النازل و ما لم ینزل.[10][1] . (قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودّه فی القربی) شوری/23.
[2] . بحار، ج53، ص181.
[3] . (قل ارءیتم ان أصبح ماؤکم غوراً فمن یأتیکم بماء معین) ملک / 30؛ این آیه به حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ تأویل شده است.
[4] . کافی، ج2، ص468؛ بحار، ج91، باب دعا.
[5] . همان.
[6] . همان.
[7] . بحار، ج91، ص90.
[8] . همان.
[9] . همان.
[10] . کافی، ج2، ص469.
حبیب الله تقیان – ره توشه مهدی باوران