فاذا قضیتم الصّلوه فاذکروا الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبکم فاذا اطمأننتم فاقیموا الصّلوه انّ الصّلوه کانت علی المؤمنین کتاباً موقوتاً.
و هنگامی که نماز را به پایان رسانیدید خدا را یاد کنید در حال ایستادن و نشستن و به هنگامی که به پهلو خوابیدهاید، و هر گاه آرامش یافتید (و حالت خوب زایل گشت، نماز را به صورت معمول، انجام دهید، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینی برای مؤمنان است. «نساء ، 103»
اهمیّت فریضه نماز:
به دنبال دستور نماز خوف در آیه گذشته و لزوم بپا داشتن نماز حتی در حال جنگ در این آیه میفرماید:
فاذا قضیتم الصلوه فاذکروا الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبکم.
پس از اتمام نماز یاد خدا را فراموش نکنید و در حال ایستادن و نشستن و زمانی که بر پهلو خوابیدهاید به یاد خدا باشید و از او کمک بجوئید.
منظور از یاد خدا در حال قیام و قعود و بر پهلو خوابیدن ممکن است همان حالات استراحت در فاصلههایی که در میدان جنگ واقع میشود باشد و نیز ممکن است به معنی حالات مختلف جنگی که سربازان گاهی در حال ایستادن و زمانی نشستن و زمانی به پهلو خوابیدن سلاحهای مختلف جنگی از جمله وسیله تیراندازی را به کار میبرند، بوده باشد. آیه فوق در حقیقت اشاره به یک دستور مهم اسلامی است که معنی نماز خواندن در اوقات معین این نیست که در سایر حالات انسان از خدا غافل بماند بلکه نماز یک دستور انضباطی است که روح توجه به پروردگار را در انسان زنده میکند و میتواند در فواصل نمازها خدا را به خاطر داشته باشد خواه در میدان جنگ باشد و خواه در غیر میدان جنگ.
آیه فوق در روایات متعددی به کیفیت نماز گزاردن بیماران تفسیر شده که اگر بتوانند ایستاده و اگر نتوانستند نشسته و اگر باز نتوانند به پهلو بخوابند و نماز را به جا آورند این تفسیر در حقیقت یک نوع تعمیم و توسعه در معنی آیه است اگر چه آیه مخصوص به این مورد نیست.
سپس قرآن میگوید: دستور نماز خوف یک دستور استثنایی است و به مجرد این که حالت خوف زایل گشت، باید نماز را به همان طرز عادی انجام دهید.
فاذا اطمأننتم فاقیموا الصلوه.
و در پایان سرّ این همه سفارش و دقت را درباره نماز چنین بیان میدارد: زیرا نماز وظیفه ثابت و لا یتغیری برای مؤمنان است.
ان الصلوه کانت علی المؤمنین کتاباً موقوتاً.
کلمه (موقوت) از ماده (وقت) است بنابراین معنی آیه چنین است که اگر ملاحظه میکنید در میدان جنگ مسلمانان باید این وظیفه اسلامی را انجام دهند به خاطر آن است که نماز اوقات معینی دارد که نمیتوان از آنها تخلف کرد ولی در روایات متعددی که در ذیل آیه وارد شده است (موقوتاً) به معنی ثابت و واجب تفسیر شده است که البته آن هم با مفهوم آیه سازگار است و نتیجه آن با معنی اول تقریباً یکی است.[1]
[1] . تفسیر نمونه، ج 4، ص 103، 104، 105 ـ سوره نساء آیه 103.