و اذا ضربتم فی الأرض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصّلوه ان خفتم ان یفتنکم الّذین کفروا انّ الکافرین کانوا لکم عدوّاً مبیناً.
و هنگامی که سفر کنید گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه کنید اگر از فتنه (و خطر)کافران بترسید، زیرا کافران برای شما دشمن آشکاری هستند.« نساء ،101»
نماز مسافر:
در این آیه به مسأله نماز مسافر اشاره کرده میفرماید: در مسافرت نماز را کوتاه کنید.
در این آیه از سفر تعبیر به (ضرب فی الارض» شده است زیرا مسافر زمین را به هنگام سفر با پای خود میکوبد.
در این جا سؤالی پیش میآید و آن این که در آیه فوق مسافر نماز قصر مشروط به ترس از خطر دشمن شده است، در حالی که در مباحث فقهی میخوانیم نماز قصر یک حکم عمومی است و تفاوتی در آن میان سفرهای خوفناک یا امن و امان نمیباشد، روایات متعددی که از طرق شیعه و اهل تسنن در زمینهی نماز قصر وارد شده است نیز این عمومیت را تأیید میکند.
با توجه به تفسیر آیه در روایات فراوان اسلامی نماز مسافر اختصاصی به حالت ترس ندارد و بر همین دلیل پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نیز در مسافرتهای خود و حتی در مراسم حج (در سرزمین منی) نماز شکسته میخواند.
شرائط نماز مسافر:
ضمناً باید توجه داشت که شرایط نماز مسافر، مانند شرایط و خصوصیات سایر احکام اسلامی در قرآن نیامده است بلکه در سنت به آن اشاره شده است. 1ـ از جمله این که نماز قصر در سفرهای کمتر از هشت فرسخ نیست زیرا در آن زمان مسافر در یک روز معمولاً هشت فرسخ راه را طی میکرد. 2ـ و نیز افرادی که همیشه در سفرند و یا سفر جزء برنامهی زندگانی آنها شده است از این حکم مستثنا هستند زیرا مسافرت برای آنها جنبهی عادی دارد نه جنبه فوق العاده.
3ـ و نیز کسانی که سفرشان سفر معصیت است مشمول این قانون نمیباشند زیرا این حکم یک نوع تخفیف الهی است و کسانی که در راه گناه سفر میکنند نمیتوانند مشمول آن باشند. 4ـ و نیز مسافر تا به حد ترخص نرسد (نقطهای که صدای اذان شهر را نشنود و یا دیوارهای شهر را نبیند) نباید نماز قصر بخواند زیرا هنوز از قلمرو شهر بیرون نرفته و عنوان مسافر به خود نگرفته است و همچنین احکام دیگری که در کتب فقهی مشروحاً آمده و احادیث مربوط به آن را محدثان در کتب حدیث ذکر کردهاند.[1]
[1] . تفسیر نمونه، ج 4، ص 98، 96، 95، 94.