درجات میهمان خدا

درجات میهمان خدا

– قال رسول الله‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ أیسَرَ مَا افتَرَضَ الله‏ُ تَعالى عَلَى الصّائِمِ فی صِیامِهِ، تَرکُ الطَّعامِ وَالشَّرابِ (1) ؛ آسان‏ترین چیزى که خداوند بر روزه‏دار در روزه‏دارى‏اش واجب ساخته، نخوردن و نیاشامیدن است.
– قال الإمام علیّ علیه‏السلام: صَومُ الجَسَدِ الإِمساکُ عَنِ الأَغذِیَهِ بِإِرادَهٍ وَاختِیارٍ؛ خَوفا مِنَ العِقابِ و رَغبَهً فِی الثَّوابِ وَالأَجرِ(2) ؛ روزه بدن، پرهیز با اراده و اختیار از غذاهاست، از روى ترس از کیفر و با امید به پاداش و اجر الهى .
– قال الإمام علیّ علیه‏السلام: صَومُ النَّفسِ إمساکُ الحَواسِّ الخَمسِ عَن سائِرِ المَآثِمِ، و خُلُوُّ القَلبِ عَن جَمیعِ أسبابِ الشَّرِّ (3) ؛ روزه نفْس، نگهدارى حواس پنجگانه از دیگر گناهان و تهى بودن دل از تمام اسباب بدى است.
– قال الإمام علیّ علیه‏السلام: صَومُ النَّفسِ عَن لَذّاتِ الدُّنیا أنفَعُ الصِّیامِ(4)؛ سودمندترین روزه، نگهداشتن نفْس از لذّت‏هاى دنیاست.
– قال الإمام علیّ علیه‏السلام: صِیامُ القَلبِ عَنِ الفِکرِ فِی الآثامِ أفضَلُ مِن صِیامِ البَطنِ عَنِ الطَّعامِ(5) ؛ نگه داشتن دل از اندیشیدن درباره گناهان، برتر از نگه داشتن شکم از غذاست.
– قال الإمام علیّ علیه‏السلام: صَومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صِیامِ اللِّسانِ، و صِیامُ اللِّسانِ خَیرٌ مِن صِیامِ البَطنِ (6)؛ روزه دل، بهتر از روزه زبان و روزه زبان، بهتر از روزه شکم است.
امام علی علیه السلام فرمودند:نگه داشتن دل از اندیشیدن درباره گناهان، برتر از نگه داشتن شکم از غذاست.
سخنى درباره مراتب روزه‏دارى
از روایات فوق، روشن مى‏گردد که روزه، از نظر مراتب و از زاویه نقشى که در تکامل انسان دارد، به سه دسته تقسیم مى‏شود و از همین روست که علماى اخلاق و سیر و سلوک، روزه را به: روزه عوام، روزه خواص و روزه خواصّ خواص، تقسیم کرده‏اند. و اینک، توضیح فشرده‏اى از آنها می‌آوریم:

دسته اوّل؛ روزه عوام

این مرتبه از روزه، با پرهیز از مفطِرات روزه صورت مى‏پذیرد، با شرحى که در کتاب‏هاى فقهى آمده است. این مرتبه از روزه، آسان‏ترین و پایین‏ترین مرتبه روزه است. آنچه از پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله روایت شده که:
إنَّ أیسَرَ مَا افتَرَضَ الله‏ُ تَعالى عَلَى الصّائِمِ فی صِیامِه، تَرکُ الطَّعامِ وَالشَّرابِ؛ آسان‏ترین چیزى که خداى متعال بر روزه‏دار در روزه‏دارى‏اش واجب ساخته است، نخوردن و نیاشامیدن است.

دسته دوم؛ روزه خواص

در این مرتبه از روزه، روزه‏دار، تنها به پرهیز از مفطرات روزه، بسنده نمى‏کند؛ بلکه از همه حرام‏هاى الهى پرهیز مى‏نماید. از این رو، اجتناب از مفطرات، شرط درستىِ روزه است و اجتناب از حرام‏ها، شرط قبولى آن می‌باشد.

دسته سوم؛ روزه خواصّ خواص

این مرتبه از روزه، با باز داشتن قلب و نگهدارى آن از هر چیزى که اشغال‏کننده دل (چه حلال و چه حرام) است بجز خدا، به دست مى‏آید. ابوحامد غزالى (م 505 ق) در توصیف این مرتبه از روزه مى‏گوید:
امّا روزه خواصّ خواص، روزه دل از همّت‏هاى دون و اندیشه‏هاى دنیوى و باز داشتن کلّى آن از غیر خداوند است. شکستن این مرتبه از روزه، با اندیشه درباره غیر خدا و قیامت، و فکر درباره دنیا تحقّق مى‏یابد ـ مگر دنیایى که به خاطر دین خواسته شود، که چنین دنیایى، توشه آخرت است و دنیا نیست ـ تا آن جا که اهل دل گفته‏اند: «هر کس در روزش به تدبیر آنچه با آن افطار مى‏کند، اهتمام ورزد، گناه بر او نوشته مى‏شود؛ چرا که این، از کم‏اطمینانى به فضل خدا و یقین اندک به روزىِ موعود خویش است.»
این مرتبه، رتبه پیامبران، صدّیقان و مقرّبان است. در تفصیل قولى آن، نباید درنگ طولانى داشت؛ ولى در تحقّق عملى آن، تأمّلْ به جاست؛ چرا که آن، رویکرد به خداوند و روى‏گردانى از غیر خدا با همه همّت است و آراسته شدن به این سخن خداست که: «قُلِ اللهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ فِى خَوْضِهِمْ یَلْعَبُونَ(انعام/ 91) ؛ بگو: «خدا» ! سپس واگذارشان تا در باطل خویش به بازیچه مشغول باشند.»(7)
امیر مؤمنان، امام على علیه‏السلام، در اشاره به این سه مرتبه مى‏فرماید: صَومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صِیامِ اللِّسانِ وَ صِیامُ اللِّسانِ خَیرٌ مِن صِیامِ البَطنِ (8)؛ روزه دل، بهتر از روزه زبان است و روزه زبان، بهتر از روزه شکم .
هر یک از این دو مرتبه اخیر، به نسبت تلاش روزه‏داران و آمادگى آنان، مراتب بسیارى دارد، علاوه بر این که خودِ روزه هم از زاویه انگیزه‏هاى روزه‏دار، گوناگون است. نقطه اوج این مراتب، حال روزه‏دارى است که انگیزه روزه‏دارى‏اش، نه بیم از کیفر و نه شوق به ثواب؛ بلکه تنها به خاطر فرمانبردارى از فرمان الهى، علاقه‏مندى به تقرّب به خداى سبحان و کسب رضا و لقاى اوست .
از خداوند سبحان مى‏خواهیم که توفیقمان دهد تا در راه آنچه موجب افزایش بهره ما از ضیافت کریمانه رمضان مى‏شود، بکوشیم و بالاترین و والاترینِ مراتب روزه‏دارى را به ما عنایت فرماید.

پی نوشت ها :

1- المقنعه: 310، الإقبال: 1/196، بحار الأنوار: 97/352.
2- غرر الحکم: 5888 .
3- غرر الحکم: 5889 .
4- غرر الحکم: 5874 .
5- غرر الحکم: 5873 .
6- غرر الحکم: 5890 .
7- إحیاء علوم الدین: 1/350؛ المحجّه البیضاء: 2/131 .
8- غرر الحکم: 5890 .

منبع: کتاب ماه خدا، محمدی ری شهری، ج 1، ص 153

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید