ارتش در رژیم گذشته
رژیم ستمشاهی، در واقع حکومتی نظامی بود که در آن، نیروی مسلح همه کاره مملکت به شمار می‌آمدند. سران مملکتی نیز معمولا از بین امیران ارتش انتخاب می‌شدند و خود شاه نیز بالاترین مقام نظامی مملکت را برعهده داشت. مستشاران نظامی، سلطه کاملی بر ارتش داشتند و بدون وجود آنها هیچ کاری انجام نمی‌شد. افسران، درجه داران و سربازان تحت تعلیم و تربیت نظامی قرار می‌گرفتند تا در خدمت سردمداران رژیم باشند. البته شاه به این مطلب توجه نداشت که به دلیل رشته‌های ناگسستنی فرهنگی، خانوادگی و مذهبی، این ارتش بیشتر از نظام، با جامعه پیوند خورده و بدنه آن، همان بدنه جامعه است و در روزهای حساس، به او پشت خواهد کرد.
ارتش اسلامی
با شروع نهضت انقلابی مردم ایران، رژیم گذشته که بر استواری ارتش تربیت یافته بسیار اعتماد داشت، معقتد بود با وجود چنین ارتشی، پیروزی انقلاب بعید است. البته بدنه این ارتش، از آحاد جامعه‌ای تشکیل شده بود که با فهم و درک بالای خود، رأی به سقوط نظام پوسیده شاهنشاهی داده و جمهوری اسلامی را خواستار بودند. از این رو، برخورد ارتش با مردم انقلابی، برخوردی همراه گرایانه و غیرمنتظره برای مردم بود. در واقع این نوع برخورد ارتش و همراه شدن با جریان انقلاب، جریان شکل‌گیری و پیروزی انقلاب را سرعت بخشید و بزرگ‌ترین مانع بر سر راه را از میان برداشت. ارتش به طور کلی و به ویژه نیروی زمینی با توجه به بافت مردمی خود و حس وطن‌پرستی و بر اساس هدایت هوشمندانه امام خمینی رحمه‌الله به رفتار خشونت‌آمیز نپرداخت و سبب پیروزی سریع انقلاب شد.
ارتش پیروز
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی رحمه‌الله با وسعت نظری که داشت، نظر تاریخی خود را در ارتش اعلام کرد و با صدور اعلامیه‌ای تاریخی، مشروعیت ارتش را تأیید و اعلام داشت که ارتش مورد حمایت رهبر بوده و ارتشی اسلامی و متعلق به مردم ایران است. با این عمل، روح تازه‌ای در کالبد ارتش دمیده شد. نیروهای ارتشی نیز در 29 فروردین 1358 در خیابان‌های سراسر کشور رژه رفتند. و پیوستگی خود را با ملت و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی رحمه‌الله اعلام داشتند.
ارتش و دفاع مقدس
با شروع جنگ تحمیلی در 31 شهریور ماه 1359، نیروی ارتش جمهوری اسلامی ایران به سرعت به نواحی مرزی جنوب اعزام شدند و امکانات و تجهیزات خود را در آن نواحی به کار گرفتند و دلاورانه به مقابله با نیروهای متجاوز شتافتند. مقاومت و دفاع غیورمردان ارتش و ایستادگی نیروهای نوپای سپاه و بسیج که به فرمان تاریخی امام خمینی رحمه‌الله شکل گرفته بود، سبب شد که نه تنها سودای فتح سه روزه کشور به دست صدامیان به یأس بدل شود، بلکه با گذشت چندماه از آغاز جنگ، بعثی‌ها در موضع انفعالی قرار گرفتند. آنها با توسل به حربه‌های سیاسی، خواهان نشستن بر سر میز مذاکره و گفتگو شدند؛ ولی دولت‌مردان ما با آگاهی از توان نیروی‌های مسلح، اعم از ارتش، سپاه و نیروهای مردمی، گفت‌وگو برای صلح را به بازگشت نیروهای بعثی به مرزهای بین‌المللی مشروط کردند. در واقع اتکا بر توان رزمی نیروهای مسلح بود که قدرت چانه‌زنی بر سر میز مذاکره را از کشور متجاوز عراق می‌گرفت.
خودکفایی، ضرورتی دینی و نظامی
ارتش و دیگر نیروهای مسلح، برای انجام مأموریت‌ها و رسیدن به اهداف مورد نظر، نیازمند دست یافتن به خودکفایی‌اند. قرآن کریم نیز به مؤمنان مجاهد، دستور می‌دهد: «در برابر دشمنان، آنچه توانایی دارید از نیرو و (همچنین) اسب‌های ورزیده (برای میدان نبرد) آماده سازید تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید». در این آیه، خداوند به مؤمنان مجاهد دستور می‌دهد پیش از حمله نظامی دشمن، به حد کافی برای هجوم احتمالی دشمن آماده شوند و نیرو و ابزار جنگی تهیه کنند.
خودکفایی نظامی در کلام امام راحل رحمه‌الله
برپایه رهنمودهای امام خمینی رحمه‌الله ، خودکفایی نظامی، هدف گران‌سنگی است که رسیدن به آن در پرتو فقر نظامی مقدور نخواهد بود. به عبارت دیگر، هنگامی که همه نیازهای قوای نظامی از خارج تأمین شود، هیچ‌گاه افراد به فکر خودکفایی نمی‌افتند و در نتیجه، برای برطرف ساختن نیازهای خود نمی‌کوشند. امام خمینی رحمه‌الله در این‌باره فرموده است: «اگر افکار شما آزاد باشد و باورتان آمد که ما می‌توانیم صنعتمند و صنعت کار باشیم، خواهیم بود. اگر افکارتان و باورتان این باشد که ما می‌توانیم مستقل باشیم و وابسته به غیر نباشیم، خواهیم توانست».
ارتش و خودکفایی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تصمیم جمهوری اسلامی ایران در قطع وابستگی‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی به کشورهای خارجی، همه مستشاران نظامی از کشور اخراج شدند و کارکنان نظامی که تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، حتی اجازه انجام دادن کوچک‌ترین تعمیرات را بر روی وسایل نظامی نداشتند، با تشکیل مجموعه‌های تحقیقاتی، تعمیر، تجهیز و نگهداری این وسایل را خود به عهده گرفتند. آنها در این زمینه به پیشرفت‌های فراوانی رسیدند؛ به طوری که هم‌اکنون در بیشتر بخش‌های مهم و حساس نظامی، اعم از آموزش نیروی انسانی و نیز ساخت، تعمیر و نگهداری و تجهیز فن‌آوری‌های نظامی، به خودکفایی رسیده‌اند.
ارتش، نوسازی و بازسازی کشور
بعد از جنگ با توجه به اهمیت مسئله بازسازی کشور، ارتش با برخورداری از امکانات وسیع و بالقوه و نیروی انسانی متخصص و کارآمد، با آمادگی کامل ضمن پاسداری از مرزهای زمینی، هوایی و دریایی جمهوری اسلامی ایران، در بازسازی و نوسازی کشور به یاری دولت و ملت آمد. تاکنون ارتش در این زمینه طرح‌ها و برنامه‌های گسترده‌ای را در دست اجرا داشته یا به اجرا گذاشته است. همچنین، بخشی از امکانات پروازی و هواپیماهای مسافربری و ترابری نیروی هوایی، به جا به جایی متخصصان عمرانی و صنایع سبک و سنگین اختصاص یافته و آنها را به نقاطی می‌رساند که رفت و آمد به آن نقاط برای ناوگان هواپیمایی کشور مشکل است. همچنین پروازهایی برای حمل مواد و بارهای صادراتی به خارج از کشور از سوی ناوگان ترابری سنگین نیروی هوایی به اروپا و خاور دور انجام می‌شود و محموله‌های وزارتخانه مختلف را از خارج کشور به داخل حمل می‌کند. به هنگام سیل، زلزله و دیگر بلایای طبیعی نیز از نیروها و تجهیزات هوایی، زمینی و دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود.
ارتش و انضباط
نظم و ترتیب در هر کاری ضروری است و ضرورت آن در کارهای گروهی لازم‌تر به نظر می‌رسد؛ چون اگر حتی یکی از اعضای گروه، با دیگران هماهنگ عمل نکند، به اهداف تعیین شده و مورد نظرنخواهند رسید. ارتش نیز که مجموعه‌ای مهم و حساس به شمار می‌رود، نیازمند دقت، ظرافت و سرعت عمل در کارهاست و بی‌نظمی و آشفتگی، گاه خسارت‌های جبران ناپذیری به بار می‌آورد.
ارتش و ایثار
کارهای نظامی همراه با خطر است و کسانی که دراین راه گام برمی‌دارند، باید بدانند که در مسیر آنها خطرها و دشمنان زیادی وجود دارد. بنابراین، کسانی که دراین مسیر گام برمی‌دارند، باید دارای روحیه ایثار و شهادت‌طلبی باشند؛ شهادتی که در فرهنگ دینی یک افتخارو امتیاز والا برای مجاهدان محسوب می‌شود. حضرت علی علیه‌السلام در بخشی از دعای خود، هنگامی که در صفین آهنگ روبه‌رو شدن با سپاه معاویه را کرد، از خدا درخواست شهادت نمود و فرمود: «بار خدایا، ای پروردگار آسمان برافراشته! اگر ما را بر دشمنان چیره کردی، از ستمگری دورمان گردان و به حق راهنمایی‌مان فرما، و اگر آنان را بر ما چیرگی دادی، شهادت را روزی ما کن و از فتنه‌ها نگاهمان دار».
ارتش، افتخار ملت
حضرت علی علیه‌السلام در بخشی از نامه به مالک اشتر می‌فرماید: «لشکریان به فرمان خدا، پناهگاه استوار رعیت و زینت و وقار زمامداران، شکوه دین و راه‌های تحقق امنیت کشورند. امور مردم جز با سپاهیان استوار نگردد». این کلمات، بیانگر اهمیت و والایی نیروهای مسلح است و سزاوار است هم نیروی مسلحی چون ارتش به جایگاه و موقعیت خود توجه کند و هم مردم به عظمت ورسالت نیروی مسلح عنایت لازم را داشته باشند.
ارتش؛ معنویت و اقتدار
مقام معظم رهبری، در بازدید از ستاد نیروهای زمینی ارتش، فرمودند: «نیروهای نظامی باید روز به روز توانایی خودشان را در درون خودشان از همه جهت افزایش دهند؛ استحکام سازمان‌دهی و ارتقای قدرت رزمی، توانایی لازم را برای تولید و تهیه و تکمیل و نگهداری تجهیزات و بالا نگه داشتن روحیه مسئولیت نظامی و همه چیزهای دیگری که با ابتکار مدیریت و مدیران خوب و مسئول امکان‌پذیر است…. توصیه من این است که برای آمادگی هیچ فرصتی را از دست ندهید. آماده شدن لزوما به این معنا نیست که این آمادگی در زمان کوتاهی به کار گرفته خواهد شد، اما آماده نبودن، خطر بزرگ و وحشتناکی راهمواره محتمل می‌کند برای کشور و برای آبروی نیروهای مسلح، همیشه باید آمادگی را حفظ کرد و افزایش داد؛ هم آمادگی‌های معنوی و هم آمادگی‌های مادی».
