هدف: آشنایی با هاءِ ضمیر و موارد اشباع و عدم اشباع آن است.
و در پایان درس از دانش‌آموزان انتظار می‌رود که:
1 ـ با معنای اشباع آشنا شوند.
2 ـ باموارد اشباع و عدم اشباع‌هاءِ ضمیر آشنا شوند.
3 ـ در تلفّظ میان موارد اشباع و عدم اشباع فرق قائل شوند.
4 ـ تمامی کلمات و آیاتی که دارای هاءِ ضمیر می‌باشد را به راحتی تشخیص داده و آن را به صورت شمرده و صحیح بخوانند.
مراحل تدریس
1 ـ هاءِ ضمیر را با استفاده از ضمیر‌های معادل آن در فارسی معرّفی می‌کنیم.
2 ـ اشباع در لغت و اصطلاح قرائت را تعریف می‌کنیم.
3 ـ موارد اشباع‌هاءِ ضمیر را بیان می‌کنیم.
4 ـ روی کلمات تمرین می‌کنیم.
5 ـ موارد عدم اشباع‌هاء ضمیر را بیان می‌کنیم.
6 ـ روی کلمات تمرین می‌کنیم.
7 ـ با آیات، برای هر دو مورد تمرین می‌کنیم.
روش تدریس
تدریس موارد اشباع و عدم اشباع‌هاء ضمیر، برای بزرگسالان و خردسالان تفاوت چندانی ندارد، فقط برای بزرگسالان از اصطلاحاتی استفاده می‌کنیم که تاکنون به کار می‌بردیم و در صورت لزوم، «هاء جوهری» و «هاء سکت»را نیز برای آن‌ها توضیح می‌دهیم.
معلّم: بحث امروز ما درباره اشباع و عدم اشباع‌هاء ضمیر است، همه معنی ضمیر را می‌دانید ضمیر حرف یا کلمه‌ای است که به جای اسم می‌آید و ما را از تکرار آن بی‌نیاز می‌کند. مثلاً به جای (کتاب حسن) می‌‌گوییم «کتاب او»، (کتابش) «کتاب آن»، پس کلمه «او، ش، آن» جانشین اسم حسن شده است و «ضمیر» می‌باشد.
«هاء ضمیر» عبارت است از: حرف هاء «ه ـه»که در آخر کلمه می‌آید و معنی «اوـ آن» می‌دهد، مانند: لَهُ (برای او)، فیهِ (در آن).
«اشباع» در لغت به معنی «سیر کردن» است و در اصطللاح قرائت عبارت است از: «تبدیل حرکت کوتاه به حرکت کشیده ( حرف مدّی) می‌باشد. مانند:
بِهِ که خوانده می‌شود بِهی
لَهُ که خوانده می‌شود لَهُو
حرکت‌هاءِ ضمیر بعضی وقت‌ها باید اشباع شود.
موارد اشباع‌هاءِ ضمیر: هرگاه قبل از هاءِ ضمیر مکسور «ـهِ ـ هِ» حرکت کوتاه کسره (ـِ ـهِ، ـِ هِ) قرار گیرد، حرکت کسره هاء ضمیر اشباع شده و با صدای کشیده کسره «هی» خوانده می‌شود، مانند:
عِبادِهِ که خوانده می‌شود عِبادِهی
لِقَوْمِهِ که خوانده می‌شود لِقَوْمِهی
همچنین هرگاه قبل از هاء ضمیر مضموم «ـهُ ـ هُ» حرکت کوتاه فتحه یا ضمّه «ـَ ـهُ ـُ ـهُ» قرار گیرد، حرکت ضمّه هاء ضمیر اشباع شده و با صدای کشیده، ضمّه «هُو» خوانده می‌شود، مانند:
مَعَهُ که خوانده می‌شود مَعَهُو
رَسُولُهُ که خوانده می‌شود رَسُولُهُو
روی کلمات و سپس روی آیات تمرین می‌کنیم و پس از آن که مطئمن شدیم دانش آموزان درس را یاد گرفته‌اند، موارد عدم اشباع هاء ضمیر را بیان می‌کنیم.
معلّم: با موارد اشباع هاء ضمیر همه آشنا شدیم، هاء ضمیر موقعی اشباع می‌شد که پیش از آن صدای کوتاه باشد، حال اگر پیش از آن صدای کشیده و یا حرف ساکن باشد اشباع نمی‌شود، مانند:
فیهِ، اِلَیْهِ، اَخُوهُ، عَنْهُ
که با صدای کوتاه معمولی خوانده می‌شود.
همچنین اگر بعد از هاء ضمیر حرف ساکن یا تشدید دار قرار بگیرد، اشباع نمی‌شود، مانند:
لَهُ الْحَمْدُ، نَصَرَهُ اللّهُ، دُونِهِ الْباطِلْ ، بِهِ الَّذینَ
که با صدای کوتاه معمولی خوانده می‌شود.
در بعضی از قرآن‌های با رسم‌الخط عربی بعد از هاءِ ضمیر یک واو یا یاءِ کوچکی نوشته‌اند ودر بعضی از قرآن‌ها برای راهنمایی ما در جاهایی که باید هاءِ ضمیر اشباع شود، حرکت کسره و ضمه آن را به شکل دیگری نوشته‌اندض¼
روی کلمات بیشتر تمرین می‌کنیم و برای تمرین روی آیات، از روی قرآن تمرین می‌کنیم.
چند تذکّر
الف: از این به بعد وارد تمرین آیات قرآن می‌شویم، در تمرین روی آیات قرآن باید سعی کنیم آیات را به صورت بخش بخش و شمرده بخوانند تا بتوانند کلیّه علامت‌ها و قواعدی را که تا به حال با آن آشنا شده‌اند به کار برند. اگر در ضمن خواندن، علامت یا قاعده‌ای را اشتباه تلفّظ کردند، تلفّظ آن را یاد آوری می‌کنیم.
ب: تمرین را باید روی آیاتی شروع کنیم که سابقه ذهنی نسبت به آن نداشته باشند. چرا که اگر سابقه ذهنی نسبت به آن داشته باشند، در هنگام تمرین دقّت لازم در اجرای قاعده آن نمی‌کنند.