کفّاره روزه یکى از سه چیز است: 1 ـ شصت روز پى در پى روزه گرفتن. 2 ـ شصت مسکین را سیر کردن. 3 ـ یک بنده مومن را آزاد کردن. و در صورتى که انسان روزه ی ماه رمضان را با چیز حرامى باطل کند، مانند آنکه خداى ناخواسته زنا کند، یا شراب بنوشد، یا لواط نماید، بر او کفّاره ی جمع واجب مىگردد، و کفّاره ی جمع عبارت است از هر سه کفّارهاى که یاد شد: شصت روز پى در پى روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند، و یک بنده را آزاد نماید. البتّه علاوه بر اینها توبه و حدّ شرعى بر او واجب مىگردد.
قضاء و کفاره روزه
هرگاه انسان یکى از چیزهائى که روزه را باطل مىکند، انجام دهد، بر او قضاء واجب مى‌شود، بدین ترتیب که پس از سپرى شدن ماه مبارک رمضان باید به جاى آن روزى که روزهاش را باطل کرده است یک روز به عنوان قضاء بگیرد، و بیشتر چیزهائى که روزه را باطل مىکنند موجب کفّاره نیز مىشوند.
کفّاره روزه یکى از سه چیز است:
1 ـ شصت روز پى در پى روزه گرفتن.
2 ـ شصت مسکین را سیر کردن.
3 ـ یک بنده مومن را آزاد کردن.
و در صورتى که انسان روزه ی ماه رمضان را با چیز حرامى باطل کند، مانند آنکه خداى ناخواسته زنا کند، یا شراب بنوشد، یا لواط نماید، بر او کفّاره ی جمع واجب مىگردد، و کفّاره ی جمع عبارت است از هر سه کفّارهاى که یاد شد: شصت روز پى در پى روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند، و یک بنده را آزاد نماید. البتّه علاوه بر اینها توبه و حدّ شرعى بر او واجب مىگردد.
چیزهائى که قضاء و کفاره هر دو را شامل می شود:
آن دسته از مفطراتى که موجب قضا و کفّاره هردو مى‌شود عبارت است از:
1 ـ خوردن عمدى.
2 ـ نوشیدن عمدى.
3 ـ جماع عمدى.
4 ـ استمناء عمدى.
5 ـ باقیماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح عمدا.
6 ـ اماله کردن با چیز مایع.
7 ـ رساندن گرد و غبار غلیظ به حلق عمدا (احتیاطا).
8 ـ قى کردن عمدى (البتّه در بعضى اختلاف فتوى وجود دارد)
سوال: آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است؟
بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى دارد واجب نیست.[1]
قرآن در این باره می فرماید: “هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)” [2].
اما باید توجه داشت که مریضی که مرضش چند سال طول می کشد، بعد از آن که خوب شد، برای سالهای که روزه نگرفته باید یک مد طعام ( گندم یا جو و مانند اینها) که تقریبا ده سیر است به فقرا بدهد.[3]
بله اگر انسان مرضى دارد که زیاد تشنه مى‌شود و نمىتواند تشنگى را تحمل کند یا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست، و در صورتى که روزه گرفتن برای او امکان نداشته باشد، لازم نیست براى هر روز یک مد طعام بدهد، اما در صورتی که امکان دارد ولی همراه با سختی و مشقت است، دادن کفاره لازم است.[4]
بعبارت دیگر؛ اگر انسان مرضى دارد که زیاد تشنه مى‌شود و نمىتواند تشنگى را تحمل کند، یا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست[5] ولى در صورت دوم [6] باید براى هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد[7]. و احتیاط واجب[8] آن است که بیشتر از مقدارى که ناچار است آب نیاشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنا بر احتیاط واجب باید روزههایى را که نگرفته قضا نماید.[9] سوال: اگر انسان روزه ماه رمضان را چه عمدا و چه سهوا نگیرد و در ماه های بعد از ماه مبارک هم قدرت قضای آن را نداشته باشد و قدرت بر اطعام هم نداشته باشد آیا ممکن است به جای هر یک روز روزه یک استغفار به جا آورد و دین خود را ادا کند؟
جواب: در مورد سوال لازم است قضای روزه را ولو در سال آینده بگیرد و کفاره تأخیر را بپردازد مگر این که در طول سال مریض باشد و قدرت بر روزه گرفتن نداشته باشد که به نظر بعضی از علماء کفاره تأخیر لازم نیست. و اما اگر عمدا افطار کرده باشد برای هر روز شصت مد طعام باید به فقیر غیر سید بپردازد و اگر نمی تواند هر چند مد که می تواند به فقیر بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفاره را بدهد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج ، ص 964، م 1660)
چند استفتاء از آیه الله خامنه ای دام ظله:
سوال: قبل اذان صبح یکى از شب‌هاى ماه مبارک رمضان براى انجام غسل جنابت به حمام رفتم، ناگهان فهمیدم وقت تنگ شده است. تلاش کردم غسل قبل اذان تمام شود اما غسلم در حال اتمام بود که اذان شد. حال با وجود امساک من در آن روز آیا قضا و یا کفّاره بر من واجب است؟
جواب: در فرض سوال روزه‌تان صحیح است.
سوال: تکلیف زنى که شیر مىدهد، چیست؟
جواب: اگر گرفتن روزه باعث کمى شیر او و ناراحتى بچه شود، یا براى خودش ضرر داشته باشد؛ روزه براى او واجب نیست و در صورت اول باید براى هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد و در فرض دوم این امر احتیاط واجب است و در هر حال روزهها را باید قضا کند.
سوال: اینجانب بخاطر سنگ ساز بودن کلیه‌هایم به توصیه دکتر متخصص نباید روزه بگیرم ولى دلم نمى‌آید که روزه‌ام را افطار کنم با توجه به اینکه صرفاً با نوشیدن سه لیوان آب در یک یا سه نوبت عذرم برطرف مى‌شود آیا با این وضعیت مى‌توانم روزه‌ام را ادامه بدهم؟
جواب: اگر جلوگیرى از بیمارى کلیه مستلزم نوشیدن آب یا سایر مایعات در طول روز باشد، روزه گرفتن بر شما واجب نیست و بلکه جایز هم نیست و با فرض نوشیدن آب، روزه باطل مى‌شود.
پی نوشت ها:
[1] توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص 966، مسأله 1743. [2] بقره، 184. [3]توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، مسأله 1707. [4] نجاه العباد (للإمام الخمینی)، ص: 168. [5] (ایه الله بهجت ره) ولى اگر تا رمضان بعد بتواند روزه بگیرد واجب است قضاى آن را بگیرد و در صورت عدم توانائى واجب است براى هر روز یک مد طعام از گندم و جو و مانند اینها صدقه دهد.(آیه الله سیستانى:) ولى در صورت دوّم باید براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، واجب نیست قضا نماید.
[6] (آیات عظام: گلپایگانى، صافى) و بلکه در صورت اول هم بنا بر احتیاط لازم .. [7] (آیات عظام:خوئى، تبریزى، زنجانى، فاضل لنکرانی ره) باید براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد… . [8] (آیات عظام: خوئى، گلپایگانى، تبریزى، زنجانى، فاضل، صافى:) احتیاط مستحب… . [9] (مکارم شیرازی:) مسأله روزه بر کسانى که مبتلا به بیمارى استسقاء هستند، یعنى زیاد تشنه مىشوند و توانایى روزه گرفتن را ندارند و یا براى آنها بسیار مشکل است، واجب نیست ولى باید براى هر روز یک مد طعام که در مسأله قبل [ (1725)] به آن اشاره شد کفاره بدهند و بهتر است که بیش از مقدار ضرورت آب نیاشامند و اگر بعداً بتوانند قضا کنند احتیاط واجب قضا کردن است. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج1، ص: 957، مسأله 1727.
