مراجع عظام تقلید می فرمایند: مسافر نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و اگر نذر کند روزه بگیرد و روز آن را معین نکند، نمىتواند آن را در سفر به جا آورد. ولى چنانچه نذر کند که روز معینى را در سفر روزه بگیرد باید آن را در سفر به جا آورد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص 952)
حقیقت ماه رمضان
ماه مبارک رمضان، ماه طهارت است. ماهی که بنده وجود خود را از تمایلات مادی و حیوانی زدوده و با روزه ضمن تطهیر جسم، به تطهیر جان نیز می پردازد تا روحش در عالم پاکی و رشد و تعالی، از انوار هدایت بخش خدای متعال بهره مند شود.
پس می توان گفت حقیقت ماه رمضان عبارت است از: آزادی از خود؛ آزادی از خود حیوانی، و تولد خود الهی. ماه مبارک رمضان، ماه تخلق به اخلاق الهی است و حقیقت و باطن آن عبارت است از: رسیدن به لقای خداوند.
در حدیثی آمده است که خداوند سبحان فرمود: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه»؛ (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 75) روزه مال من است و من خود به آن جزا می دهم. بعضی کلمه «اجزی» در این روایت را به صیغه مجهول «اُجزَی» خوانده اند؛ یعنی روزه برای من است و من پاداش آن هستم. حیف است که انسان به خودش و به غیر خدا و به هر آنچه که متغیر است، دل ببندد؛ زیرا هرچه غیر خدا است، در معرض زوال و تغییر است و نمی تواند جزای انسان باشد؛ جزای روزه دار، لقای حق است. (جوادی آملی، عبد الله، حکمت عبادات، ص 33و131- 135و 145- 147)
بعد از مقدمه ای که در مورد ماه رمضان ذکر کردیم، در این مقاله احکام، به بیان چند پرسش و پاسخ در باب روزه و روزه داری می پردازیم:
سوال: آیا مسافر بدون قصد ده روز می تواند روزه مستحبی بگیرد؟
مراجع عظام تقلید می فرمایند: مسافر نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و اگر نذر کند روزه بگیرد و روز آن را معین نکند، نمىتواند آن را در سفر به جا آورد. ولى چنانچه نذر کند که روز معینى را در سفر روزه بگیرد باید آن را در سفر به جا آورد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص 952)
اما مسافر مىتواند براى خواستن حاجت، سه روز در مدینه طیبه روزه مستحبى بگیرد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص 953، (آیات عظام: خوئى، تبریزى، سیستانى، زنجانى) و أحوط این است که آن سه روز، روزهاى چهار شنبه و پنجشنبه و جمعه باشد. هر چند عده ای روزه گرفتن در سفر را مکروه می دانند و حتی در خصوص این سه روز روزه ای که برای برآورده شدن حاجت در مدینه گرفته می شود بیان می دارند که جواز روزه در این صورت خالى از قوّت نیست لیکن احوط ترک آن است. (مجمع الرسائل (المحشى لصاحب الجواهر)، ج 1، ص 432)
پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) در خصوص سۆال مذکور به این شرح است:
روزه مستحبی در سفر جایز است، هر چند احتیاط ترک آن است، مگر در برخی موارد مانند سه روز روزه مستحبی در مدینه النبی (صلی الله علیه و آله) برای برآورده شدن حاجت.
سۆال: کفاره باید به چه مصرفی برسد آیا می توان به مصرف مدرسه سازی، خانه سازی، خرج جهیزیه عروس و سایر امور خیریه کرد یا خیر؟
جواب: کفاره روزه به صورت طعام (گندم یا آرد و…) باید به فقیر پرداخت شود البته خود فقیر پس از تصرف مجاز است آن را مصرف کند، و یا به فروش برساند. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 1017، استفتائات رهبری)
سۆال: اگر کسی مدتی خیال می کرده (به خاطر ندانستن مسائل) که روزه هر روز را که بگیرد کافی است یا هرگاه نخواست می تواند آن را نگیرد و افطار می کرده و وقتی که جنب بوده نمی گرفته آیا علاوه بر قضای روزه، کفاره به آنها تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: اگر مسئله را نمی دانسته و احتمال خلاف هم نمی داده است قضای روزه های نگرفته را بجا آورده و پرداخت کفاره عمد لازم نیست. (استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 330، س 80)
سۆال: اگر کسی در سن 9 سالگی به سن تکلیف رسیده و مادر تأکید کرده که توانائی روزه گرفتن را ندارد، لذا روزه نگیرد و چند سال به همین نحو روزه نگیرد و الآن نمی داند که چه مدت را روزه نگرفته است چه باید بکند؟
جواب: به مقداری که یقین دارید که بعد از بلوغ روزه نگرفته اید باید قضا نمایید و کفاره درفرض مسأله واجب نیست. (استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 333، س88)
سۆال: کسی که روزه قضا دارد می تواند روزه مستحبی بگیرد؟ اگر حکم مسأله را نمی دانسته بعد از فهمیدن مسأله آیا روزه های مستحبی به جای قضا حساب می شود یا نه؟
جواب: بجای قضا حساب نمی شود. (استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 336، س96)
سۆال: آیا کسی که قضای روزه ماه رمضان بدهکار است، می تواند نذر کند و روزه نذر بجا آورد؟
جواب: خیر نمی تواند. (استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 336، س 97)
