یکی از چیزهایی که باعث بطلان روزه می شود خوردن و آشامیدن از روی عمد است که در این زمینه فرقی بین روزه واجب و مستحبی نیست. اما اگر روزه دار سهواً چیزى بخورد یا بیاشامد، روزه‏اش باطل نمى‏شود.

در این مقاله احکام به دو سوال فقهی در باب روزه و روزه داری پاسخ خواهیم گفت:

سوال: در کشورهایی مثل سوئد که به لحاظ آب و هوایی در بعضی از اوقات طول روز بیست ساعت یا بیشتر است، تکلیف روزه گرفتن و نماز خواندن در روزهای گرم تابستان به چه صورت است؟

شرح سوال:

کشور سوئد در شمال کرهء زمین قرار گرفته است. که این کار باعث می‌‌شود ما در تابستان شب نداشته باشیم و در زمستان روزهای کوتاهی داشته باشیم و این حالت آب و هوایی، بر نماز‌هایمان تاثیر بدی گذاشته است.

مثلا در تابستان بخاطر تاریک نشدن هوا مجبور هستیم نماز شبمان را تقریبا ساعت 12 شب بخوانیم و نماز صبح مان را 1-2 ساعت بعد از نماز شبمان بخوانیم. این امر باعث میشود که ما یا باید تا ساعت 2 بیدار بمانیم یا این که چندین بار از خواب بیدار شویم تا نماز مان را ادا کنیم. ولی‌ در زمستان به خاطره کوتاه بودن روزها ما با خواندن نماز ظهر و عصر مشکل داریم چون در آن ساعت از روز ما یا سر کار و یا در مدرسه هستیم و فقط شاید 2-3 ساعت برای ادای نماز وقت داریم. شما میتوانید ساعت نماز‌های سوئد را در این سایت ملاحظه کنید.

ولی‌ من می‌‌خواهم بدانم اگر ماه رمضان در فصل تابستان واقع گردد چگونه باید روزه بگیریم؟ چون در آن صورت ما فقط 2-4 ساعت وقت داریم که هم نماز بخوانیم و هم افطار کنیم و سحری بخوریم آن هم بستگی دارد در کجای سوئد زندگی‌ کنیم چون این مشکل در شهرهای شمالی سوئد بیشتر هست.

پاسخ:

جواب مسأله ای که بیان کرده اید به علت استنباطی و غیر متعارف بودن آن، بین مراجع محترم تقلید، اختلاف وجود دارد. شما باید بر طبق نظر مرجع تقلید خود عمل کنید. در هر حال ما نظر برخی از مراجع محترم را که در این موضوع از آنان استفتاء کرده ایم، برای شما بیان می کنیم:

پاسخ های دریافتی این سۆال از دفاتر مراجع معظم تقلید به شرح زیر است:
دفتر حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

در کتب مختلف فقهی در مواردی که موضوعاتی خارج از متعارف پیدا می شود می گویند باید طبق متعارف عمل گردد مثلا صورت های غیر متعارف را در وضو به اندازه متعارف می شویند و همچنین در ابواب دیگر، بنابراین در مناطقی که روز و شب از حد متعارف خارج می شود باید طبق مناطق متعارف (مانند مناطق معتدله) رفتار کرد، اخیراً از بعضی مناطق فنلاند از ما سوال شده بود که روزها به قدری طولانی است که توان روزه آن را نداریم، ما برای اینکه آنها گرفتار شک و شبهه نشوند افق تهران را انتخاب کردیم، گفتیم در اینجا ساعت پنج بعد از نیمه شب امساک می کنند و ساعت هشت بعد از ظهر افطار، شما هم به وقت محلی ساعت پنج امساک کنید و ساعت هشت افطار.

لذا چنین افرادی عبادات خود را مطابق اوقات شرعی مناطق معتدله ای که تقریباً در یک خط نصف النهار با آنها قرار دارند، بجا آورند.

دفتر حضرت آیه الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):

مکلف باید در مورد اوقات نمازهای یومیه و روزه، همان افق محل سکونت خود را رعایت کند. ولی اگر روزه گرفتن بر اثر طولانی بودن روز، غیر مقدور یا حرجی باشد، ادای آن ساقط و قضای آن واجب است.

دفتر حضرت آیه الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی):

در فرض سۆال، به حسب روزهای کوتاه (یک یا دو ساعتی) یا بلند (بیست و دو ساعتی) به وظیفه نماز و روزه عمل نمایید. بلی، در مناطقی که شب و روز مثلاً هر یک شش ماه است ظاهراً عمل طبق اوقات نزدیکترین بلاد کفایت می کند و چنانچه مقدورتان باشد لازم است به بلادی که معمول است مهاجرت نمایید.

پاسخ حضرت آیه الله هادوی تهرانی (مدظله العالی):

در مناطقی که دارای شب و روز متعارف هستند، یعنی در طول بیست و چهار ساعت غروب و طلوع خورشید در آنها وجود دارد، باید بر طبق همان روز و شب به وظایف شرعی خود عمل کنند و اگر طول روز آنها را در روزه گرفتار حرج می کند، وجوب روزه از آنها ساقط می شود و باید آن را قضا کنند و می توانند قضای آن را در روزهای کوتاه زمستان انجام دهند.

سوال: آیا خوردن و آشامیدن سهوی در حال روزه واجب یا مستحب روزه را باطل می کند؟

یکی از چیزهایی که باعث بطلان روزه می شود خوردن و آشامیدن از روی عمد است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 892 – 891، م 1573- 1572) که در این زمینه فرقی بین روزه واجب و مستحبی نیست. اما اگر روزه دار سهواً چیزى بخورد یا بیاشامد، روزه‏اش باطل نمى‏شود. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 892، م 1575)

پاسخ حضرت آیه الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به سۆال مذکور چنین است:

خوردن و آشامیدن سهوی روزه را باطل نمی کند، چه روزه واجب باشد و چه مستحب.