1 – هدفداری در مسافرت
سیر و سیاحت با انگیزه صحیح و عقلایی ، در قرآن کریم مورد تأیید و تشویق قرار گرفته است و از مؤمنان خواسته شده که با مسافرت نمودن به گوشه و کنار جهان ، در سرنوشت ملتهای گذشته بیاندیشند و عبرت بگیرند: او لم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عاقبه الذین من قبلهم آیا در زمین سیر نمی کنند تا بنگرند که عاقبت پیشینیان چگونه بوده است ؟ امام صادق (ع ) فرمود: در حکمت آل داود آمده ست : انسان عاقل را سزد که جز با سه هدف مسافرت
نرود:
1 – توشه ای برای فردای قیامت برگیرد
2 – مخارج زندگی را تأمین و ترمیم نماید
3 – از راه حلال لذت ببرد
گاهی نیز هدف از مسافرت رفع خستگی و افسردگی است انسان های خسته از رنج کار و تلاش ، با سفر به مناطق مختلف و استفاده از مناظر زیبای طبیعت ، خستگی را از تن به در کرده ، برای کار و کوشش بیشتر ، آمادگی پیدا می کنند
پیامبر(ص ) فرمود: مسافرت کنید تا سالم شوید گاهی هم سفر با انگیزه ستیز با دشمن و یا حضور یافتن در دیار دوست شکل می گیرد که سفر به قصد جهاد و حج ، پاداش بهشت برین دارد امیر مؤمنان علی (ع ) در این زمینه فرموده است : برای مجاهدان راه خدا( که به خاطر دفاع از حیثیت و شرف خویش پا به میدان جهاد می نهند ) ، و برای آن کس که برای انجام حج از خانه بیرون می رود و در بین راه مرگ گریبانش را میگیرد و بهشت را ضمانت می کنم
2 – توبه و استغفار
حج سفری معنوی و الهی است ، راهیان حرم کبریایی و دلدادگان به خداوند ، پیش از چنین سفری ، باید برای راهیابی به حریم عشق ، خود را آماده نموده ، رنگ خدایی به خود بگیرند و زنگارهای گناه و نافرمانی را از جان و دل بزدایند تا زمینه را برای پذیرش خویش در پیشگاه حضرت حق فراهم کنند و گذشته سیاه و آلوده خود را با آب توبه بشویند امام صادق (ع ) فرمود: اذا أردت الحج ثم اغتسل بماء التوبه الخالصه من الذنوب و البس کسوه الصدق و الصفا و الخضوع و الخشوع ،  نگامی که قصد حج کردی ، با آب توبه خالص ، گناهانت را بشوی و لباس راستی و پاکی و خضوع و خشوع را بر تن کن در قرآن نیز خطاب به مؤمنان آمده است : یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبه نصوحا ، ای ایمان آوردگان ، به درگاه خدا توبه کنید ، توبه ای از روی اخلاص که بازگشت به گناه در آن نباشد خواجه اگر توبه نصوح کند هر دمی عالمی فتوح کند و در آیه دیگری فرموده است : استغفروا ربکم ثم توبوا الیه یمتعکم متاعا حسنا الی اجل مسمی و یؤت کل ذی فضل فضله ، از پروردگارتان آمرزش بخواهید و به درگاهش توبه کنید تا شما را از رزقی نیکو ، تا آنگاه که مقرر است ، برخوردار کند ، و هر شایسته انعامی را نعمت دهد پشیمانی از گناه ، آغازی برای جبران گناه است امام سجاد(ع ) فرمود: الهی ان کان الندم علی الذنب توبه ، فطنی و عزتک من  النادمین ، و إن کان الاستغفار من الخطیئه حطه فطنی و عزتک من المستغفرین ، لک العتبی حتی ترضی  خداوندا ! اگر پشیمانی از گناه ، توبه است قسم به عزت تو که من از پشیمانهایم ، و اگر استغفار و طلب آمرزش موجب از بین رفتن گناه است ، همانا من – سوگند به عزت تو – از آمرزش طلبانم تو را سزد که ( بر ما ) عتاب کنی تا باز ( بلطف آیی ) و خشنود گردی ابر رحمت را کند اشک ندامت مایه دار آبروی عفو در شرمندگی پوشیده است ( صائب ) توبه حقیقی مراحلی دارد: گناهکار ابتدا باید پشیمان شود ، سپس گناه را ترک کند و بعد از آن تصمیم بگیرد خود را به معاصی نیالاید اگر مالی از دیگران برداشته یا به زور گرفته ، آن را به صاحبان اصلی مسترد دارد و اگر صاحبان آن را
نمی شناسد ، به امام مسلمین و مرجع دینی زمان خود بسپارد اگر با آبروی مردم بازی کرده ، غیبت نموده ، اتهامی به دیگران وارد ساخته ، آن را با صاحبان حقوق مطرح و حلالیت بطلبد ، و اگر دسترسی به آنها ندارد ، تصمیم بگیرد در اولین فرصت ممکن ، آنان را یافته ، عذرخواهی نماید و اگر امکان دستیابی به آنان وجود ندارد از خداوند طلب مغفرت کرده ، برای صاحبان حق ، دعا نماید و اگر حقی الهی به گردن دارد ، نمازی ترک نموده ، روزه ای نگرفته و آن را جبران نماید و تدارک کند و در نتیجه پس از آنکه با آب توبه گناهان خود را شستشو داد ، آماده راهیابی به درگاه ربوبی شود ز منجلاب هوس گر برون نهی قدم نزول در حرم کبریا توانی کرد اگر ز هستی خود بگذری یقین می دان که عرش و فلک زیر پا توانی کرد.
3 – وصیت
،مسافرت همیشه با خطر همراه بوده و هست در گذشته راه های طولانی و ناهموار ، دزدان مسلح ، نبودن امکانات غذایی و بهداشتی و ناامن بودن راهها و امثال آن ، موجب می شد تا تعدادی از مسافران جان به جان آفرین بسپارند و
مظلومانه در گوشه ای به خاک سپرده شوند در عصر کنونی نیز که امکانات فراوانی برای مسافران فراهم شده باز خطراتی جان انسانها را تهدید می کند افراد بشر در زمین و آسمان امنیت لازم را ندارند گاهی هواپیمای مسافربری به علت نقص فنی سقوطمی کند و تعدادی کشته می شوند و گاهی دو اتومبیل با هم برخورد می کند و جان سرنشینان بی گناهش را می گیرد بنابراین هیچ کس نمی تواند آینده اش را پیش بینی نموده ، به بازگشت خویش مطمئن شود از این رو نوشتن وصیت امری ضروری و لازم است تا وارثان دچار مشکل نشده ، تکلیفشان را بدانند امام صادق (ع ) فرمود: کسی که بر مرکبی سوار می شود لازم است وصیت کند
4 – اخلاص در نیت
سالکان این طریق ، لازم است با نیتی خالص و جانی پاک ، در سرزمین وحی گام نهند ، آنان که دل به دیگری سپرده اند به
قرب حق راه پیدا نمی کنند خداوند در قرآن کریم فرموده است : و ما امروا الا لیعبدوا الله مخلصین له الدین ، و آنان را جز
این فرمان ندادند که خدا را بپرستند در حالی که در دین او اخلاص می ورزند از سوی دیگر خداوند قبل از آن که به عمل
آدمیان بنگرد ، به نیت های آنان نظر می کند رسول گرامی اسلام (ص ) فرمود: انما الأعمال بالنیات ، کارها بر اساس
نیتهاست و ارزیابی هر عمل بستگی به نیت و انگیزه آن عمل دارد و نیز فرمود: خداوند آن مقدار از عمل را که خالص و
پاک برای او انجام شده می پذیرد اخلاص شرطاساسی تمامی عبادات است و هر کس عبادتی را برای خودنمایی و ریا
، و یا دستیابی به امور مادی و دنیایی انجام دهد ، کاری بیهوده کرده است و صاحبش از آن بهره نخواهد گرفت این
اصل تا آنجا اهمیت دارد که اگر رزمنده ای در میدان جنگ و جهاد شرکت نموده ، برای رسیدن به غنیمت و یا چیره شدن در جنگ به تلاش نظامی دست زند و کشته شود ، شهید به حساب نمی آید ، و جایگاهش دوزخ است پیامبر(ص ) در تقسیم بندی تنبه آفرینی ، حاجیان امت خود در آخر زمان را به سه دسته تقسیم فرموده اند:
1 – ثروتمندانی که برای تفریح به حج می روند
2 – گروههای متوسطجامعه که برای سوداگری و تجارت راهی زیارت خانه خدا می شوند
3 – نیازمندان و فقیران ، که برای خودنمایی و ریاکاری حج می گزارند ! سلمان پس از شنیدن این سخن ، با شگفتی سؤال
کرد: ای رسول خدا آیا چنین زمانی فرا خواهد رسید ؟ پیامبر(ص ) فرمود: سوگند به آن خدایی که جان من در دست اوست ( آنچه گفتم ) در آینده واقع خواهد شد
امام صادق (ع ) نیز فرمودند: حج دو گونه است :
1- حج برای خدا
2- حج برای مردم آن کس که برای خدا حج گزارد ، خداوند به وی پاداش بهشت دهد ، و آن که برای مردم حج بجای آورد پاداش آن را در روز قیامت از مردم بگیرد ! بنابراین ، آنان که فقطبرای خدا حج انجام دهند مورد رحمت و مغفرت پروردگار قرار خواهند گرفت
5 – زاد و توشه حلال
حاجی باید زاد و توشه راه را از مال حلال تهیه کند پیامبر(ص ) فرمود: خداوند پاکیزه است و جز پاکیزه را نمی پذیرد پیامبر(ص ) فرمود: هنگامی که مردی با مال حرام حج می گزارد و می گوید: لبیک اللهم لبیک ، به فرمانبرداری ایستاده ام ، بار خدایا ! من در طاعت و خدمت  ایستاده ام خداوند به او پاسخ می دهد: لا لبیک و لا سعدیک حتی ترد ما فی یدیک ، نه ، به فرمانبرداری نایستاده ای و در اطاعت و خدمت نیستی تا آنچه در اختیار توست ( به صاحبانش ) بازگردانی  و در روایت دیگری آمده است : لا لبیک و لا سعدیک و حجک مردود علیک ، حج تو ، به تو برگردانده می شود ! خداوند در قرآن مؤمنان را به آنچه به رسولان خویش امر کرده ، سفارش می کند و می فرماید: یا ایها الرسل کلوا من الطیبات و اعملوا صالحا انی بما تعملون علیم ، ای پیامبران ، از چیزهای پاکیزه و خوش بخورید و کارهای شایسته کنید که من به کارهایی که می کنید آگاهم و فرمود: یا ایها الذین آمنوا کلوا من طیبات ما رزقناکم ، ای کسانی که ایمان آورده اید از آن چیزهای پاکیزه  ی که روزی شما کرده ایم بخورید حاجیان ژولیده موی و گرد و غبار بر چهره نشسته در سفر الهی حج ، همه جا یا رب یا رب  گفته ، خدا را می خوانند ، کسی که غذا و پوشاک خود را از راه حرام تهیه نموده و با حرام رشد یافته ، چگونه انتظار دارد خداوند دعایش را پاسخ گوید ؟! در اشعار منسوب به احمد بن حنبل آمده است : حججت بمال اصله سحت فما حججت ولکن حجت العیر لا یقبل الله إلا کل طیبه ما کل من حج بیت الله مبرور با پولی حج گزاردی که اصل آن حرام است ، پس حج
نگذاشته ای ، بلکه حیوانی حج انجام داده است خداوند جز پاک را نمی پذیرد ، اینگونه نیست که هر کس حج بیت الله کند
، حج او مبرور باشد
6 – چشم به مال دیگران نداشتن
حاجی سزاوار است ، چشم از مال دیگران برداشته ، حج را عزتمندانه بجای آورد ابن عباس گفته است : گروهی بدون تهیه زاد و توشه ، حج می گزاردند ، خداوند این آیه را نازل فرمود: و تزودوا فان خیر الزاد التقوی  ، و توشه برگیرید که همانا بهترین توشه تقواست عکرمه و مجاهد و جز آنان نیز گفته اند: گروهی از اعراب بدون همراه داشتن غذا و خوراکی لازم ، به حج آمده می گفتند: ما توکل کننده بر خدا هستیم و برخی از آنان می گفتند: چگونه ممکن است که ما حج خانه را انجام دهیم و او به ما غذا ندهد ؟ و با این فکر و روش ، باری بر دوش مردم شده ، غذای اینگونه افراد را دیگران تأمین می کردند ، خداوند آیه و تزودوا را نازل و آنها را از این کار بازداشت در تاریخ آمده است : برخی از فقهای ری نزد شبلی آمده ، از او خواستند با توکل بر خدا در حج همراهی اش کنند ، او نیز با آنان شرط کرد:
1- خوراکی با خود برندارند !
2- از هیچکس درخواستی نکنند !
3- از هیچکس چیزی نپذیرند !
و آنان در شرط سوم ماندند !
سپس شبلی گفت : شما توکل کرده اید لیکن بر خوراکیها و غذاهای دیگر حاجیان ! احمد بن حنبل پیشوای حنبلیان درباره
آنان که بدون زاد و توشه به سفر می آیند گفت : من آن را  دوست نمی دارم ، اینان بر خوراکیهای مردم توکل کرده اند
7 – تأمین مخارج زن و فرزند حاجی قبل از سفر لازم است ، مخارج زندگی زن و فرزندانش را تأمین نموده ، سپس به حج
مشرف شود آن کس که توان تأمین زندگی و هزینه خوراک و پوشاک خانواده خود را ندارد مستطیع نبوده ، حج بر او واجب نیست امام صادق (ع ) به نقل از پدر بزرگوارشان فرموده اند: من استطاع الیه سبیلا ، سبیل در آیه به عنای گستردگی در مال است ، به شکلی که با قسمتی از آن حج انجام داده و با باقیمانده آن ، خوراک ( و زندگی زن و فرزندش ) را تأمین کند در جای دیگر فرمود: حج خانه خدا واجب است بر کسی که راهی به سوی آن بیابد و آن ، توشه و وسیله سفر همراه با سلامتی است و نیز بجای گزاردن نفقه خانواده و آنچه پس از حج بدان نیاز دارد صاحب جواهر – رحمه الله علیه – چهارمین شرطاز شرایطاستطاعت را ، داشتن امکانات مالی به اندازه رفع نیاز و تأمین مایحتاج زن و فرزند دانسته ، می فرماید : آن کس که چنین توانی ندارد حج بر او واجب نیست ( بلا خلاف أجده ، بل ربما یظهر من بعضهم الطجماع علیه )
8 – انتخاب زمان مناسب
شنبه از بهترین روزها برای آغاز سفر است ابو ایوب خزاز و عبدالله بن سنان از امام صادق (ع ) معنای این فرموده خداوند
بلند مرتبه را جویا شدند که : فاذا قضیت الصلاه فانتشروا ی الارض و ابتغوا من فضل الله ، و چون نماز پایان یافت ، در زمین پراکنده شوید و رزق خدا را طلب کنید حضرت فرمود: نماز ، روز جمعه ، و پراکنده شدن روز شنبه سزاوار است که انسان روز جمعه را برای فراگیری مسائل دینی ، و بهره گیری معنوی قرار دهد امام باقر(ع ) فرمود: پیامبر(ص ) روز پنجشنبه را برای مسافرت انتخاب می فرمود آن حضرت همچنین در جای دیگری می فرماید: روز پنجشنبه را خدا ، فرشتگان و رسول خدا(ص ) دوست دارند کراهت سفر در روز جمعه ، برای این است که مردم در نماز جمعه شرکت نموده ، حضور خود در صحنه را به نمایش بگذارند امام صادق (ع ) فرمود: کراهت ( سفر در روز جمعه ) بخاطر نماز است
9 – غسل
مستحب است مسافر در آستانه حرکت غسل کند و هنگام غسل بگوید: بسم الله و بالله و لا حول و لا قوه الا بالله و
نیت غسل را ، توبه ، حاجت ، زیارت ، طلب خیر ، نماز و دعا قرار دهد و اگر روز جمعه است غسل جمعه را نیز به نیت اضافه نموده ، برای همه آنها یک غسل انجام دهد
10- صدقه
مستحب است مسافر در آغاز حرکت ، صدقه دهد و آیه الکرسی بخواند امام صادق (ع ) فرمود: صدقه بده و هر روزی که
خواستی خارج شو ای صاحب کرامت شکرانه سلامت روزی تفقدی کن درویش بینوا را ( حافظ )
و نیز دو رکعت نماز بخواند و بگوید: اللهم انی استودعک نفسی و أهلی و مالی و ذریتی و دنیاؤ و آخرتی و أمانتی و خاتمه عملی  ، خداوندا ! خود ، خانواده ، پول ، فرزندان ، دنیا ، آخرت ، امانت و پایان کارم را به تو می سپارم آنگاه همسر و
فرزندانش را در اتاق گرد آورده ، بگوید: اللهم انی استودعک الغداه نفسی و مالی و أهلی و ولدی و الشاهد منا و الغائب ، اللهم اجعلنا فی جوارک اللهم لا تسلبنا نعمتک و لا تغیر ما بنا من عافیتک و فضلک بار خدایا ! همانا من ( از ) فردا ، خود و مال و خانواده و فرزندانم – چه آنان که نزد منند ، و چه آنان که نیستند – همه را به تو می سپارم پروردگارا ! در کنار خود
قرارمان ده ، و نعمتهایت را از ما مگیر و آنچه از سلامتی و فضل تو در اختیار ماست ، تغییر مده و زمانی که از در خانه
بیرون می رود ، در آستانه در ایستاده ، سوره های حمد و معوذتین ، قل هو الله احد ، آیه الکرسی را در پیش رو و سمت
راست و چپ بخواند و بگوید: اللهم احفظنی و احفظ ما معی ، و سلمنی و سلم ما معی ، و بلغنی و بلغ ما معی ببلاغک
الحسن الجمیل خداوندا ! مرا و آنچه با من است نگهدار مرا و آنچه با من است سالم بدار و مرا و آنچه با من است با  ورتی نیکو و زیبا به مقصد برسان امام سجاد(ع ) فرمود:هرگاه بنده ای از بندگان خداوند از خانه خارج می شود ،شیطان سر راهش می آید ، اگر گفت : بسم الله دو فرشته ( نگهبان برای انسان ) به او گویند: خود را کفایت کردی  و اگر گوید: آمنت بالله ، به خدای ایمان دارم گویند: هدایت شدی و راه یافتی ، پس اگر گوید: توکلت علی الله ، بر خدای توکل کردم گویند: محفوظ ماندی ، آنگاه شیطان از او دست کشیده ، آنجا را ترک می کند و می گوید: چگونه از کسی که هدایت شده ، محفوظ مانده و کفایت شده برای ما سودی حاصل خواهد شد ؟ ذیل این روایت دارد: یا ابا حمزه : ان ترکت الناس لم یترکوک و ان رفضتهم لم یرفضوک قلت : فما أصنع ؟ قال : اعطهم من عرضک لیوم فقرک و فاقتک در روایت دیگری امام صادق (ع ) فرمود: هنگامی که به قصد حج و عمره از خانه خود بیرون آمدی – انشاء الله – پس دعای فرج را بخوان و آن دعا این است : لا اله الا الله الحلیم و الکریم ، لا اله الا الله العلی العظیم ، سبحان الله رب السماوات السبع ، و رب الأرضین السبع ، و رب العرش العظیم و الحمد لله رب العالمین
11- بی خبر به مسافرت نرفتن
امام صادق (ع ) به نقل از پیامبر(ص ) فرموده اند: مسلمانی که قصد مسافرت دارد باید برادران دینی خود را از قصد خویش
آگاه سازد و متقابلا این حق را ایجاد می کند که موقع بازگشت برادران ایمانی به دیدار او بیایند
12- بدرقه مسافر
مستحب است مسافر را دوستان و بستگانش بدرقه کنند همچنین مستحب است برای مسافر دعا کنند پیامبر(ص ) هرگاه مؤمنان را بدرقه می نمود ، با آنان خداحافظی کرده ، می فرمود: خداوند بر تقوای شما بیفزاید و به سوی هر خیری
شما را راهنمایی کند ، و حاجات شما را برآورد ، و دین و دنیای شما را سالم بدارد و شما را صحیح و سالم بازگرداند امام صادق (ع ) برای گروهی از اصحاب خود که پیاده عازم حج بودند ، دعا کرده ، فرمود: خداوندا ! آنان را بر قدمهایشان استوار بدار و شریان های ایشان را آرام دار( قوت قلب به آنان عنایت کن ) آنگاه که اباذر را به تبعیدگاه می بردند ، علی ، حسن و حسین ( علیهم السلام ) و عقیل پسر ابیطالب ، عبدالله بن جعفر ، و عمار یاسر او را بدرقه کردند و علی (ع ) خطاب به
آنان فرمود: با برادرتان اباذر خداحافظی کنید ، زیرا مسافر ناچار باید به راه خود برود ، و بدرقه کننده ناگزیر است که بازگردد
13- انتخاب همراه
لذت سفر آنگاه افزون خواهد شد که انسان ، رفیق و همنشین صمیمی برای خود برگزیند تا سختی های سفر بر او هموار گردد پیامبر(ص ) به مسافران توصیه می فرمود: ابتدا رفیق راه را انتخاب کنید آنگاه مسافرت بنمایید الرفیق ثم  لسفر و در سخنی دیگر به امیرالمؤمنین علی (ع ) فرمود: به تنهایی سفر مکن ، که همانا شیطان با شخص تنهاست ، و او از دو نفر دورتر است و فاصله دارد ای علی ، همانا مردی که تنها مسافرت کند در معرض گمراهی است ، دو نفر چنین اند ، اما آنگاه که به سه نفر رسیدند ، گروه و کاروان به حساب می آیند رسول خدا(ص ) سه نفر را لعنت فرمود:
1- آن کس که تنها غذا بخورد
2- کسی که در خانه ای تنها بخوابد
3- سواری که در دشت و بیابان تنها حرکت کند اسماعیل بن جابر گفت : در مکه خدمت امام صادق (ع ) بودم مردی از اهالی مدینه خدمت آن حضرت آمد ، حضرت از او سؤال کردند: چه کسی همراهت است ؟ پاسخ گفت : با کسی همسفر نبودم امام صادق (ع ) فرمود: اگر من بر تو فرمان می راندم ، نیکو ادبت می کردم سپس فرمود: یکی شیطان است ، دو تا نیز شیطانند ، سه نفر یاران و چهار نفر رفیقانند این روایت ، به خوبی نشان می دهد که پیشوایان دین ، مردم را به داشتن همراه در سفر ترغیب و تشویق می کرده اند در حدیثی دیگر رسول خدا(ص ) از کسی که تنها مسافرت کند ، با عنوان بدترین مردم یاد کرده است
14- هم شأنی در مسافرت
در انتخاب رفیق سفر ، لازم است دقت نموده ، همراهانی هم شأن و هم طراز را برگزیند تا در سفر به او خوش بگذرد
اسحاق بن جریر گفت : امام صادق (ع ) پیوسته می فرمود: با کسی همراه شوید که از همراهی با او احساس زینت و
سرافرازی کنید و با آنان که همین احساس را نسبت به شما دارند همراه نشوید شهاب بن عبد ربه گوید: به امام
صادق (ع ) گفتم : شما وضعیت من ، و دوست گرفتنم و بخششی که نسبت به برادرانم دارم را می دانید ، با گروهی از
این دوستان در راه مکه همسفر می شوم و نسبت به آنان بذل و بخشش می کنم و امور معاششان را توسعه می دهم امام فرمود: ای شهاب چنین مکن ، زیرا که اگر تو دست بازی نسبت به آنان نشان دهی و آنان نیز چنین کنند ، نسبت به
آنان ستم کرده ای ، و اگر امساک نموده ، چیزی به آنان ندهی  ، خوارشان گردانیده ای ، پس افرادی چون خود را همراه گیر ، و با همسنگ خود همراه باش امام باقر(ع ) نیز فرمود: با مثل خودت مسافرت کن ، و با کسی که مخارج تو را تأمین می کند همراه مباش ، زیرا این عمل موجب ذلت و خواری مؤمن است حسین بن ابی العلاء گفت : همراه با بیست و اندی مرد به سوی مکه حرکت کردم ، و در هر منزلی گوسفندی برای آنان سر می بریدم ، آنگاه که می خواستم خدمت امام صادق (ع ) داخل شوم ، حضرت خطاب به من فرمود: ای حسین ، مؤمنان را ذلیل می کنی ؟ گفتم : از چنین کاری به خدا پناه می برم امام فرمود: به من خبر داده اند که در هر منزلی گوسفندی قربانی می کنی ؟ گفتم : از این کار ، هدفی جز خدا نداشته ام ، فرمود: آیا ندانستی که در میان همراهان تو افرادی هستند که دوست می دارند همچون تو عمل کنند لیکن توان آن را ندارند و احساس خود کوچک بینی و شکستگی روحی ، می کنند ؟! گفتم : از خدا طلب مغفرت دارم و دیگر چنین نکردم در تعداد همسفر نیز باید دقت کرد ، مستحب است از چهار تا هفت نفر بیشتر نباشند رسول خدا فرمود: محبوبترین یاران نزد خداوند – عزوجل – چهار نفرند و هیچ گروهی از هفت نفر افزون نشوند مگر آن که هیاهو و جار و جنجالش بسیار می شود
15- یادآوری نعمت های خداوند
راهی حج ، آنگاه که سوار بر مرکب می شود ، مستحب است نعمتهای خداوند را یاد آورده ، سپاسگزاری نماید و بگوید:
الحمد لله الذی هدانا للطسلام ، و علمنا القرآن ، و من علینا  بمحمد(ص ) سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین و انا الی ربنا منقلبون ، و الحمد لله رب العالمین سپاس مخصوص خداوندی است که ما را به اسلام هدایت کرد ، و به ما قرآن را آموخت ، و با فرستادن ( رسولش ) محمد بن عبدالله (ص ) بر ما منت نهاد ، منزه است خداوندی که ( این وسیله ) را برای ما رام ساخت وگرنه ما را توان آن نبود علی بن ابیطالب (ع ) فرمود: هر کس بر مرکب سوار شد ، نعمتهایی را که خداوند به او داده به یاد آورد و آیه : سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین را بخواند و بگوید: استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم و أتوب الیه ، اللهم اغفر لی ذنوبی ، انه لا یغفر الذنوب الا أنت مولای بخشنده و کریم گوید: ی فرشتگان من ، بنده من می داند که گناهان را جز من کسی نمی بخشد شما شاهد باشید که من گناهان او را
آمرزیدم
16- دعا و ذکر در حال حرکت
پیمودن راههای زمین و آسمان ، همراه با فراز و نشیب و اوج و فرود است اتومبیل به مناطق کوهستانی که می رسد ،
جاده های پر پیچ و خم کوهستانی را طی کرده بالا می رود و پس از رسیدن به قله ، سرازیر می شود هواپیما نیز از
فرودگاه برمی خیزد ، اوج می گیرد و با رسیدن به مقصد فاصله خود را با زمین کم نموده ، در فرودگاه بر زمین
می نشیند زائر در تمامی این مراحل سزاوار است یاد خد ا را زیر لب زمزمه کند رسول خدا(ص ) آنگاه که در مسیری بالا
می رفت الله اکبر و زمانی که فرود می آمد سبحان الله می گفت حذیفه بن منصور گوید: همراه با امام صادق (ع ) به
طرف مکه حرکت کردیم پس از نماز حضرت فرمود: اللهم  خل سبیلنا و أحسن تیسیرنا و أحسن عافیتنا و هرگاه از بلندی
بالا می رفت می فرمود: اللهم لک الشرف علی کل شرف در بین راه ، برخی مناطق ، همچون گردنه های صعب العبور و
راه های پر پیچ و خم ، خطرناک و ترس آفرین اند امام صادق (ع ) فرمود: اگر به جایی رسیدی که ترسانی ، این آیه را بخوان : رب ادخلنی مدخل صدق و أخرجنی مخرج صدق و اجعل لی من لدنک سلطانا نصیرا ای پروردگار من ، مرا به راستی و نیکویی داخل کن و به راستی و نیکویی بیرون بر و مرا از جانب خود پیروزی و یاری عنایت فرما روزی برخی
کسان رسول خدا(ص ) نزد آن حضرت آمده ، اظهار داشتند ما به قصد تجارت عازم شام هستیم به ما بیاموز که چه بگوییم
پیامبر فرمود: آنگاه که مسافر در بین راه به منزلی فرود آمد ، نماز عشاء را خوانده و به هنگام خوابیدن ، تسبیحات
حضرت فاطمه – سلام الله علیها – را بگوید و سپس آیه الکرسی را بخواند پس همانا تا به صبح از هر بلایی مصون خواهد ماند امام سجاد(ع ) فرمود: اگر کسی پیاده حج کند و انا انزلناه فی لیله القدر را تا آخر سوره بخواند ، سختی پیاده روی را احساس نکند امام صادق (ع ) به آن کس که تنها سفر کند ، دستور داده اند به هنگام سفر این دعا را بخواند: ما شاء الله لا حول و لا قوه الا بالله ، اللهم آمن وحشتی و أعنی علی وحدتی ، و أد غیبتی
17- مسافرت در شب
انتخاب شب برای مسافرت ، توصیه رسول خدا(ص ) است امام صادق (ع ) به نقل از از پیامبر(ص ) فرمود: بر شما باد
مسافرت در شب ، زیرا زمین در شب در نور دیده می شود قسمت پایانی شب برای آغاز سفر بهتر است ، زیرا خداوند
ابتدای شب را برای آسایش و راحتی انسان قرار داده ، تا بدن استراحت لازم را داشته ، و روح ، نشاطخود را باز یابد
علی (ع ) به معقل فرمود: چون شب را آسودی ، هنگام سحر  و یا دمیدن فجر ، در پناه برکت خداوند ، سفر را آغاز کن
شب از بهر آسایش توست و روز مه روشن و مهر گیتی فروز
18- شراکت در هزینه ها
مستحب است مسافران همدل ، پول و توشه خود و همراهان را یکجا جمع نموده ، سپس از آن برداشت کرده ، خرج کنند این عمل برای اخلاق و رفتار آنان نیکوتر ، و برای روح و جانشان پاکیزه تر است این ویژگی با سیستم کنونی ، که کلیه
هزینه ها از سوی سازمان حج و زیارت تأمین می شود ، بخوبی سازگار است و دیگر مسافرتهای دسته جمعی از این قبیل را نیز شامل می شود
19- حفظ پول و اثاثیه
مسافر باید حافظ و نگاهبان پول و اثاثیه خود باشد تا در طول سفر دچار مشکل نشود ، صفوان جمال به امام صادق (ع ) گفت : می خواهم به حج بروم ، خانواده من نیز همراه من است ، پول و هزینه سفرم را در همیانی که دارم بگذارم ؟ و آن را به کمر ببندم ؟ امام فرمود: بله ، پدرم پیوسته می فرمود: از توانمندی مسافر این است که بتواند پول ( و وسایل ) خود را حفظ کند
20- همراه داشتن مواد خوراکی
مسافر در سفر ، از پاکیزه ترین خوراکی ها و بهترین مواد ، همچون بادام ، شکر و سویق و آرد نرم الک نکرده ، توشه
بردارد که علی بن الحسین (ع ) چنین می کرد امام صادق (ع ) نیز فرمود: جوانمردی در سفر عبارت است از فراوانی و
خوبی توشه و بذل و بخشش آن به همراهان و پنهان نگهداشتن اسرار همسفران امام سجاد(ع ) به نقل از رسول خدا(ص ) فرمود: از بزرگواری مرد آن است که توشه سفر خود را پاکیزه و شیرین و گوارا سازد
21- نیازمندیهای سفر
مستحب است مسافر نیازمندیهای سفر را همچون : آینه ، شانه ، مسواک ، دارو ، درفش و نخ ، سرپایی ، ظرف آب ، لباس ، و با خود بردارد در روایت آمده است ، پیامبر(ص ) هرگاه به سفر می رفت چند چیز را همراه خود برمی داشت :
1- آینه
2- سرمه دان
3- شانه
4- مسواک
امام صادق (ع ) به مسافران توصیه فرمود: مقداری تربت سالار شهیدان را با خود برداشته ، آن را ببوسند و بر چشمانشان
بگذارند سپس این دعا را بخوانند: اللهم انی أسألک بحق هذه التربه ، و بحق صاحبها ، و بحق جده و بحق أبیه و بحق أمه و
أخیه ، و بحق ولده الطاهرین ، اجعلها شفاءا من کل داء ، و أمانا من کل خوف ، و حفظا من کل سوء ، چنین انسانی پیوسته
در پناه خداوند است
22- لباس تمیز پوشیدن
حاجیان باید لباسهای خود را همیشه تمیز نگهدارند علی بن ابیطالب (ع ) فرمود: لباس تمیز غم و اندوه را می برد
همچنین از لباسهایی با رنگ روشن استفاده کنند در روایات از میان رنگها ، به رنگ سفید توجه بیشتری شده است
پیامبر(ص ) فرمود: لباس سفید بپوشید که پاک و پاکیزه تر است لباس کتانی نیز مطلوب تر است امام صادق (ع ) فرمود:
کتان از لباس پیامبران – علیهم السلام – است و لباس کتانی گوشت را می رویاند علی بن ابیطالب (ع ) نیز فرمود: لباسهای بافته شده از کتان بپوشید که لباس رسول خدا(ع ) و لباس ما است ما لباس پشمی و مویی نمی پوشیم جز از روی ناچاری
23- شستن دستها قبل از غذا
زائران برای آنکه در سفر گرفتار بیماری نشوند دستها را قبل از خوردن غذا بشویند در روایت آمده است : شستن دستها
قبل از غذا ، ناداری و غم را از بین می برد ، از فرسودگی جسم جلوگیری نموده ، روزی انسان را افزون می کند
24- شروع به غذا با نام خداوند
غذا را با نام خدا – بسم الله – آغاز نموده و پس از پایان نیز الحمد لله گفته ، و خداوند را بخاطر نعمتهایی که به انسان
ارزانی داشته سپاس گویند امام سجاد (ع ) در پایان غذا می فرمود: الحمد لله الذی أطعمنا ، و سقانا و کفانا و أیدنا و
آوانا و أنعم علینا و أفضل ، الحمد لله الذی یطعم و لا یطعم
25- شیوه غذا خوردن
از غذاهایی که در ظرف های نزدیک قرار دارد استفاده کنند امام صادق (ع ) فرمود: رسول خدا(ص ) فرمودند: هر یک از شما به هنگام غذا خوردن از آنچه نزدیکتان است بخورید( و استفاده کنید ) همچنین از خوردن غذاهای داغ و سوزان اجتناب نمایند ، روزی برای رسول خدا(ص ) غذای گرمی آوردند فرمود: بگذارید تا خنک شود ، خداوند نخواسته آتش به ما بخوراند و
برکت در( غذای ) خنک است
26- پرخوری
برای بهره وری معنوی از سفر الهی و معنوی حج ، لازم است از پرخوری پرهیز شود امام صادق (ع ) فرمود: شکم از
خوردن ( پرخوری ) سرکشی می کند و در روایتی دیگر فرمود: خداوند چنین انسانی را دشمن دارد شکم سیر ، انسان را از راز و نیاز با خدا و عبادت بازداشته ، طغیان را بهمراه خواهد داشت
27- پرهیز از اسراف و تبذیر
از اسراف و تبذیر پرهیز کرده ، نعمتهای خداوند را دور نریزید ، معمر بن خلاد گفت : از امام رضا(ع ) شنیدم که می فرمود: کسی که در منزل خود غذا می خورد ، غذاهایی که ( در سفره ) ریخته را بخورد ، و اگر در بیابان است باقیمانده غذا را برای پرندگان و درندگان باقی بگذارد
28- خدمت به حاجیان
مستحب است مسافر به همراهان خود در طول سفر کمک کند رسول خدا(ص ) فرمود: کسی که مسافر مؤمن را  اری دهد ، خداوند هفتاد و سه گرفتاری او را حل می کند امام سجاد(ع ) بیشتر اوقات با کسانی به مسافرت می رفتند که آن حضرت را نمی شناختند و با آنها شرطمی کرد تا در طول سفر ، به آنان کمک کند در یکی از این سفرها ، مردی حضرت را شناخت و به همراهان خود ، آن حضرت را معرفی کرد ، آنان هراسان خدمت امام سجاد(ع ) آمده دست و پای ایشان را بوسیده ، عذرخواهی کردند پیامبر(ص ) فرمود: سید القوم خادمهم فی السفر بزرگ یک ملت آن کس است که در مسافرت به دیگران کمک کند یکی از ارزشمندترین عبادات در سفر حج ، خدمت به زائران بیت الله الحرام است ابی المعتمر نیز گوید: شنیدم امیرمؤمنان می فرمود: رسول خدا(ص ) فرموده است : هر مسلمانی به گروهی از مسلمانان خدمت کند خداوند به شمار آنان در بهشت خدمتکارانی به وی خواهد بخشید
29- آزار ندادن دیگران
مسافر هر کجا وارد شد آنجا که جای خالی هست بنشیند و با حرکت در میان جمعیت دیگران را به زحمت نیاندازد امام
صادق (ع ) فرمود: رسول خدا(ص ) هرگاه در منزلی وارد می شد در نزدیک ترین جا به او – دم در – می نشست
30- حل مشکلات همسفران
در طول سفر اگر یکی از همسفران کمک بخواهد باید یاری اش کرد که این دارای ثوابی بس بزرگ است ابان بن تغلب گوید:
با امام صادق (ع ) در طواف بودم مردی از اصحاب ما نزدم آمد و از من خواست تا برای انجام کاری همراهش بروم اما من
دوست نمی داشتم امام صادق (ع ) را رها کرده همراه او برو م در همان حال که طواف می کردیم باز آن مرد به من اشاره کرد ، امام صادق (ع ) وی را دید و فرمود: کیست ؟ گفتم : از یاران ماست ، فرمود: با تو هم عقیده است ؟ گفتم : آری ، فرمود: نزد او برو ، گفتم : طواف را قطع کنم ؟ فرمود: آری ، گفتم : گرچه طواف واجب باشد ، فرمود: آری ، ابان گوید: پس همراه او رفتم
31- خیرخواهی
انسانها از نظر جسمی و روحی با یکدیگر متفاوتند ، این تفاوت ها در رفتار مردم بخوبی مشخص است ، از این رو نمی توان از همه به یکسان توقع داشت ، برخی آنچنان در غفلتند که حتی در حرمین شریفین بدنبال دنیا و مظاهر آن می گردند اینگونه کسان را گاهی با یک برخورد صحیح و یک تذکر ناصحانه می توان از خواب غفلت بیدار کرد لذا سعی کنید خیرخواه دیگران باشید
32- جوانمردی در سفر
مستحب است مسافران در سفر ، جوانمردی از خود نشان دهند رسول خدا(ص ) تلاوت قرآن ، و حضور دائم در مساجد ،
و همراهی با برادران در حل حوائج و نیازهای آنان را نشانه فتوت و جوانمردی در وطن ، و فراوانی و خوبی توشه و بخشش آن به همسفران ، و کتمان اسرار همراهان ، و خوش خلقی ، و شوخی بدون معصیت را علائم جوانمردی در سفر دانسته اند لقمان به فرزندش گفت : اگر با گروهی مسافرت کردی ، در کار خود و آنان فراوان مشورت کن ، در چهره آنان فراوان لبخند بزن ، از خوراکی ها و توشه هایی که همراه داری بر آنان ببخش و با آنان کریمانه عمل کن ، دعوت آنان را پاسخ گوی و اگر از تو یاری خواستند ، آنان را کمک کن اگر در کار حقی از تو شهادت خواستند ، شهادت ده ، آنگاه که همراهان تو پیاده راه می پیمایند با آنان همراهی کن ، و آن زمان که آنان به کاری مشغولند ، با آنان کار کن ، سخن سالمندانی که سن آنان از تو بیشتر است را پذیرا باش ، اگر تو را به چیزی امر نمودند ، پیروی کن و اگر چیزی از تو خواستند پاسخ مثبت ده و جواب منفی به آنان مده
33- عبادت خداوند
حرمین شریفین بهترین مکان ها در روی کره زمین برای عبادت خداوند است اگر این عبادت همراه با اخلاص صورت پذیرد بیقین مورد پذیرش حق قرار می گیرد علی بن ابیطالب (ع ) فرمود: خوشا به حال کسی که عبادت و دعا رابرای خدا انجام دهد و به آنچه چشمانش می بیند دل نبندد و به آنچه گوشهایش می شنود یاد خدا را فراموش نکند جاذبه های مادی و بازار و خرید نباید حاجی را به خود مشغول سازد زائر باید به دنبال عبادت بوده ، از فرصت بدست آمده بیشترین استفاده را بنماید
34- اقامه نماز
لقمان حکیم در وصیتش به فرزند خود گفت : فرزندم ! آنگاه که وقت نماز فرا رسید ، آن را به خاطر چیزی به تأخیر مینداز ،
نماز را بجای آر و خود را از این دین رها ساز ، نماز را به جماعت بخوان گرچه مکان برای نماز تنگ باشد ، گویی برنوک نیزه ایستاده ای  ، هرگاه به نزدیکی منزلی رسیدی از مرکب فرود آی و ابتدا مرکبت را رسیدگی کن در سرزمینی فرود آی که سبزه زار ، خوش منظر ، آرام و دارای خاکی نرم باشد – نه سنگلاخ – و آنگاه که فرود آمدی ، قبل از نشستن ، دو رکعت نماز بخوان اگر می توانی غذا نخوری تا از آن به دیگران صدقه دهی ، اینچنین کن تا زمانی که سواره ای ، قرآن بخوان ، و هرگاه فراغتی یافتی دعا کن در آغاز شب حرکت نکن و بجای آن از پایان شب بهره بگیر ، و در طول راه صدایت را بلند نکن
35- نماز خواندن در مساجد
یکی از موفقیتهای بزرگ سفر حج ، دستیابی به ثواب فراوان نمازگزاری در مسجد النبی (ص ) و مسجدالحرام است یک
رکعت نماز در مسجد النبی (ص ) ثواب یکهزار رکعت و در مسجدالحرام ده هزار رکعت پاداش دارد در برخی از روایات نیز برای یک رکعت نماز در مسجدالحرام ، یکصد هزار رکعت پاداش در نظر گرفته شده است از سوی دیگر دستور امام صادق (ع ) به شیعیان و پیروانش این است که : علیکم بالصلاه فی المساجد بر شما باد به نمازگزاری در مسجدها بنابراین به هنگام اقامه نماز جماعت ، حاجیان به سوی مساجد شتافته ، در اجتماعات مسلمانان شرکت کنند تا هم بهره  عنوی بگیرند و هم از برکات زندگی جمعی و انس با مردم بهره مند گردند و نه تنها خود در نماز جماعت شرکت می کنند همراهانشان را نیز به این کار ترغیب نمایند امام صادق (ع ) فرمود: و احضروا مع قومکم مساجدکم همراه با قوم خود در مساجدتان حاضر شوید
36- رو به قبله نشستن
هنگام نشستن تا آنجا که امکان دارد رو به قبله بنشینند گاهی حاجیان در مسجد الحرام پشت به کعبه نشسته با دوستانشان سخن می گویند این عمل نه تنها پسندیده نیست بلکه آنها را از ثواب نگاه به کعبه محروم می کند امام صادق (ع ) فرمود: برای مرد روا نیست در برابر کعبه بصورت چمباتمه بنشیند
37- رعایت اخلاق اسلامی
زائران باید در برخورد با دیگر مسلمانها ، اخلاق اسلامی را رعایت نموده ، بدانها عاطفه و محبت نشان دهند معاویه بن وهب که از یاران ارزشمند امام صادق (ع ) است گوید: به آن حضرت گفتم : سزاوار است با قوم خود و آنان که هم مذهب ما نیستند ، چگونه رفتار کنیم ؟ حضرت فرمودند: به پیشوایانتان که از آنها پیروی می کنید بنگرید و همانگونه که آنها عمل می کنند ، رفتار کنید ، به خدا سوگند امامان شما ، مریض های آنها را عیادت کرده ، در تشییع جنازه های آنان حاضر می شوند و به سود و زیان آنها گواهی می دهند و امانت آنان را به آنها باز می گردانند
38- مراعات حال دیگران
در تابستان و در هوای گرم ، در صفوف نماز جماعت و یا جلساتی که حاجیان شرکت می کنند ، سزاوار است مراعات حال دیگران را بکنند پیامبر(ص ) فرمود: سزاوار است نشستگان در تابستان بگونه ای بنشینند که میان هر دو نفر یک ذراع فاصله باشد تا گرفتار رنج و زحمت نشوند
39- گرامی داشتن همراهان
زندگی جمعی ، ویژگیهای مخصوص بخود دارد و از آنجا که حاجیان بشکل گروهی زندگی می کنند ، با احترام گذاشتن به
همراهان شیرینی سفر را دو چندان خواهند کرد امام باقر(ع ) فرمود: یاران خود را بزرگ بدارید و آنان را احترام کرده گرامی بدارید و آنان را احترام کرده گرامی بدارید ، به یکدیگر هجوم نبرید و به هم زیان نزنید و بندگان با اخلاص خدا باشید در دستورالعملی دیگر پیامبر(ص ) فرمود: سه چیز دوستی مرد با برادر مسلمانش را گرمتر و باصفاتر می کند:
1- همیشه با روی خوش با او دیدار کند
2- در مجلس آنگاه که برابر او نشیند برایش جا باز کند
3- به بهترین نامی که دوست می دارد او را صدا بزند
40- سلام به دیگران
انس و علاقه دینی یکی از زیباترین ارمغانهای اسلام به مردم است و سلام در ایجاد این علقه ، نقش بسزایی دارد
پیامبر(ص ) فرمود: نزدیکترین مردم به خدا و رسول کسی است که در سلام دادن پیش بیافتد و در دستوری دیگر
فرمود: به آن کس که بدون سلام ، کلام آغاز نماید پاسخ ندهید به همسفران سالخورده ، چه مردان و چه زنان ، احترام
بگذارند امام صادق (ع ) فرمود: احترام به سپیدموی مسلمان ، احترام به خداست تحقیر دیگران ، اثرات نامطلوبی دارد ، امام صادق (ع ) فرمود: هر که مؤمن سپیدمویی را سبک بشمارد ، خداوند کسی را بر او خواهد گمارد تا پیش از مرگ ، او را کوچک نماید
41- سوءظن ایجاد نکردن
آنگاه که در جمع نشسته اید با یکدیگر در گوشی صحبت نکنید این کار ، ایجاد بدگمانی نموده ، دلها را از هم جدا می کند
موسی بن جعفر(ع ) فرمود: آنگاه که سه نفر در خانه ای – با هم – نشسته اند دو نفر از آنها با هم در گوشی صحبت نکنند ، زیرا این عمل ، او را غمگین می کند
42- ناسازگار نبودن
انسان هر چه قوی باشد باز ممکن است اشتباهات ، نارساییها ، و مشکلات در کارش پدید آید ، از این رو کم حوصلگی ،
بهانه گیری و ناسازگاری در اینگونه موارد ، امری ناپسند و خلاف مروت است ، ناسازگاری آنچنان مذموم است که رسول
خدا(ص ) فرمود: اگر ناسازگاری در پیش روی مردم مجسم شود ، هیچ چیزی از آفریده های خداوند ، از او زشت تر نخواهد
بود در چنین مواردی با صبر و حوصله و درایت و با تذکر ناصحانه مشکلات را حل نمایید
ز خاک آفریدت خداوند پاک
پس ای بنده افتادگی کن چو خاک
حریص و جهانسوز و سرکش مباش
ز خاک آفریدنت آتش مباش
43- لغزشها را به رخ نکشیدن
امام باقر و امام صادق – علیهما السلام – فرموده اند: نزدیکترین حالت بنده خدا به کفر آن است که با مردی برادر
دینی باشد و خطاها و لغزشهای او را شمرده ( یاد داشت کند ) تا روزی او را بخاطر آن کارها سرزنش نماید
44- خیرخواهی
امام باقر(ع ) فرمود: خیرخواهی مؤمن بر مؤمن واجب است رسول خدا(ص ) نیز فرمود: بزرگترین مردم از نظر منزلت و
مقام در روز قیامت ، کسی است که در روی کره زمین برای خیرخواهی و نصیحت خلق خدا بیشتر تلاش کند
45- وفاداری
امام صادق (ع ) فرمود: امام سجاد(ع ) هنگام رحلت ، به فرزندشان امام باقر(ع ) فرمودند: من با این شتر بیست مرتبه به حج رفته ام ، اما به او تازیانه نزده ام ، هنگامی که او مرد ، لاشه اش را به خاک بسپارید تا درندگان گوشتش را نخورند پس آنگاه که شتر مرد ، امام باقر(ع ) گوری بساخت و او را دفن کرد
46- زینت تشیع
زائران ایرانی سفیران انقلاب اسلامی در سرزمین وحی اند ، مسلمانان حاضر در آن دیار ، شیعه بودن و ویژگیهای تشیع
را در رفتار و کردار ایرانیان می بینند ، بنابراین به گونه ای عمل کنید که زینت پیشوایان دینی باشید هشام بن کندی گوید: از امام صادق (ع ) شنیدم که می فرمود: مبادا کاری کنید که ما را به خاطر آن سرزنش کنند ، پس همانا فرزند بد بخاطر رفتارش پدر خود را بدنام می کند ، شما برای آن کس که به او بستگی دارید آبرو باشید و برای او مایه بدنامی نباشید ، در
میان آنان نماز بگزارید و از مریض های آنان عیادت کنید و جنازه های آنان را تشییع کنید و در هیچ کار خیری آنان از شما سبقت نگیرند ، شما به کار خیر از آنان سزاوارترید
47- ایجاد جاذبه برای تشیع
خوشرفتاری و سلوک اسلامی با دیگر مسلمانان ، آنان را نسبت به تشیع و اهل بیت عصمت و طهارت علاقمند نموده ،
دلها را به هم نزدیک می کند امام صادق (ع ) فرمود: هر مردی از شما که در دین خود تقوا و ورع را رعایت نموده ، راست
سخن بگوید ، امانت را بپردازد و اخلاقش با مردم نیکو باشد ، گفته می شود: این جعفری است این کار مرا شادمان نموده ، وشحالی را بر من وارد می سازد می گویند: این ( نتیجه ) تربیت و پرورش جعفر است و اگر جز این باشد ناراحتی و
ننگ ( کار او ) گریبانگیر من می شود پس بخدا سوگند پدرم برای من گفت : مردی از پیروان علی (ع ) در قبیله ای وجود
داشت که زیور آن قبیله بود ، از همه امانت دارتر بود ، حقوق دیگران را مراعات می کرد ، و در گفتار راستگوترین بود مردم
امانت ها و سفارشهای خود را بدو می سپردند و از تمامی مردم آن قبیله اگر می پرسیدی او چگونه است ؟ پاسخ می گفتند: چه کسی مانند فلانی است ؟ همانا او از همه ما امانت دارتر و راستگوتر است با توجه به توصیه امام صادق (ع ) تمامی حج گزاران چه در درون کاروانها و چه در مجامع عمومی باید کاملا مراقب رفتار و کردار خود باشند تا خشنودی امامان
معصوم – علیهم السلام – نیز بر دستاوردهای دیگر این سفر الهی افزوده شود
48- مدارا با بیماران
پیامبر(ص ) فرمود: اگر یکی از شما در مسافرت بیمار شد تا سه روز نزد او بمانید( و او را تنها نگذارید )
49- کوتاهی سفر
مسافران پس از پایان یافتن کار و حاجی پس از خاتمه اعمال ، زودتر نزد خانواده خویش بازگردد ، امام سجاد(ع ) فرمود:
سفر پاره ای از عذاب و ناراحتی است ، هر یک از شما که سفرش پایان پذیرفت ( و کارش تمام شد ) در بازگشت به سوی خانواده اش بشتابد امام صادق (ع ) نیز فرمود: از محلی به محل دیگر رفتن ، زاد و توشه را به پایان رسانده ، اخلاق را بد و لباس را ژنده می نماید
50- سوغات
هنگام بازگشت از سفر ، برای زن و فرزندان خود هدیه ای به همراه بیاورید امام صادق (ع ) فرمودند: به هر مقدار که توان
مالی دارید هر چند یک سنگ ، برای زن و فرزندتان هدیه بیاورید
51- استقبال از حاجی ، هنگام بازگشت
مردم حاجیان را هنگام عزیمت به بیت الله الحرام بدرقه می کنند و پس از مراجعت نیز به استقبال و دیدار آنان می روند این سنت حسنه در روایات مورد تأیید قرار گرفته و از آن به عنوان امری مستحب یاد شده است امام صادق (ع ) به نقل از امام سجاد(ع ) می فرمود: به حاجی و عمره گزار قبل از آن که آلوده به گناه شود ، سلام کرده ، با آنان مصافحه کنید و در روایتی دیگر امام سجاد(ع ) توصیه فرموده که حجاج و عمره گزاران را گرامی بدارند امام باقر(ع ) فرمود: گرامی داشتن حاجی و معتمر ، بر شما واجب است امام صادق (ع ) نیز فرمود: کسی که با حاجی تازه از سفر آمده ، معانقه کند ، مانند
آن است که حجرالاسود را لمس کرده باشد علی (ع ) نیز فرمود: هنگامی که برادر شما از مکه بازگشت ، میان دو چشم
او ، و دهانش را ببوسید که با آن حجرالاسودی را ، که پیامبر(ص ) بر آن بوسه زده ، بوسیده است و نیز چشمی را که به خانه خدا نگاه کرده ، و جایگاه سجده و صورت رسول خدا(ص ) را بوسیده ، ببوسید و هنگام خوش آمد گویی ، به او بگویید: خداوند اعمال حج تو را قبول کند ، سعیت را بر تو ببخشاید و آنچه هزینه کردی به تو عوض دهد و این حج را نیز آخرین حج تو قرار ندهد حج نورانیتی برای حاجی به ارمغان می آورد و تا زمانی که آلودگی به گناه پیدا نکرده ، آن نور در چهره او می ماند
52- حج کامل
دیدار با پیامبر(ص ) و امام (ع ) حج را کامل می کند امام باقر(ع ) فرمود: به مردم فرمان داده شده تا به سوی این سنگها بیایند و گرداگرد آن طواف کنند سپس نزد ما آمده ، ولایت و دوستی شان را به ما خبر دهند و یاری و نصرتشان را عرضه
نمایند و در روایتی دیگر فرمود: حج کامل و تمام ، در دیدار با امام (ع ) است
53- ثمرات زیارت
1- راهیابی به بهشت :اولین دستاورد زائران عارف ، راهیابی به بهشت خداوند است تمیمی گوید: به امام باقر(ع ) عرض کردم : فدایت شوم ، آن کس که به قصد زیارت رسول خدا(ص ) حرکت نموده ، زیارتش کند چه خواهد یافت ؟ امام (ع ) فرمود: بهشت از آن اوست

2- بهره مندی از شفاعت پیامبر(ص ) امام صادق (ع ) فرمود: رسول خدا(ص ) فرمود: کسی که به زیارت من بیاید ، روز قیامت او را شفاعت خواهم کرد
3- دیدار پیامبر در بهشت حسین بن علی (ع ) به رسول خدا(ص ) گفت : ای پدر ، برای آن که شما را زیارت کند چه خواهد بود ؟ رسول خدا(ص ) فرمود: فرزندم ! آن کس که در حیات و یا پس از مرگم مرا زیارت کند یا آن که پدر ، برادر و تو را زیارت نماید ، این حق را بر من خواهد یافت که روز قیامت دیدارش کرده و از گناهان رهایش سازم
4- همسایگی با پیامبر در قیامت : پیامبر(ص ) فرمود: کسی که مرا در حیات و یا پس از مرگم زیارت کند ، روز قیامت در کنار من ( و همسایه من ) خواهد بود
54- گوارایتان باد
یحیی بن یسار گفت : پس از آن که حج گزاردیم ، خدمت امام صادق (ع ) رسیدیم ، آن حضرت فرمود: حج گزار خانه خدا ، و
زائران قبر پیامبر(ص ) و شیعه آل محمد بودن ( این سه ویژگی ) گوارایتان باد