تراشیدن موی یا کوتاه نمودن آن
سوم از واجبات منی – تقصیر است
مسئله -1120 هر مکلفی مختار است که بعد از ذبح کردن یا سر بتراشد، و یا از ناخن
(1) یا موی خود قدری بچیند مگر چند طایفه :
اول – زنها که باید از مو یا ناخن (2) خود قدری بگیرند، وکافی نیست ظاهرا برای
آنها سر تراشیدن .
دوم – کسی که سال اول حج او باشد، که باید سر (3) بتراشد به احتیاط واجب (4) .
سوم – کسی که موی سر خود را به عسل یا صمغ یا نحو آن برای رفع شپش و نحو آن
چسبانیده باشد باید سر بتراشد به احتیاط واجب (5) .
چهارم – کسی که موی خود را جمع کرده و گره زده و در هم پیچیده و بافته است باید
سر بتراشد به احتیاط واجب (6) .
پنجم – خنثای مشکل اگر از این سه دسته اخیر نباشد باید تقصیر کند و سر نتراشد (7)
1- آیه الله سیستانی : گرفتن ناخن کافی نیست بنابر احتیاط واجب .
2- آیه الله سیستانی ، آیه الله مکارم : بنابر احتیاط واجب کوتاه کردن ناخن به
تنهایی کافی نیست ، و همچنین در مسأله آینده .
آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : سر تراشیدن برای آنها جایز نیست .
3- آیه الله نوری : مخیر بین تراشیدن سر وکوتاه کردن مو یا چیدن ناخن می باشد.
4- آیات عظام خویی ، خامنه ای ، بهجت ، فاضل ، تبریزی : احتیاط مستحب این است که
سر تراشیدن را اختیار کندذ، هر چند مخیر بودنش بین حلق و تقصیر خالی از قوت
نیست .
آیه الله مکارم : چنین کسی نیز مخیر است و سر تراشیدن متعین نیست .
آیه الله صانعی : بلکه بنابر اقوی .
5- آیات عظام خویی ، فاضل ، تبریزی : احتیاط این است که سر تراشیدن را اختیار کند.
بلکه وجوب آن اظهر است .
آیه الله بهجت : احتیاط این است که سرتراشیدن را اختیار کند (مناسک ، مسأله 409)
آیه الله صانعی : بلکه بنابر اقوی .
6- مانند مسأله قبل است .
7- آیات عظام گلپایگانی ، بهجت ، صافی : خنثی در حکم زن است و تقصیر بر اومتعین
است .
آیه الله مکارم : اگر از دو دسته اخیر نباشد مو را کوتاه کند و اگر باشد اول کمی
مو را کوتاه کرده و بعد سر را می تراشد (بنابر احتیاط واجب )
آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : خنثای مشکل اگر موی سر خود را نچسبانیده یا
نبافته باشد باید تقصیر نماید.
مسئله 1121- اگر خنثای مشکل اگر از این سه طایفه باشد، واجب است هم تقصیر کند
و هم سر بتراشد احتیاطا (1) .
1- نظر آیه الله گلپایگانی ، آیه الله بهجت : در مسأله قبل گذشت .
آیه الله خویی و آیه الله تبریزی : باید هم تقصیر و هم حلق نماید و بنابر احتیاط
تقصیر را بر حلق مقدم بدارد.
آیه الله سیستانی : باید اول تقصیر نماید و آنگاه بنابر احتیاط حلق نماید.(مناسک
مسأله 406) .
آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : دو قسم از سه قسم را متذکر شده اند.
مسئله 1122- احتیاط آن است که کسی که سر را می تراشد تمامش را بتراشد (1) .
1- آیه الله گلپایگانی : باید سر را تماما بتراشد.
آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : بلکه باید تمامش را بتراشد (استفتائات ص 257
س (770.
مسئله 1123- در تقصیر کفایت می کند مقدار کمی از موی سر یا ریش یا شارب را
چیدن به هر نحو و با هر آلت که باشد، و یا ناخن گرفتن (1) ، و بهتر است که هم
مقداری از مو بگیرد و هم ناخن را بگیرد.
1- آیه الله سیستانی ، آیه الله مکارم : کفایت ناخن گرفتن به تنهایی مشکل است .
مسئله 1124- سرتراشیدن و تقصیر چون از عبادات است باید با نیت خالص از ریاء
و برای اطاعت خداوند باشد و بدون آن صحیح نیست ، و آنچه باید به آن حلال شود حلال
نمی شود.
مسئله 1125- جایز است سر را خود انسان بتراشد یا به سلمانی بدهد، و همچنین در
در تقصیر و باید خودش نیت کند، و بهتر آن است که سلمانی هم نیت کند (1) .
1- آیه الله خویی ، آیه الله بهجت : متعرض این مسأله نشده اند.
آیه الله فاضل ، در حلق و تقصیر نیت خودش لازم است .
مسئله 1126- کسانی که سر تراشیدن بر آنها متعین است (1) مثل اشخاصی که درمسأله
اول ذکر شد (2) ، اگر سر آنها مو نداشته است باید تیغ را بکشند بسر آنها، و آن
کافی است از تراشیدن سر (3) .
1- آیه الله فاضل : به استثناء صروره .
2- آیه الله صانعی : یا مخیرند مانند غیر آنها.
3- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : در این صورت تقصیر متعین است و بنابر
احتیاط تیغ را به سر بکشند و در صروره این احتیاط ترک نشود. (آداب و احکام حج
مسأله 853) .
آیه الله مکارم : احتیاط جمع میان آن و ناخن گرفتن است و اگر ریش یا شارب
دارد کمی از آن نیز احتیاطا کوتاه کند.
آیه الله سیستانی ، آیه الله اراکی : بنابر احتیاط تقصیر هم بکند.
آیه الله فاضل : بنابر احتیاط مستحب تقصیر هم بکند.
آیه الله تبریزی : طایفه اول از آن سه طایفه ، همانطور که گذشت ، مخیر بین حلق و
تقصیر هستند.
مسئله 1127- کسانی که مخیر هستند میان تراشیدن سر و گرفتن موی ریش یا شارب و
گرفتن ناخن ، اگر سرشان مو نداشت باید (1) تقصیر کند (2) و اگر هیچ مو نداشتند
حتی موی ابرو (3) باید ناخن بگیرند، و اگر آن را هم نداشتند تیغ را بسر بکشند
کافی است .
1- آیه الله مکارم : موی صورت را کوتاه کند.
2- آیه الله صانعی : احتیاطا و تیغ را هم بسر بکشند.
3- آیه الله مکارم : کوتاه کردن موی ابرو دلیلی ندارد.
آیه الله خویی : باید در کوتاه کردن مو مقداری از موی سر یا ریش یا سبیل را کوتاه
کند. (مناسک ، مسأله 354) .
آیه الله تبریزی : اکتفاء به کوتاه کردن موی ابرو محل اشکال است .
سایر آیات عظام متعرض نشده اند.
مسئله 1128- تراشیدن ریش کفایت نمی کند از تقصیر.
مسئله 1129- اکتفا کردن به تقصیر موی زیر بغل یا عانه محل اشکال است (1) .
1- به مسأله 894 مراجعه شود.
مسئله -1130 محل تراشیدن سر و تقصیر نمودن منی است ، جایز نیست اختیارا در غیر
آنجا.
مسئله 1131- احتیاط (1) آن است که در روز عید باشد اگر چه بعید نیست جواز
تأخیر تا آخر ایام تشریق (2) .
1- آیات عظام اراکی ، نوری ، فاضل : این احتیاط ترک نشود.
آیه الله سیستانی : احتیاط مستحب این است که از روز عید تأخیر نشود.
آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : احتیاط واجب آن است که در روز عید باشد، و اگر
روز عید نکرد تاآخر ذیحجه وقت دارد.
2 – آیه الله صانعی : بلکه تا ایامی که صحیح است غیر اعمال منی از اعمال حج .
مسئله 1132- اگر کسی سر نتراشید و تقصیر نکرد در منی و از آنجا کوچ کرد باید
مراجعت کند و عمل را انجام دهد، و فرقی نیست در این حکم بین کسی که عمدا
ترک کرده یا نسیانا و سهوا یا بواسطه مسأله نداشتن .
1- آیه الله سیستانی : ناسی بنابر احتیاط واجب ملحق به عامد است . (مناسک ،
مسأله 408) .
آیه الله بهجت : اگر پس از اعمال حج تدارک نماید طواف واجب است و در صورت
تعمد بنابر احوط گوسفندی کفاره دارد (مناسک ، مسأله 314) .
مسئله 1133-اگر برای این شخص ممکن نشود برگشتن به منی هرجا که هست سر بتراشد
یا تقصیر کند. و موی خود را بفرستد (1) به منی در صورت امکان ، (2) و مستحب
است که مو را در منی دفن کند در محل خیمه خود (3) .
1- آیه الله مکارم : بنابر احتیاط واجب .
2- آیه الله بهجت : متعرض قسمت اخیر مسأله نشده اند.
3- آیه الله مکارم : یا غیر خیمه خود.
آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : مستحب است موی خود را بفرستد.
مسئله 1134- جایز نیست طواف حج بکند قبل از تقصیر یا سر تراشی ، و همچنین سعی
را جایز نیست جلو بیندازد.
مسئله 1135- اگر قبل از سر تراشی یا تقصیر طواف سعی کند از روی سهو یا جهل به
حکم ، باید برگردد و سر بتراشد یا تقصیر کند، و پس از آن (1) طواف و نماز آن و
سعی را بجا آورد (2) و اگر نمی تواند به منی برگردد هر جا هست سر بتراشد و تقصیر
کند و اعاده کند طواف و نماز و سعی را.
1- آیه الله صانعی : و پس از آن بنابر احتیاط طواف و نماز آن .
2- آیه الله اراکی ، آیه الله گلپایگانی : بنابر احتیاط پس از آن و طواف و
نماز و …
آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : اعاده طواف و سعی و لزوم ندارد، بلکه احتیاط
استحبابی دارد. (مناسک عربی ، مسأله 409 و المسائل الشرعیه ، ج 1، ص 383)
آیه الله تبریزی : بلی اگر قبل از خروج از مکه متذکر شود احتیاط در خصوص
اعاده طواف نباید ترک شود.
آیه الله سیستانی : اعاده طواف و سعی لازم نیست گرچه احوط است .
آیه الله فاضل : بنابر احتیاط واجب پس از آن سعی و ….
آیه الله مکارم : بنابر احتیاط واجب .
مسئله 1136- اگر از روی علم و عمد اینکار را کرده باید علاو بر اعاده طواف و
نماز و سعی یک گوسفند ذبح کند (1) .
1- آیه الله گلپایگانی : گناه کرده اما کفاره ندارد.
آیه الله مکارم : بنابر احتیاط اعاده کند طواف و نماز و سعی را.
آیه الله بهجت : در صورت تعمد بنا بر احوط گوسفندی کفاره دارد.
مسئله 1137- اگر فقط طواف از روی علم و عمد مقدم داشته گوسفند لازم است ، و اگر
فقط سعی را مقدم داشته گوسفند لازم نیست ، لکن باید اعاده کند آن را بعد از حلق
یا تقصیر و طواف و نماز آن .
مسئله 1138- اگر از روی علم یا جهل (1) یا نسیان (2) بعد از طواف یا سعی یا هر
دو سر را، تراشید یا تقصیر کرد، احتیاط آن است که اعاده کند (3) تا ترتیب
حاصل شود، و اگر تکلیفش سرتراشی بوده تیغ را بسر بکشد احتیاطا (4) .
1- آیه الله صانعی : مراد و مقصود از این مسأله معلوم نشد.
2- آیه الله مکارم : مسأله اجمال دارد.
3- آیه الله خویی : یعنی طواف و سعی را اعاده کند تا ترتیب حاصل شود.
4- ظاهرا مانند مسأله 1127 است .
مسئله 1139- به احتیاط واجب (1) باید در منی اول رمی جمره کند و بعد از آن ذبح
کند و بعد تقصیر یا حلق .
مسئله -1140 اگر بر خلاف این ترتیب عمل کند پس اگر از روی غفلت و سهو بوده
اعاده لازم نیست ، و اگر از روی جهل به مسأله بوده بعید نیست که اعاده نخواهد
و احتیاط به اعاده است ، و اگر از روی علم و عمد بوده (1) در صورت امکان احتیاط
را ترک نکند (2) .
1- آیه الله خامنه ای : اگر خلاف ترتیب مقرر عمل کند معصیت کرده است لکن علی
الظاهر تکرار اعمال غیر مترتبه لازم نیست گرچه موافق احتیاط است .
2- آیات عظام خوی ، تبریزی ، سیستانی : اگر از روی جهل یا نسیان بوده اعاده لازم
نیست .
آیه الله گلپایگانی : در صورت علم و عمد امکان باید اعاده کند.
آیه الله بهجت : اگر از روی فراموشی و جهل باشد اعاده آن لازم نیست و همینطور در
صورت تعمد بنابر مشهور، (مناسک ، ص 143) .
آیه الله مکارم : این احتیاط مستحب است .
مسئله 1141- بعد از آنکه محرمی که وظیفه اش سرتراشیدن بود سر تراشید یا تقصیر
کردن بود تقصیر کرد (1) حلال می شود بر او تمام چیزهایی که حرام شده بواسطه احرام
حج ، مگر زن و بوی خوش ، و اما صید (2) از دو جهت حرمت داشت : یکی آنکه در حرم
صید جایز نیست نه برای محرم و نه برای غیر محرم و این حرمت باقی است ، دوم
آنکه بر خصوص محرم نیز صید جایز نیست چه در حرم باشد یا غیر حرم و بعید نیست
که بواسطه حلق یا تقصیر از جهت دوم حرمت برداشته شود، پس جایز است برای
او صید در خارج حرم (3) .
1- آیه الله صانعی : و دو عمل دیگر منی را هم که رمی و ذبح است انجام داد.
2- آیات عظام خویی ، سیستانی ، تبریزی : بنابر احتیاط واجب صید بر او حرام است ،
و این احتیاط تا ظهر روز سیزدهم ادامه دارد.
آیه الله گلپایگانی : حرمت صید به حال خود باقی است .
3- آیه الله مکارم : احتیاط آن است که در این حال صید را ترک کند.
آیه الله سیستانی : متعرض این قسمت نشده اند.
آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : حرمت صید از جهت دوم هم باقی است و بعد از
انجام طواف نساء و نماز آن حلال می شود.
آیه الله بهجت : حلیت صید احرامی به مجرد تمامیت مناسک منابی وجه نیست .
(مناسک مسأله 412) .
مسائل متفرقه حلق یا تقصیر در حج
مسئله 1142- اگر قربانی از روز عید تأخیر افتاد، بنابر احتیاط نمی تواند (1) حلق
کند و از احرام خارج شود و بعد قربانی کند بلکه ترتیب بین قربانی و حلق و
اعمال مترتبه بر آن را باید مراعات کند علی الاحوط (2) .
1- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : می تواند حلق کند و از احرام خارج شود ولی
اعمال مکه باید بعد از قربانی و حلق انجام شود. (871 آداب و احکام حج ) .
آیات عظام اراکی ، فاضل ، نوری : بلکه باید روز عید حلق نکند و تأخیر نیندازد.
2- آیه الله اراکی ، آیه الله نوری : به حسب جمع بین روایات ، ترتیب مستحب است
ولی چون شهرت بر وجوب قائم شده احوط رعایت ترتیب است در صورت امکان و عند
الضروره خلاف ترتیب مانعی ندارد و در فرض سؤال اگر ذبح را تأخیر انداخت ،
تأخیر حلق جایز نیست .
آیه الله فاضل : ترتیب مذکور مخصوص روز عید قربان است .
آیه الله مکارم : و اگر رعایت این احتیاط واجب را نکند عمل او باطل نیست .
آیه الله تبریزی : بنابر احتیاط، قربانی باید در روز عید باشد و چنانچه قربانی در
روز عید ممکن نباشد می تواند بعد از رمی حلق یا تقصیر را در روز عید انجام دهد
و محل شود و قربانی را تأخیر بیندازد.
آیه الله صانعی : المستحب در قربانی و حلق .
آیه الله بهجت : بهر تقدیر باید ترتیب مراعات شود.
آیه الله سیستانی : اگر قربانی را در منی تهیه کرد جایز است تقصیر یا حلق .
مسئله 1143- تأخیر حلق تا آخر ایام تشریق مانع ندارد هر چند عمدی باشد و حلق در
شب هم صحیح است و کفایت می کند (1) .
1- آیه الله اراکی ، آیه الله فاضل : تقصیر و حلق را در شب انجام ندهند و تأخیر حلق
از روز عید جایز نیست .
آیه الله سیستانی : حلق در شب عید جایز نیست مگر برای خائف و به احتیاط مستحب
از روز عید تأخیر نشود ولی بعد از عید در شب هم کافی است .
آیه الله مکارم : احتیاط در ترک حلق در شب است .
آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : حلق در شب خلاف احتیاط است و اگر در روز عید
ترک نمود، روز یازدهم باید حلق کند. (مجمع المسائل 1/ 490مسأله 5) معظم له
متعرض تأخیر عمدی تا آخر ایام تشریق نشده اند.
آیه الله خویی ، آیه الله بهجت : احتیاط واجب این است که در روز انجام شود، و
آیات عظام متعرض تأخیر عمدی تا آخر ایام تشریق نشده اند.
آیه الله تبریزی : احتیاط واجب در عدم تأخیر عمدی است . چنانکه گذشت بنابر
احتیاط حلق باید در روز باشد. پس اگر در روز عید انجام نگرفت باید در روز بعد
انجام گیرد.
مسئله 1144- اگر حاجی برای قربانی به کسی وکالت دهد، تا وکیل او قربانی نکرده
نمی تواند حلق کند (1) ولی اگر با اعتقاد به اینکه وکیل او برای قربانی کرده حلق
کرد بعد معلوم شد که وکیل او هنوز قربانی نکرده ، حلق مزبور کافی است (2) و اگر
بعد از حلق اعمال مکه را هم انجام داده باشد کفایت می کند و لازم نیست
آنها را اعاده کند.
1- آیه الله صانعی : بلکه می تواند چون ترتیب بین اعمال منی استحبابی است .
2- آیه الله سیستانی : ولی او هنوز محرم است و باید لباس دوخته را بیرون آورد و
از سایر محرمات احرام اجتناب کند و با ذبح محل می شود و همچنین در قسمت بعد
مسأله .
مسئله 1145- کسانی که سال اول حج آنها است و وظیفه آنها سر تراشیدن (1) می باشد
بنابر احتیاط، جایز نیست بواسطه زیادی مو، اول سر را ماشین کنند و بعد آن
را بتراشند هر چند فورا بتراشند و در صورت علم و عمد کفاره دارد (2) .
1- آیه الله نوری : مخیر بین تراشیدن سر و کوتاه کردن مو و یا چیدن ناخن که در
مسأله 1 ذکر شد می باشد.
2- به مسأله 1120مراجعه شود.
آیه الله سیستانی : اگر با ماشین ته زن بتراشند کافی است گر چه احتیاط مستحب
تراشیدن با تیغ است .
آیه الله مکارم : کوتاه کردن کافی است .
مسئله 1146- کسی که بخواهد دیگری را حلق نماید نمی تواند قبل از اینکه خودش حلق
یا تقصیر کند سر او را بتراشد ولی می تواند ناخن دیگری را برای تقصیر بگیرد، و
ازاله موی دیگری نیز قبل از خارج شدن از احرام جایز نیست ولو برای تقصیر (1) .
1- آیه الله سیستانی : و مجزی نیز نمی باشد.
استفتائات حلق و تقصیر
سؤال 1147- کسی که سفر اول حج او است در وقتی که سلمانی سر او را برای حلق
می تراشیده مشغول گرفتن ناخنهای خودبوده و غافل بوده که نباید این کار را بکند.
آیا کفار دارد یا خیر؟
ج – چیزی بر او نیست .
سؤال 1148- کسی که در غیر منی حلق نموده و اعمال مترتبه را انجام داده و پس از
این عمره مفرده انجام داده ، آیا محل شده است یا خیر، و عمره مفرده او صحیح است
یا خیر؟
ج – محل نشده است ، و عمره او صحیح نیست (1)
1- آیات عظام گلپایگانی ، تبریزی ، صافی : مگر اینکه از جهت جهل به مسأله و غفلت
در غیر منی حلق کرده باشد که در این صورت اجزاء بعید نیست هر چند احتیاط آن ا
است که در صورت امکان به منی برگردد و حلق کند. همچنین است حکم سه مسأله
بعد.
آیه الله مکارم : این حکم در صورت عمد مسلم است و در صورت جهل یا نسیان
عمل آنها صحیح است و اگر می تواند به منی برگردد و سر خود را بتراشد و یا کوتاه
کند برگردد.
آیه الله سیستانی : و کسی که در غیر منی ، اگر چه عمدا – سر خود را بتراشد،
به همان اکتفا کند، ولی واجب است در صورت امکان موی خود را به
منی بفرستد. (مناسک ، مسأله 408) .
آیه الله خامنه ای : نظر ایشان نسبت به صحت عمره مفرده یا عدم آن بدست نیامد.
سؤال 1149- گفته می شود مسلخ جدید در منی نیست و اشخاص پس از قربانی
در آنجا و بیرون آمدن ، پشت همانجا حلق و تقصیر کرده اند، وظیفه آنان چیست ؟
ج – اگر حلق و تقصیر در منی نبوده باید اعاده شود (1) .
1- مانند مسأله سابق است .
سؤال -1150 در مسأله سابق کسانی که بعد از حلق و تقصیر مزبور به مکه آمده اند و
اعمال مکه از قبیل طواف و سعی و طواف نساء را انجام داده اند و بعد متوجه
شده اند که حلق و تقصیر در منی نبوده ، آیا اعمال مکه آنان صحیح است ؟
ج – در فرض مزبور صحیح نیست و باید آن اعمال هم اعاده شود (1) .
1- آیه الله مکارم : بنابر احتیاط.
آیه الله صافی : حکم آن از مسأله قبل معلوم می شود.
آیه الله سیستانی : حلق و تقصیر و اعمال صحیح است و همچنین در مسأله بعد.
آیه الله خویی : اعاده اعمال مکه لازم نیست .
سؤال 1151- کسی که سال قبل هم به حج مشرف شده و حلق را در خارج منی
انجام داده است و امسال هم حلق را در خارج منی نموده چه وظیفه ای دارد، و
اگر اعمال مکه را انجام داده صحیح است یا خیر؟
ج – حلق را در منی اعاده کند و یک حلق کافی است و بعد طواف و نماز سعی سال
قبل را اعاده کند (1) و احتیاطا طواف و نماز و سعی امسال را نیز بجا آورد
و بعد یک طواف نساء و نماز را انجام دهد و کفایت می کند، گر چه ظاهر
این است که احرام برای عمره و حج امسال صحیح نبوده است (2) .
1- آیه الله مکارم : اعاده اینها لازم نیست و همچنین احتیاط بعد نیز لزومی ندارد.
2- آیه الله مکارم : بنابر احتیاط.
سؤال 1152- اگر در موردی که حاجی باید حلق کند بجای تقصیر، تقصیر
کرده است وظیفه اش چیست ، آیا کفاره دارد یا نه ؟
ج – اگر جاهل به مسأله بوده کفاره ندارد و در فرض علم احوط است ، و در فرض
مسأله بنابر احتیاط باید حلق را انجام دهد و چنانچه اعمال مکه را بجا
آورده اعاده کند (1) .
1- به سؤال 1135 مراجعه شود.
آیه الله مکارم : چنانچه گذشت حلق واجب نیست .
آیه الله تبریزی : به مسأله 1135 مراجعه شود.
سؤال 1153- کسی که سال دوم حج او است و سال قبل برای خودش حج نموده و حلق
کرده و امسال به نیابت دبگری حج بجا می آورد، آیا در سفر دوم حکم صروره را
دارد که باید حلق کند یا تقصیر کافی است ؟
ج – تقصیر کفایت می کند.
سؤال 1154- شخصی در سال 60نایب شخص دیگری شد، و برای اولین بار آمده مکه
و در مرز بین وادی محسر و منی ، حلق نمود، به اعتقاد این که این جا جزء منی است ،
و یک سال بعد باز به مکه مشرف شد، برای خودش به عنوان حجه الاسلام ، و درمنی
تقصیر نمود به خیال اینکه حلق قبلی ، و اعمال حج گذشته او صحیح بوده است ،
و سال 65 باز به مکه مشرف شد و به عنوان ما فی الذمه محرم شد، در این بین متوجه
شد که حلق سال اول در خارج منی بوده است و در نظر حضرت امام کافی نیست ،
امسال حلق را در منی بقصد ما فی الذمه ، انجام می دهد و بقیه اعمال را نیز
بقصد ما فی الذمه ، بجا آورده است ، آیا این کار کافی است یا نه ؟
ج – کفایت می کند (1) و از منوب عنه واقع می شود، و باید حجه الاسلام را اعاده
کند (2) .
1- آیه الله صافی : از منوب عنه واقع نمی شود و باید حج نیابی را با اجازه
کسی که او را اجیر کرده اعاده کند چون جاهل به موضوع معذور نیست .
آیه الله خویی : فتوای ایشان در جایی که در ماه ذیحجه نتواند تقصیر را اعاده
کند راجع به اینکه آیا تقصیر بعد از آن کافی است یا نه بدست نیامد.
2- آیه الله مکارم : بنابر احتیاط
آیه الله تبریزی : اعاده حجه الاسلام واجب نیست .
آیه الله سیستانی : حلق اول صحیح است .
آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : بنا بر احتیاط حجه الاسلام را اعاده
کند و می تواند در این مسأله به مجتهدی که تقصیر را برای صروره
مجزی می داند رجوع نماید.
سؤال 1155 – اگر کسی مقداری از سر خود را با تیغ بتراشد و بقیه را ماشین کند
آیا جایز است و حلق صدق می کند، ضمنا بعد از ماشین بقیه سر را نیز می تراشد.
ج – تا حلق تمام نشده کوتاه کردن موی سر جایز نیست ، و اگر تمام سر را تراشیده
از حلق کافی است (1) .
1-مراجعه شود به مسأله .1120
آیه الله مکارم : کوتاه کردن کافی است .
آیه الله بهجت : اگر صروره است در فرض مذکور باید تقصیر کند.
آیه الله خویی : ماشین کردن تقصیر حساب می شود و مجزی است .
سؤال 1156- کسی که غیر از وقوفین اضطراری را نمی تواند درک کند و برای
بقیه اعمال خود نایب می گیرد، آیا می تواند حلق را در غیر از منی انجام دهد؟
ج – باید در منی حلق کند، و حلق در غیر منی کافی نیست ، مگر آنکه نتواند به منی
برود (1) .
1- آیه الله سیستانی : باید در منی حلق کند در غیر منی هم کافی است حتی
اگر عمدا باشد و بهر حال در صورت امکان باید موهای خود را به منی بفرستد.
سؤال 1157- شخصی دو موضع در سرش شکسته است ، ممکن است که حلق روز عید
باعث پاره شدن پوست گردد اگر تقصیر نماید، مجزی است یا وظیفه دیگری دارد؟
ج – اگر امید خوب شدن در حدی که بتواند حلق تمام نماید تاآخر ایام تشریق
دارد تأخیر بیندازد، و همچنین اعمال مترتبه را، و اگر امید ندارد یا پس
از تأخیر خوب نشد، احتیاط آن است که هر مقدار سر را می تواند بتراشد و
تقصیر هم بکند (1) .
1- آیه الله گلپایگانی : اگر متمکن از حلق نبود تقصیر نماید و بعد در ماه ذی حجه
هر وقت متمکن از حلق شد حلق نماید، هر چند به مکه آمده باشد، و مو را به منی
بفرستد. (مجمع المسائل 1/ 490مسأله 6) .
آیه الله فاضل : چون صروره مخیر بین حلق و تقصیر است لذا این مسأله موضوعا
منتفی است .
آیه الله مکارم : حلق واجب نیست و کوتاه کردن قسمتی کافی است .
آیه الله تبریزی : چنانکه گذشت صروره مخیر است بین حلق و تقصیر و در فرض
مذکور که متمکن از حلق نیست باید تقصیر کند.
آیه الله خویی : تخییر بین حلق و تقصیر برای غیر معذور خالی از قوت نیست
بنابراین اگر چه امید خوب شدن داشته باشد تقصیر کفایت می کند (مناسک عربی
مسأله 404)
آیه الله سیستانی : اگر تراشیدن با ماشین ته زن برای او میسور باشد تقصیر
کافی نیست بنابراحتیاط واجب و اگر حلق حرجی بود تقصیر کافی است .
سؤال 1158- شخصی سال گذشته قربانی و حلق را در غیر منی (خارج از منی ) انجام
داده و پس از خاتمه اعمال به ایران برگشته است و امسال نیز به مدینه مشرف شده
و قصد حج دارد، بفرمایید وظیفه او چیست ؟ و آیا می تواند برای خود یا دیگری
حج بجا آورد یا نه ؟
ج – تا وظیفه سال قبل را از قربانی و حلق و اعمال مترتبه بر آن ، انجام نداده
و از احرام آن خارج نشده ، نمی تواند محرم شود (1) .
1- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : صحت حج سال گذشته بعید نیست ، و اگر با
عدم تمکن از ذبح در منی قربانی را در مذابح معمولی انجام داده اعاده لازم نیست .
(آداب و احکام حج ، مسأله 878) .
آیه الله سیستانی : حلق سابق مجزی است .
آیه الله مکارم : حلق را در منی اعاده می کند و قربانی اگر درمنی امکان نداشت کافی
است و الا آن را نیز اعاده می کند اما اعاده اعمال مترتبه لازم نمی باشد.
آیه الله تبریزی : در صورت جهل به مسأله یا غفلت ، اعاده اعمال لازم نیست .
آیه الله خویی : حکم آن درپاورقی مسأله 1154 گذشت .
سؤال 1159- صبی ممیزی تمام اعمال حج را به نحو صحیح انجام داده است آیا از
صروره بودن ، خارج می شود یا نه ؟
ج – بلی خارج می شود (1) .
1- آیه الله مکارم : حلق برای صروره واجب نیست .
سؤال -1160 در روز عید قربان که حاجی باید حلق کند و از طرفی تراشیدن
و کندن مو بر محرم حرام است آیا حجاج باید بعد از تقصیر افرادی که مخیر بین
حلق و تقصیر هستند از وجودشان برای حلق استفاده کنند یا در آن وقت برای
شخص جایز است که سر خود را بتراشد، و آیا فرق است بین تراشیدن سر خود و
تراشیدن سر دیگری ، و درهر حال تکلیف شرعی او چیست ؟
ج – خودش می تواند خود را حلق کند، و می تواند به کسی که از احرام به حلق یا
تقصیر خارج شده واگذار کند که او را حلق نماید، و در هر صورت اگر دیگری او
را حلق کند کفایت می کند (1) اگر چه از احرام خارج نشده باشد.
1- آیه الله مکارم : خالی از اشکال نیست .
آیه الله سیستانی : کسی که از احرام خارج نشده است جایز نیست برای دیگری
حلق یا تقصیر انجام دهد و مجزی هم نیست .
آیات عظام خویی ، تبریزی ، گلپایگانی ، صافی : اگر کسی که او را حلق می کند
از احرام خارج نشده باشد مشکل است .
سؤال 1161- کسی که در حج وظیفه اش سر تراشیدن است و از اول می داند که باتیغ
کشیدن ، سرش خون می آید، بفرمایید آیا سرش را باید بتراشد یا نه ؟
ج – باید سر بتراشد علی الاحوط (1) .
1- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : در صورتی که پس از فحص حلاق ماهری
پیدا نکرد که سر او را خونی نکند تقصیر نماید و بعد در ماه ذی الحجه هر وقت
متمکن شد حلق نماید هر چند به مکه آمده باشد و مو را به منی بفرستد. (مجمع
المسائل 1/ 490مساله 6) .
آیه الله سیستانی : جایز نیست سر خود را با تیغ بتراشد بلکه با ماشین
ته زن بتراشد و یا در صورتی که مخیر بین تراشیدن و کوتاه کردن باشد ابتدا موی
خود را کوتاه و سپس اگر بخواهد سر خود را با تیغ بتراشد و اگر با آنچه گفته شد
مخالفت کند کفایت می کند اگر چه گنهکاراست . (مناسک ، مسأله 405) .
آیه الله خویی : بلکه باید تقصیر کند سپس سرش را بتراشد. (مناسک عربی ، مسأله
405) .
آیه الله اراکی : احوط ترک حلق است در صورت انحصار حالق ، و تقصیر باید بکند.
آیه الله مکارم : سر تراشیدن واجب نیست ولی احوط است .
آیه الله بهجت : بایستی اول تقصیر و بعد سر بتراشد.
سؤال 1162- در مناسک آمده است : کسی که سال اول حج او باشد، بنابر احتیاط
واجب باید سر خود را بتراشد، آیا می توان در این احتیاط واجب به دیگری رجوع
کرد؟
ج – حکم سایر احتیاطات را دارد، لکن چون امر مهمی است ، مراعات کنید این
احتیاط را (1) .
1- مراجعه شود به مسأله .1120
آیه الله صانعی : و گذشت که اقوی است .
سؤال 1163- کسی که حلق را فراموش کرده و به ایران بازگشته است ، وظیفه او
چیست ؟
ج – باید حلق و اعمال مکه مترتبه بر حلق را انجام دهد، و اگر نمی تواند خودش به
مکه برود در محل خودش حلق کند و موی خود را به منی بفرستد علی الاحوط و برای
اعاده اعمال مکه نایب بگیرد (1) .
1- مراجعه شود به مسأله 1135 .
سؤال 1164- کسی که وظیفه او حلق است ولیکن از حلق معذور است وظیفه او
چیست ؟
ج – بعید نیست لزوم و کفایت تقصیر در این مورد، ولی احوط آن است که احتیاط
را بغیر رجوع کنند (1) .
1- آیه الله مکارم : مانند سؤال 1161 است .
آیه الله فاضل : رعایت این احتیاط لازم نیست .
آیه الله صانعی : گذشت که اقوی است پس رجوع به غیر محل ندارد و همانکه در اول
جواب آمد تمام است .
سؤال 1165- اگر کسی قربانی را از روی عمد تأخیر بیندازد، آیا می تواند حلق
و یات قصیر نماید و یا باید حتما بعد از قربانی باشد؟
ج – باید حلق را بعد از قربانی (1) انجام دهد، علی الاحوط (2) .
1- آیات عظام اراکی ، فاضل ، نوری : بنابر احتیاط از روز عید تأخیر نیندازد.
2- مراجعه شود به مسأله 1131.
آیه الله صانعی : الاستحبابی .
سؤال 1166- شخصی در روز عید قربان در حال رمی جمره عقبه پول خود را گم کرد
و چون پول برای هدی نداشت آن را مبدل به روزه کرد، و تصمیم دارد بعد از ایام
تشریق شروع به سه روز روزه نماید، آیا چنین شخصی تقصیر یا حلق را پس از سه
روز روزه انجام دهد یا همان روز عید حلق یا تقصیر نماید؟
ج – می تواند روز عید (1) حلق یا تقصیر نماید (2) .
1- آیات عظام اراکی ، فاضل ، نوری : بلکه باید روز عید حلق یا تقصیر نماید.
2- مراجعه شود به مسأله 1120و 1131 .
سؤال 1167- شخصی که صروره نیست و می تواند تقصیر کند آیا اگر ریش بتراشد،
صرف نظر از حرمت ، اینکار کفایت از تقصیر می کند یا نه ؟
ج – کفایت نمی کند.
سؤال 1168- عصر عید قربان بعد از هدی که دوستان سر می تراشیدند و من هم به این
فکر که باید سر را تراشید رفتم سر خود را تراشیدم و نگفتم که سر می تراشم برای
حج تمتع ، فقط سرم را تراشیدم ، در این صورت وظیفه من چیست ؟
ج – اگر سر را به عنوان این که وظیفه شما سرتراشی است و از اعمال حج است
تراشیده اید صحیح است هر چند نیت را نگفته باشید.
سؤال 1169- چون من از سر تراشیدن بدم می آید آیا می توانم بجای سر تراشیدن
تقصیر کنم ، و آیا آن کار گناهی هم دارد یا نه ؟
ج – در سفر اول در منی باید سر بتراشید علی الاحوط (1) و اگر نتراشید گذشته
از معصیت از احرام هم خارج نمی شوید علی الاحوط (2) .
1- آیه الله صانعی : بل علی الاقوی .
آیه الله فاضل : در سفر اول حلق تعین ندارد.
آیه الله مکارم : سر تراشیدن واجب تعیینی نیست می تواند فقط قسمتی از مو را
کوتاه کند.
2- مراجعه شود به مسأله .1120
آیه الله صانعی : بل علی الاقوی .
سؤال -1170 حاجی در مذبح بعد از قربانی فورا تقصیر کرده که دچار تطهیر نجاست
بدن و لباس احرام نگردد، و بعد از رسیدن به چادر حلق کند، از یک طرف صروره
است و از طرفی در حلق قصد احلال نکرده ، تکلیفش چیست ؟
ج – تقصیر (1) در صورت جهل کفاره ندارد و حلق را اگر بقصد قربت و به حساب
یکی از اعمال انجام داده کافی است . وگرنه باقی بر احرام است و باید در منی
حلق کند علی الاحوط (1) .
1- آیه الله فاضل : صروره مخیر بین حلق و تقصیر می باشد و تقصیر مزبور کفایت می کند.
2- حکم سؤال قبل را دارد.
آیه الله مکارم : کوتاه کردن مو کافی است ولی گرفتن ناخن به تنهایی کفایت
نمی کند بنابر احتیاط.
