نماز طواف

مسأله 773- واجب است بعد از تمام شدن طواف عمره دو رکعت نماز بخواند مثل

نماز صبح .

مسأله 774- می تواند نماز طواف را با هر سوره ای که خواست بخواند مگر سوره های

سجده ، و مستحب است در رکعت اول بعد از(حمد) سوره (قل هو الله احد) را بخواند،

و در رکعت دوم سوره (قل یا ایها الکافرون ) را بخواند.

مسأله 775- جایز است نماز طواف را بلند را بخواند مثل نماز صبح یا آهسته مثل

نماز ظهر.

مسأله 776- شک در رکعات نماز طواف موجب بطلان نماز است ، و باید اعاده کند، و

بعید نیست اعتبار ظن در(1) رکعات ، و در ظن در افعال (2) احتیاط کند. و در

احکام ، این نماز با نماز یومیه مساوی  است .

1- آیه الله مکارم : احتیاط واجب اعاده است .

2- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله فاضل : ظن در افعال معتبر است .

آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : ظن در افعال حکم شک را دارد.

مسأله 777- احوط آن (1) است که بعد از طواف مبادرت به نماز کند و زود بجا

آورد.

1- آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : بایستی بعد از طواف مبادرت به نماز کند،

که در عرف نگویند بین آنها فاصله شده . آیه الله خویی اضافه نموده اند که فصل

بین طواف و نماز طواف مبطل است و اگر تدارک نشود حج باطل می  شود.

(استفتائات ، ص 246،س (730.

آیه الله فاضل : اقوی مبادرت به نماز است .

آیه الله سیستانی : به این معنی که به نظر عرف بین آن دو فاصله ای  نباشد.

مسأله 778- واجب است که این نماز (1) نزد مقام ابراهیم واقع شود. و احتیاط (2)

واجب (3) آن است که پشت مقام بجا آورد که سنگی که مقام است بین او و خانه

کعبه واقع شود، و بهتر آن است که هر چه ممکن باشد نزدیکتر بایستد، لکن نه به

طوری که مزاحمت با سایرین کند.

1- آیه الله گلپایگانی : بنا بر احتیاط واجب نزد مقام واقع شود. (مناسک ،

مسأله (110.

2- آیه الله تبریزی : احوط بلکه اظهر آن است … .

آیه الله سیستانی ، آیه الله فاضل : اظهر آن است … .

آیه الله خویی : بلکه مبادرت واجب است .

آیه الله خامنه ای ، آیه الله مکارم : واجب است نماز طواف را در صورت امکان

پشت مقام ابراهیم (ع ) بجا آورد.

3- آیه الله صانعی : بلکه اقوی .

مسأله 779- اگر به واسطه زیادی جمعیت نتوانست پشت مقام بایستد به طوری  که

گفته شود نزد مقام نماز می کند بواسطه دوری زیاد(1) ، در یکی از دو جانب بجا(2)

آورد در جایی که گفته شود نزد مقام نماز می  خواند(3) .

1- آیه الله خامنه ای : کافی است از هر نقطه ای که خلف صدق کند گر چه از مقام

دور باشد، بلکه در اینصورت صحت نماز در هر جای مسجدالحرام بعید نیست .

آیه الله صانعی : باید هر کجا از پشت مقام که می تواند بجا آورد، با رعایت

الاقرب فالاقرب علی  الاحوط و مجزی می باشد و نمی توان به خواندن یکی از دو جانب

هر چند نزد باشد اکتفاء نمود و از اینجا حکم مسأله بعد هم روشن می  شود.

آیه الله نوری : در هر نقطه ای از مسجدالحرام که ممکن شود می تواند نماز طواف را

بخواند و مستحب است که نسبت به مقام حضرت ابراهیم الاقرب فالاقرب (هر چه

نزدیکتر باشد بهتر است ) را مراعات کند.

2- آیه الله خویی : در صورت عدم تمکن از نماز نزدیک مقام می تواند با رعایت

الاقرت فالاقرب دورتر نماز بخواند ولی به هر حال باید پشت مقام باشد.(المسائل

الشریعه ، ج 1، ص 325) .

آیه الله تبریزی : نماز باید پشت مقام باشد و در نزدیکی آن و در صورت عدم تمکن

از نزدیکی  مقام ، با مراعات الاقرب فالاقرب به مقام بنا بر احتیاط، پشت مقام

می تواند بجا آورد.

آیه الله بهجت : در صورت عدم تمکن و بعد مفرط در یکی از دو جانب آن بجا آورد.

آیه الله سیستانی : و اگر نتواند پشت مقام و نزدیک به آن بجا آورد، احتیاط

واجب آن است که هم آن را در نزدیکیش چه در سمت راست باشد و یا چپ ، و هم

دور از آن ولی پشت مقام بجا آورد. و اگر نتواند آن دو را بجا آورد هر کدام که

ممکن است انجام دهد، و اگر نتواند هیچکدام را انجام دهد، در هر جای مسجد که شده

انجام دهد و بنابر احتیاط مستحب رعایت کند هر چه به مقام نزدیکتر باشد، و اگر

پس از آن تا زمانی  که وقت سعی تنگ شود توانست نزدیک به مقام و پشت آن نماز

را اعاده کند احتیاط مستحب اعاده آن است .(مناسک ،ص 245) .

3- آیه الله صانعی : و هم پشت مقام .

مسأله -780 اگرممکن نشد در دو جانب نزد مقام نماز را بجا آورد باید(1) ملاحظه

نزدیکتر را بکند از میان دو جانب و پشت (2) مقام ، و اگر سه طرف مساوی  باشند،

در پشت نماز بخواند، و در دو طرف کافی نیست ، و اگر دو طرف نزدیکتر از پشت

باشند به مقام و لکن هیچ کدام نزد مقام نباشد بعید نیست جایز بودن اکتفاء به

پشت لکن احتیاط آن است که یک نماز در پشت مقام بخواند و یک نماز در یک

طرف با ملاحظه نزدیکتری ، و احوط (3) اعاده نماز است در صورت امکان در پشت

مقام تا وقتی که وقت (4) تنگ نشده برای سعی  (5) .

1- آیه الله صانعی : پشت مقام بیاورد و احتیاط مستحب در جمع بین خلف و بین

اقرب از جهات می  باشد.

2- آیه الله فاضل : احوط نماز خلف مقام است .

آیه الله خامنه ای : نماز خواندن در دو طرف راست یا چپ مقام در صورت تمکن از

خلف گرچه دور باشد کافی  نیست .

آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : حکم آن در مسأله قبل گذشت .

3- آیه الله فاضل : اولی اعاده نماز است .

آیه الله گلپایگانی : بهتر آن است که هر وقت توانست نماز را دوباره پشت مقام

رجاء بخواند.

آیه الله بهجت : و اگر هم ممکن نباشد با مراعات الاقرب فالاقرب به سوی  خلف

مقام و دو جانب آن را با رعایت احتیاط در صورت دوران امر بین بعض مراتب

خلف ، و احد جانبین به جمع در نماز بلکه به اعاده پس از تمکن از نماز در پشت

سر اگرچه در آخر وقت امکان باشد. و نماز طواف مستحب در هر جای مسجد باشد جایز

است . (مناسک ، ص 118) .

4- آیه الله صانعی : یعنی احتیاط در مبادرت نماز طواف بعد از طواف از بین

نرفته که در مسأله 777 بیان شد.

5- آیه الله مکارم : این دقتها لزومی  ندارد.

آیه الله خویی : اعاده لازم نیست . (المسائل الشریعه ، ج 1، ص 352) .

مسأله 781- جایز است نماز طواف مستحب را در هر جای مسجدالحرام که بخواهد بجا

آورد اگرچه در حال اختیار، بلکه گفته اند که آن را می تواند عمدا ترک (1) کند.

1- آیه الله مکارم : ترک آن مشکل است .

آیه الله سیستانی : ظاهر آن است که نماز طواف مستحب ، مستحب است .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : سزاوار نیست ترک کنند.

مسأله 782- اگر کسی  نماز طواف واجب را فراموش کند باید هر وقت که یادش آمد

در مقام ابراهیم بجا آورد و به همان دستوری که در مسأله 6 به بعد ذکر شده عمل

نماید.

مسأله 783- اگر نماز طواف را فراموش کند و در بین سعی بین صفا و مروه یادش

بیاید از همانجا سعی  را رها کند و برگردد دو رکعت نماز را بخواند بعد از آن سعی

را از همانجا (1) تمام کند.

1- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : در صورت تجاوز از نصف بقیه سعی را، و

در کمتر از نصف همه آن را مجددا بجا آورد. (آداب و احکام حج ، مسأله 641) .

آیه الله بهجت : سعی را اعاده نماید. (مناسک مسأله 333) .

مسأله 774- شخصی نماز را فراموش کرده و سایر اعمال را که بعد از نماز باید عمل

کند عمل کرده اعاده آنها ظاهرا لازم نباشد اگرچه احتیاط استحبابی در اعاده است .

مسأله 785- اگر برگشتن به مسجدالحرام مشکل باشد از برای شخصی که نماز را فراموش

کرده باید هر جا(1) یادش آمد نماز را بجا آورد اگرچه در شهر دیگر باشد (2) و

برگشتن به حرم لازم (3) نیست اگرچه آسان باشد.

1- آیه الله فاضل : اگر در منی باشد مخیر است بین خواندن نماز و استنابه و اگر

در منی نباشد نماز بخواند گرچه جواز گرفتن نایب هم بعید نیست .

آیه الله سیستانی : اگر بعد از بیرون رفتن از مکه یادش بیاید، احتیاط واجب آن

است که برگردد و نزد مقام نماز بجای آورد و اگر برگشتن برای او مشقت دارد نماز

را در همان موضعی که یادش آمده انجام دهد و لازم نیست برای انجام نماز به حرم

برگردد، گرچه میسور باشد.

آیه الله بهجت : و چنانچه بعد از بیرون رفتن از مکه یادش بیاید که نماز را

نخوانده بایستی به مکه برگشته و نماز را در جاهایی که گفته شد بجا آورد و در

صورتی که نتواند یا دشوار باشد به مکه برگردد هر جا یادش آمده بجای آورد و بعضی

در صورت تعذر برگشتن به مقام استنابه را لازم دانسته اند بنابراین احوط جمع میان

قضاء آنها در هر جا که متذکر شود و گرفتن نایب که آنها را در مقام بجای  آورد.

(مناسک ، مسأله 333) .

2- آیه الله خامنه ای : از اینجا تا آخر این مسأله را معترض نشده اند.

3- آیات عظام خویی ، فاضل ، تبریزی : احوط و اولی این است برگشته و نماز را در

حرم بجا آورد.

آیه الله مکارم : منظور برگشتن به حرم خارج از مسجد است .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : بهتر است نایب هم بگیرد تا خلف مقام برای

او بجا آورد، ( مناسک فارسی ، مسأله 114) .

آیه الله غروی : در صورت عدم مشقت و الا لازم است مراجعت کرده در پشت مقام

بخواند و در صورت مشقت هر کجا توانست بجا می آورد و اولی این است که شخصی  را

نایب بگیرد در پشت مقام بجا بیاورد.

مسأله 786- اگر کسی این نماز را بجا نیاورد و بمیرد واجب است بر پسر بزرگ (1)

او که آن را قضا کند به نحوی که در کتاب (صلوه ) تفصیل داده شده است .

1- آیه الله بهجت : بر ولی او لازم است آن را قضا کند.

آیه الله مکارم : و اگر دیگری نیز بجا آورد کفایت می  کند.

آیه الله سیستانی : بنابر احتیاط واجب پسر بزرگترش آن را از طرف پدر قضا کند.

(مناسک ، مسأله (330.

مسأله 787- جاهل به مسأله در احکامی که برای ناسی ذکر شده شریک است با او.

مسأله 788- واجب است بر هر مکلفی که نماز خود را یاد بگیرد و قرائت و ذکرهای

واجب را پیش کسی  درست کند که تکلیف الهی را بطور صحیح بجا آورد، خصوصا کسی

که می خواهد به حج برود باید نماز را تصحیح کند، چون بعضی گفته اند(1) اگر نماز

او درست نباشد عمره او باطل است ، و همچنین حج نیز باطل است ، پس علاوه بر آنکه

به این قول از حجه الاسلام برائت ذمه پیدا نمی کند ممکن (2) است چیزهایی که در

احرام بر او حرام شده بود مثل زن و چیزهایی که گذشت بر او حلال نشود(3) .

1- آیه الله خویی : اگر در زمانی که نماز خواند می توانست صبر کند و قرائتش را

تصحیح نماید و مع ذلک با قرائت ملحون نماز بخواند نمازش باطل است مگر جاهل

قاصر باشد و در فرض تعمد حجش باطل می  شود.

2- آیه الله بهجت : از اینجا تا آخر مسأله را معترض نشده اند.

3- آیه الله مکارم : البته دقت های علمای تجوید شرط نیست همین اندازه که عربی

صحیح صدق کند کافی  است .

مسأله 789- اگر شخصی  نتوانست قرائت یا ذکرهای واجب را یاد بگیرد باید نماز را

به هر ترتیبی که می  تواند خودش بجا آورد و کافی است ، و اگر ممکن است ، کسی  را

بگمارد که نماز را تلقین او کند، و احتیاط آن است که در مقام ابراهیم به شخص

عادلی اقتدا کند، لکن (1) اکتفا به نماز جماعت نکند چنانچه نایب گرفتن نیز کافی

نیست (2) .

1- آیه الله بهجت : از اینجا تا آخر مسأله تصریح نشده است .

2- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : اگر یاد گرفتن قرائت و احکام واجبه نماز

طواف را به جماعت بخواند ولی اکتفا به آن اشکال دارد و واجب است بطور فرادی

نیز بخواند و اگر نایب هم بگیرد جهت نماز بهتر و مطابق با احتیاط است .(مناشک

فارسی ، ص 81، مسأله 113) .

آیه الله اراکی : احتیاط آن است در صورت امکان به جماعت هم انجام دهد و نایب

بگیرد، ولی به آنها اکتفا نکند، و خودش به هر ترتیبی که می تواند بجا آورد.

آیه الله سیستانی : اگر در قرائت نمازگزار غلطی باشد پس اگر نتواند قرائت خود

را تصحیح نماید، ولی  مقدار زیادی از آن را بتواند صحیح بخواند، خواندن نماز با

این کیفیت از قرائت برای او کفایت می کند، ولی اگر مقدار زیادی از آن را هم

بطور صحیح بخواند، احتیاط این است که همان را که می تواند بخواند و هم مقدار

دیگری از آیات قرآن که بطور صحیح می تواند آنها رابخواند قرائت کند، و اگر

چیزی از باقی قرآن هم بطور صحیح نتواند بخواند در این صورت تسبیح بگوید. و اگر

وقت تنگ باشد و نتواند همه قرائت را بطور صحیح یاد بگیرد، پس اگر مقدار

زیادی از آن را یاد گرفت همان را بخواند، و اگر بعض آن را هم یاد نگرفت ، در

صورتی که از باقی آیات قرآن بتواند به طور صحیح بخواند، باید به اندازه ای

بخواند که عرفا به آن قرائت قرآن گفته شود، و اگر این را هم نتواند تسبیح را

بخواند کافی است . آنچه گفته شد در مورد خواندن سوره حمد است ، اما سوره پس از

آن ظاهر این است که خواندن آن بر کسی که آن را یاد ندارد و توانایی یاد گرفتن

آن را ندارد واجب نیست ، و آنچه که گفته شد حکم کسی است که نمی تواند قرائت

صحیح بخواند گرچه از روی  مسامحه و بی مبالاتی یاد نگرفته ، تا آنکه وقت تنگ شود.

(مناسک ، مسأله 331) .

آیه الله بهجت : کسی که واجبات نماز را از قرائت و غیر آن نداند عمره او باطل

است و همچنین حج او، پس ذمه او بری نخواهد شد از حجه الاسلام لذا بر مکلف لازم

است جمیع اوقات خصوصا در وقت اراده حج بیت الله الحرام نماز خود را تصحیح

نماید. و اگر ممکن شود نماز طواف را در مقام به جماعت بخواند، تا از تشویش

قرائت حمد و سوره فارغ شود. و در صورت عدم امکان جماعت ، عمل به وظیفه یومیه

کافی  است .

آیه الله مکارم : نماز جماعت و گرفتن نایب لزومی  ندارد.

مسأله -790 نماز طواف را در همه اوقات می شود خواند مگر آنکه مزاحمت کند با

وقت نماز واجب که اگر نماز طواف بخواند موجب فوت یومیه شود پس باید اول

نماز یومیه را بخواند.

مسأله 791- اگر کسی از روی بی مبالاتی مسامحه کرد در یاد گرفتن قرائت و ذکر

واجب نماز تا وقت تنگ شد، نماز را به هر نحوی که می تواند باید بخواند و صحیح

است ، لکن معصیت کار است ، و احتیاط آن است که به دستور مسأله 789 عمل کند، و

اگر ممکن است کسی را وادرا کند که تلقین کند(1) .

1- آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : بنابر احتیاط واجب به هر نحوی که به خودش

می تواند بخواند و با جماعت هم بخواند و نایب هم بگیرد.

آیه الله سیستانی : احتیاط مستحب در صورت مقصر بودن این است که هم نماز را به

کیفیتی که بیان آن گذشت بجا آورد و هم آن را به جماعت بخواند وهم نایب جهت

انجام آن از طرفش بگیرد.(مناسک ، مسأله 331) .

مسأله 792- نماز طواف استحبابی لازم نیست در نزد مقام ابراهیم باشد بلکه در هر

جای مسجدالحرام جایز است بخصوص در موقع ازدحام ، مناسب است مراعات سایر حجاج

را بنمایند.

استفتائات نماز طواف

سؤال 793- کسی  نماز طواف عمره را در داخل حجر اسماعیل بجا آورد و بعد از تقصیر

متوجه شده است ، وظیفه او چیست ؟

جواب – باید نماز را اعاده کند(1) .

1- آیه الله مکارم : واعاده اعمال بعد لازم نیست .

سؤال 794- شخصی بعد از طواف وضوی او باطل شده و خجالت کشیده بگوید نمازش را

بی وضو خوانده است و بعد از آن سعی و تقصیر را انجام داده و محل شده است ،

وظیفه او چیست ؟

جواب – باید نماز و سعی (1) و تقصیر را اعاده کند.

1- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : در فرض سؤال (که بعد از عمره تمتع هنوز

محرم برای اعمال حج نشده است ) باید نماز را اعاده کند و سعی و تقصیر او صحیح

است . لکن احتیاط مؤکد در اعاده سعی و تقصیر نیز می باشد. (مناسک عربی ، ص 117

و مجمع المسائل 1/466) .

سؤال 795- زنی نماز طواف خود را در حجر اسماعیل خوانده است و چون به منزل آمده

ملتفت شده که حائض شده است و تا وقت وقوف به عرفات پاک نمی شود، وظیفه او

نسبت به نماز چیست ، و آیا عمل او صحیح است یا خیر؟

جواب – عمره او صحیح است (1) و باید برای حج تمتع محرم شود و وقتی خواست طواف

و نماز حج راانجام دهد قبل یا(2) بعد از آن ، نماز طواف عمره تمتع رابجا آورد(3) .

1- آیه الله سیستانی : در فرض سؤال سعی و تقصیر را انجام داده و نماز طوافش را

قبل از طواف حج قضا نماید.

2- آیه الله بهجت : از مسأله 294 مناسک استفاده می شود که قبل از طواف حج قضا

نماید.

3- مراجعه شود به سؤال 722.

آیه الله خویی : قضای نماز را باید قبل از طواف حج بخواند.(مناسک عربی ، مسأله

292)

آیه الله تبریزی : احتیاط این است که قبل از طواف حج ، نماز طواف عمره را قضا

کند.

آیه الله مکارم : احتیاط آنست که نماز سابق را قبل از طواف حج بجا آورد.

سؤال 796- کسی که هرچه سعی نمود که موارد غیر صحیح قرائت خود را تصحیح کند

نتوانست و نیز شخصی  دیگر را جهت اقتدا کردن و یا تلقین نمودن قرائت صحیح پیدا

نکرد وظیفه اش چیست ؟

جواب – به هر نحو قدرت دارد بخواند، و به جماعت خواندن حتی در فرض امکان

واجب نیست (1) .

1- مراجعه شود به مسأله 789.

آیه الله مکارم : مشروعیت جماعت در نماز طواف ثابت نیست .

آیه الله صانعی : لکن اگر بخواهد احتیاط کند علاوه بر خواندن خودش که مجزی  است

هم با جماعت بخواند هم نایب بگیرد.

سؤال 797- در موقعی  که شخص طواف می کرده جمعیت زیاد بوده و بعد از آن در اثر

ازدحام ، نتوانسته است که نزدیک مقام نماز بخواند و در آن وقت چاره ای بغیر از

نماز خواندن دور از مقام نداشته ، آیا نماز او صحیح است ؟

جواب – اگر مکان نداشته با فرض اضطرار (1) مانع ندارد.

1- آیه الله صانعی : با کیفیتی که در مسأله 779 گذشت .

سؤال 798- آیا در صورت ازدحام که نشود پشت مقام یا احد الجانبین آن نماز طواف

خواند تا حدود منبر، و نماز در قسمت راست یا چپ منبر خوانده شد، باز هم نماز

در مقام در صورت امکان همان روز یا روزهای دیگر لازم است ؟

جواب – در صورتی که تا بعد از فوت موالات عرفیه بین طواف و نماز آن عذر باقی

بوده اعاده واجب نیست (1) .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : اگرچه خوب است .

آیه الله سیستانی : به حاشیه مسأله 780مراجعه شود.

آیه الله صانعی : و با مرتفع شدن عذر احتیاط در اعاده است و عذر در مسأله 780 از

مسأله نماز طواف بیان شد.

سؤال 799- در مسأله شش نماز طواف در تحریر الوسیله فرموده اید: (والاحوط الاقتداء

بشخص عادل ) و در مسأله اول نماز جماعت همان کتاب فرموده اید: (بل مشروعیه

الجماعه فی صلاه الطواف و کذا صلاه الاحتیاط محل اشکال ) بفرمائید منظور چیست ؟

جواب – منظور از مشروعیت ، صحت است ، و احتیاط مزبور استحبابی است و نباید به

جماعت اکتفا شود(1) .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : خواندن نماز به جماعت لازم است ولی  نباید

به آن اکتفا شود.

آیه الله اراکی : احتیاط وجوبی  است .

آیه الله مکارم : بهتر ترک این احتیاط است .

آیه الله سیستانی : به حاشیه مسأله 791 مراجعه شود.

آیه الله غروی : با محل اشکال بودن صحت جماعت در صلوه طواف چگونه احوط اقتدا

بشخص عادل می  باشد.

سؤال -800 برای کسانی  که قرائتشان درست نیست و می خواهند نماز طوافشان را به

جماعت بخوانند، آیا می توانند نماز طواف حج را به نماز طواف نساء یا بالعکس

اقتدا کنند یا نه ؟

جواب – اکتفا به جماعت نباید بکنند، واحتیاط(1) در همه موارد سؤال حاصل می شود.

1- آیه الله اراکی : این احتیاط، وجوبی است ،(البته مقصود از طواف واجب و

مستحب ، طواف حج عمره واجب ، و حج و عمره مستحب است ) .

آیه الله سیستانی : جماعت در نمازهای مستحب بالاصاله مشروع نیست .

آیه الله تبریزی : برای رعایت احتیاط باید به نماز طواف واجب اقتدا کند.

آیه الله خویی : جماعت در هیچ یک از نمازهای مستحبی بالاصله مشروع نیست . و

همچنین بنابر احتیاط وجوبی نماز طواف را به نمازهای یومیه و بالعکس جایز نیست

اقتدا کند و نماز طواف به نماز طواف واجب مانعی ندارد(قسمت اول از منهاج

الصالحین ، مسأله 773 و 774 و قسمت آخر مستفاد از مجموع مسائل و مناسک فارسی ،

مسأله 336) .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : جماعت در نماز مستحبی مشروع نیست ، واگر

امکان داشت به نماز طواف واجب اقتدا کند و الا به نماز یومیه به رجاء مطلوب

واقع شدن .(مناسک عربی ،ص 118) .

آیه الله مکارم : مانند مسأله سابق است .

سؤال 801- کسی  که قرائتش درست نیست (1) هرچند تبرعی باشد، مگر آنکه بتواند

قرائت خود را تصحیح کند و از ذوی الاعذار محسوب نباشد، که در این صورت می تواند

نیابت را قبول نماید، ولی باید قرائت خود را درست کند.

1- آیه الله سیستانی ، آیه الله مکارم : بنابر احتیاط واجب .

آیه الله گلپایگانی : نیابت چنین شخصی خلاف احتیاط است .

آیه الله صافی : به مسأله 107 مراجعه شود.

آیه الله بهجت : اکتفاء به عملش مشکل است (مناسک ، مسأله (110.

سؤال 802- افرادی  با اینکه قرائتشان درست نیست و کلمات نماز را نمی  توانند

درست بگویند، در حج نایب می شوند و عمره را به نیت منوب عنه انجام می  دهند،

بعد متوجه می شوند که نمی توانند نایب شوند، آیا چگونه از احرام خارج می  شوند،

و برای حج چه وظیفه دارند؟

جواب – در صورت امکان باید قرائت خود را درست کنند و عمل نیابی خود را تصحیح

نمایند تا از احرام خارج شوند، بلی اگر ممکن نیست و معذور هستند(1) احرام آنها

صحیح واقع نشده و از احرام خارج هستند(2) .

1- آیه الله گلپایگانی : بنا بر احتیاط به قصد منوب عنه اعمال را بجا آورد و لکن

صحت عمره مذکور برای منوب عنه محل اشکال است و نسبت به اجرت نیز با مستأجر

مصالحه نمایند.

2- آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی :احتیاط این است که حج را به نیت نیابی  تمام

کند.

آیه الله فاضل : هر چند سالهای بعد بکشد باید قرائت خود را تصحیح کند تا از

احرام خارج شود، مگر اینکه از جهت عرفی بکلی امکان تصحیح قرائت در او وجود

نداشته ، احرامش باطل بوده و محرم نشده .

آیه الله مکارم : ولی می تواند برای خودش حج بجا آورد، اگر وقت وسعت دارد حج

تمتع وگرنه حج افراد بجا نیاورده حج واجب او محسوب می شود ولی پول نیابت را

باید برگرداند.

آیه الله سیستانی : در فرض سؤال بطلان نیابت احتیاطی است نه فتوا، لذا نایب

باید احتیاطا حج خود را از طرف منوب عنه به اتمام رساند.

سؤال 803- کسی که مطمئن باشد قرائتش یا ذکری که در نماز می گوید درست است و

نماز طواف را اعم از طواف زیارت و نساء همان گونه بخواند، بعد معلوم شود که

اشتباه بوده است آیا باید چه کند؟

جواب – اگر احتمال غلط بودن آن را نمی داده ، نمازش صحیح است (1) .

1- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : حج او صحیح است ولکن نماز طواف را قضاء

کند و در قضای نماز طواف عمره و حج و طواف نساء رعایت ترتیب شود.(مناسک

عربی ، ص 113) .

آیه الله خویی : اگر جاهل قاصر باشد صحیح است .(مناسک ، مسأله 336) .

آیه الله اراکی : باطل است و باید آن را اعاده کند.

آیه الله سیستانی : اگر در اشتباه خود معذور بوده نمازش صحیح است و اگر معذور

نبوده باید اعاده نماید.

سؤال 804- چند روزی  که اطراف کعبه به قدری شلوغ است که صف طواف تا پشت مقام

ابراهیم (ع ) می آید، و نماز خواندن پشت مقام و نزدیک آن ممکن نیست مگر اینکه

چند نفری اطراف انسان بایستد تا انسان نماز طوافش را بخواند، بفرمائید آیا

حتما نماز باید خلف مقام و نزدیک آن باشد ولو به این صورت ، یا دورتر تا هر جا

که می تواند به تنهائی نماز بخواند، کافی  است ؟

جواب – اگر امکان دارد(1) و محذوری در بین نیست ، باید خلف و نزد مقام نماز

بخواند، و در مورد ضرورت (2) ، تأخیر مانع ندارد با مراعات الاقرب فالاقرب (3) .

1- آیه الله اراکی ، آیه الله فاضل : ولو با کمک دیگران .

2- آیه الله صانعی : مقداری دورتر مانع ندارد.

3- مراجعه شود به مسائل 778 تا .780

آیه الله مکارم : یعنی دورتر بجا آورد و از اینکه چند نفر در اطراف او حلقه

بزنند اجتناب کند که موجب مزاحمت برای طواف کنندگان است و نماز خالی  از

اشکال نیست .

آیه الله صانعی : به نحوی که گذشت .

سؤال 805- در نماز طواف که انسان مشغول ذکر بود او را حرکت دادند، ذکر را

تکرار کرد، دوباره تکان دادند و تکرار کرد، آیا مانعی  ندارد؟

جواب – اگر طوری حرکت کرده که استقرار او از بین رفته ، مانع ندارد، و غیر این

صورت تکرار نکند مگر بقصد احتیاط، به شرط آنکه وسوسه نباشد.

سؤال 806- آیا محمول نجسی (1) که در طواف معفو نیست ، در نماز طواف مثل

نمازهای یومیه معفو است یا نه ؟

جواب – در نماز طواف حکم نمازهای یومیه را دارد(2) .

1- آیه الله فاضل ، آیه الله صانعی : و متنجسی .

2- آیه الله اراکی ، آیه الله فاضل : هر گاه متنجسی باشد که نمی تواند ستر عورت

کند معفو است . و اگر می تواند با آن ستر عورت کند و یا اعیان نجسه باشد محل

اشکال است .

آیه الله سیستانی : محمول متنجس در طواف و نماز آن معفو است .

آیه الله مکارم : لباسهایی که به تنهایی ستر عورت نمی کند در طواف و نماز

اشکالی ندارد و نیز محمول نجس و متنجس .

آیه الله خویی : محمول متنجس در طواف نیز اشکال ندارد.(مناسک عربی ، مسأله 297) .

سؤال 807- بین طواف و نماز آن اگر نماز مستحبی یا عبادت مستحبی دیگر بجا آورد،

اشکال دارد یا نه ؟

جواب – احتیاط در ترک آن و مبادرت به نماز طواف است (1) .

1- آیه الله خامنه ای : واجب است میان طواف و نماز طواف فاصله نیفتد و صدق

فاصله امر عرفی است و بعید نیست به اندازه خواندن نماز یومیه یا نافله مختصر

اشکالی نداشته باشد.

سؤال 808- گاهی  در پشت مقام ابراهیم (ع ) جمعیت زیاد است ، و چون زن ومرد کنار

هم قرار می گیرند احیانا مورد فشار ازدحام واقع می شوند، بدون اینکه ریبه و

فسادی در بین باشد، آیا به نماز طواف ضرر نمی  رساند؟

جواب – برای نماز ضرر ندارد(1) .

1- آیه الله فاضل : باید رعایت عدم تقدم زن از مرد و عدم محاذی بودن آنان بشود.

آیه الله بهجت : مجرد تنه زدن مسقط تکلیف نیست بلی در صورت تعذر به تفصیلی  که

در مناسک گفته شده عمل کنند.(پرسشهای جدید حج ، س 83) .

سؤال 809- احیانا انسان می داند که اگر نماز طواف را شروع کند، طواف کننده ها

می آیند و او را حرکت می دهند و جابه جا می کنند، در عین حال نماز را شروع

می کند، آیا اگر این نماز را تمام کند، صحیح است ؟

جواب – اگر صحیحا با نیت تمام کند(1) ، مانع ندارد(2) .

1- آیه الله صانعی : با علم و اطمینان به مزاحمت و عدم استقرار، قصد رجاء محقق

نمی شود و صحیح نیست ولی با احتمال می تواند رجاء شروع به عمل کند و تمام کند.

2- آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : اگر به امید اینکه بتواند نماز را صحیحا

انجام دهد شروع نماید و صحیحا تمام کند مانعی  ندارد.

آیه الله مکارم : اگر بامید اینکه بتواند آنرا کامل کند انجام داده است مانعی

ندارد.

آیه الله اراکی : با علم و اطمینان به مزاحمت و عدم استقرار، قصد رجاء محقق

نمی شود و صحیح نیست ولی با احتمال می تواند رجاءا شروع به عمل و تمام کند.

سؤال -810 در مناسک فرموده اید بر هرمکلفی واجب است قرائت نمازهای یومیه اش

را یاد بگیرد خصوصا برای حج ، حال اگر حاجی کوتاهی کرد و برای تعلم و یادگیری

قرائت نماز اقدام ننمود، آیا همین نماز باطل کفایت می کند و یا اینکه باید

نایب بگیرد، و در صورتی  که نیابت را لازم نمی دانید، آیا همین نماز کافی  است

یا خیر؟

جواب – اگر وقت ضیق شود به طوری که اگر بعد از طواف بخواهد نماز را یاد بگیرد

موالات بین نماز و طواف فوت می شود، خودش هر طور می تواند بخواند(1) .

1- مراجعه شود به مسأله 791.

آیه الله خویی ، تبریزی : ملاک در ضیق وقت آن است که با تاخیر، اعمال فوت نشود.

آیه الله مکارم : معیار در ضیق وقت آن است که نتواند، به اعمال حج برسد.

سؤال 811- زنی محرم به احرام عمره تمتع شده و پس از ورود به مکه و انجام طواف

قبل از اینکه نماز طواف بخواند حائض گردیده ، چه وظیفه دارد؟

جواب – اگر وقت وسعت دارد صبر کند تا پاک شود و نماز را بخواند و بقیه اعمال

را انجام دهد، و چنانچه وقت تنگ باشد سعی و تقصیر عمره تمتع را انجام دهد و

محرم شود به حج تمتع ، و بعد از طواف حج یا قبل از آن (1) ، نماز را بخواند و سپس

بقیه اعمال را انجام دهد(2) .

1- آیه الله تبریزی : احتیاط این است که قبل از طواف حج نماز طواف عمره را قضا

کند.

آیه الله مکارم : احتیاط آنست که نماز طواف گذشته را قبل از طواف حج بجا آورد.

3- تفصیل مسأله در سؤال 722 و 795 گذشت .

آیه الله سیستانی : ذر صورت تنگی وقت ، سعی و قبل از طواف حج نماز را حج نماز

را قضا نماید.

سؤال 812- کسی  که نمازش را غلط می خواند و وقت تصحیح آن را ندارد می  فرمائید

نماز طواف را به همان کیفیت که می تواند خودش بخواند، آیا چنین کسی می  تواند

عمره مفرده مستحبی بجا بیاورد؟

جواب – اشکال ندارد(1) .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : و بنابر احتیاط برای نماز نایب هم بگیرد.

سؤال 813- شخصی طواف عمره را بجا آورده و بدون نماز و سعی ، تقصیر کرده است ،

تکلیف او چیست ؟

جواب – باید نماز و سعی را بجا آورد، و با فرض جهل (1) یا نسیان اعاده تقصیر لازم

نیست اگر چه احوط است (2) .

1- آیه الله بهجت : فرض جهل را متعرض نشده اند.

2- آیه الله گلپایگانی : و تقصیر نماید و با فرض جهل و نسیان کفاره ندارد.

(مستفاد از مجمع المسائل 1/466 و مناسک عربی ، ص 121 و مناسک فارسی ، ص 86

مسأله 122) .

آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : اعاده تقصیر نیز لازم نیست .

آیه الله سیستانی ، آیه الله مکارم : و احتیاطا تقصیر را نیز اعاده نماید.

مسأله 814- آیا مقصود از (نماز طواف نزد مقام ) پشت مقام است یا شامل دو طرف

مقام نیز می  شود؟

جواب – باید خلف مقام باشد(1) .

آیه الله مکارم : مگر اینکه نتواند پشت مقام انجام دهد.

سؤال 815- اگر کسی  نماز را در غیر از مقام ابراهیم بخواند و با اعتقاد به صحت

آن بقیه اعمال را انجام دهد، وظیفه او چیست ؟

جواب – فقط نماز را باید اعاده کند.

سؤال 816- اگر پشت مقام ابراهیم دو طبقه شود، آیا نماز در طبقه بالا یا زیرزمین

صحیح است ؟

جواب – در صورتی که احراز نشود خلف مقام نماز خوانده ، صحیح نیست .

سؤال 817- شخصی نماز طواف را به اعتقاد اینکه حجر اسماعیل مقام ابراهیم است در

حجر اسماعیل خوانده ، چه باید بکند؟

جواب – باید نماز را اعاده کند.

سؤال 818- آیا نماز طواف واجب را می توان با نماز جماعت یومیه بجا آورد؟

جواب – صحت آن محل اشکال است (1) .

1- آیه الله خامنه ای ، آیه الله مکارم : مشروعیت جماعت در نماز طواف مطلقا محل

اشکال است .

آیه الله صانعی : گرچه خالی از وجه نیست .

سؤال 819- پشت مقام تا چه اندازه ای صادق است ، و آیا حد معینی نمی توان برای

آن فرض کرد؟

جواب – عرفی  است .

سؤال -820 آیا فاصله انداختن بین طواف و نماز به مقدار دو رکعت نماز اشکال

دارد، و اصولا چه مقدار فاصله مخل است ؟

جواب – مانع ندارد(1) ، و میزان مبادرت عرفیه است . و در هر صورت با تاخیر نماز،

اعاده طواف لازم نیست (2) .

1- آیه الله گلپایگانی : احتیاط در ترک و مبادرت به نماز طواف است .

آیه الله سیستانی : فاصله انداختن به مقدار ده دقیقه برای استراحت یا تحصیل جای

مناسبی برای نماز مخل به مبادرت نیست ولی به کارهای جدای از نماز طواف ، مثل

خواندن نماز قضا و مانند آن مشغول نشود و اگر عمدا اخلال به مبادرت نمود،

احتیاطا طواف را هم اعاده کند.

2- آیه الله تبریزی : با فوت موالات عرفی احتیاطا نماز را بخواند و بعد طواف و

نماز را اعاده کند.

آیه الله خویی : باید اعاده نماید.(استفتائات موجود نزد آقای موسوی مددی ، ص 246،

س (730.

سؤال 821- گاهی  طواف تا نزدیک تالارهای مسجد می رسد(1) ، آیا در این صورت می شود

نماز طواف را پشت سر طواف کنندگان بجا آورد، و آیا صدق پشت مقام می  نماید؟

جواب – صدق خلف به نظر عرف است (2) .

1- آیه الله صانعی : به نحوی که نزد مقام بودن نماز صدق نمی کند آیا در این صورت

می شود نماز طواف را پشت سر طواف کنندگان به جا آورد؟

2- آیه الله خامنه ای ، آیه الله مکارم : به هنگام ازدحام مانعی  ندارد.

آیه الله سیستانی : اگر نتواند پشت مقام و نزدیک آن نماز بخواند احتیاطا هم در

یکی از دو طرف مقام و هم پشت مقام و دور از آن نماز بخواند.

آیه الله صانعی : و اگر صدق احراز نشود با فرض تنگ بودن وقت که تاخیر نماز

سبب فوت موالات عرفیه بین طواف و نماز گردد آوردن نماز پشت سر طواف کنندگان

در جهت خلف مقام و جایی که مقام پشت سرش نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب

مطابق با احتیاط و صحیح است .

سؤال 822- شخصی محرم به احرام عمره تمتع ، وارد مکه شده است و هفت روز مثلا در

مکه توقف دارد و نماز او غلطهای زیادی دارد، آیا واجب است که تا آخر وقت در

احرام بماند و نمازش را اصلاح کند و بعد شروع به طواف کند یا وظیفه دیگری  دارد؟

جواب – لازم نیست تا آن وقت صبر کند، و اگر بعد از طواف با قبل از فوات

موالات عرفیه بین طواف و نماز نتواند غلطهای خود را درست کند، به هر نحو

می تواند نماز بخواند(1) .

1- آیات عظام خویی ، تبریزی ، صافی : اگر برای او امکان داشته باشد که قرائت را

تصحیح نماید لازم است تا آخر وقت صبر کند.(مناسک عربی ، مسأله 331) .

آیه الله فاضل : اگر می تواند قرائتش را تصحیح کند باید تاخیر بیندازد.

آیه الله مکارم : لازم است صبر کند مگر آنکه عسر و حرج باشد.

آیه الله سیستانی : بنابر احتیاط واجب باید تاخیر بیندازد تا قرائتش را تصحیح

نماید.

نظر سایر آیات عظام در مسأله 789 گذشت .

سؤال 823- اینجانب چند سال قبل به مکه معظمه مشرف شدم و در آنجا اولا نماز

طواف نساء و نماز طواف برای هر دو طواف واجب را که یکی عمره مفرده و دیگری

حج می باشد نخوانده ام و ثانیا در تعداد اشواط طواف دوم هم در شک می  باشم ،

لطفا مرا راهنمائی  کنید.

جواب – اگر بعد از طواف و انصراف از آن ، شک در عدد اشواط کرده اید به شک

اعتنا نکنید و نمازهایی  را که خوانده اید اگر نمی توانید به مکه بروید در محل

خود بخوانید و تا نخوانده اید حرمت نساء باقی  است (1) .

1- آیه الله مکارم : بنابر احتیاط.

آیه الله فاضل : البته این حکم در موردی است که از روی نسیان یا جهل ، کیفیت

مذکور واقع شده باشد.

آیه الله بهجت : و احوط جمع است میان قضاء آنها در هر جا که متذکر شود و گرفتن

نایب که آنها را در مقام بجا می آورد.(مناسک ، مسأله 333) .